در بحث استجابت دعا و فراهم آوردن زمینه ای که خدا ما را به حضور بپذیرد و آنچه ما از محضر حضرت احدیت درخواست می کنیم، رد نکند، چه باید بکنیم؟ در این رابطه یک اقتضائاتی است(۲:۰۰) که انسان در چه وقتی دعا بکند. در چه شرایطی دعا بکند. اینها را در فصل های مختلف، مرحوم علامه ابن فهد حلی بیان فرموده اند. حالا در این فصل بیشتر به موانع استجابت دعا [می پردازیم.] باید مواظب باشیم که این دعای ما، به مانع بر نخورد. چه چیزهایی مانع استجابت دعا می شود؟(۲:۳۸)

چهار چیز را در جلسه قبل از زبان امام صادق ^{علیه السلام} [مطرح کردیم، ایشان] فرمود: در بنی اسرائیل کسی بود که سه سال دعا می کرد و دعای او مستجاب نمی شد، خدا به او فرمود تو سه چهار[تا] مشکل داری. یکی زبانت کنترل نمی شود. دوم قلبت قساوت دارد. سوم به خدا خوش بین نیستی. چهارم توبه نکردی. این چهار چیز را اگر انجام می دادی، دعای تو مستجاب می شد.

متن کتاب شریف عده الداعی

الدعاء مع أکل الحرام‏[۱] لا یستجاب-

وَ فِی الْحَدِیثِ الْقُدْسِیِ‏ فَمِنْکَ الدُّعَاءُ وَ عَلَیَّ الْإِجَابَهُ فَلَا تَحْتَجِبُ‏ عَنِّی دَعْوَهٌ إِلَّا دَعْوَهَ آکِلِ الْحَرَامِ.

وَ عَنِ النَّبِیِّ ص‏ مَنْ أَحَبَّ أَنْ یُسْتَجَابَ دُعَاؤُهُ فَلْیُطَیِّبْ مَطْعَمَهُ‏ وَ کَسْبَهُ.

وَ قَالَ ع لِمَنْ قَالَ لَهُ أُحِبُّ أَنْ یُسْتَجَابَ دُعَائِی قَالَ لَهُ طَهِّرْ مَأْکَلَکَ وَ لَا تُدْخِلْ بَطْنَکَ الْحَرَامَ.

وَ رَوَى عَلِیُّ بْنُ أَسْبَاطٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع‏ مَنْ سَرَّهُ أَنْ یُسْتَجَابَ دُعَاؤُهُ فَلْیُطَیِّبْ مَکْسَبَهُ.

وَ قَالَ ع‏ تَرْکُ لُقْمَهِ الْحَرَامِ أَحَبُّ إِلَى اللَّهِ مِنْ صَلَاهِ أَلْفَیْ رَکْعَهٍ تَطَوُّعاً.

وَ عَنْهُ ع‏ رَدُّ دَانَقٍ‏ «۱» حَرَامٍ یَعْدِلُ عِنْدَ اللَّهِ سَبْعِینَ حِجَّهً مَبْرُورَهً.

حرام خوری، مانع استجابت دعا

مانع دیگری که خیلی مهم است و بیشتر بلاها مال آن است، «حرام خوری» است. «الدعاء مع أکل الحرام‏ لا یستجاب»(۳:۳۲) وَ فِی الْحَدِیثِ الْقُدْسِیِ‏ «فَمِنْکَ الدُّعَاءُ وَ عَلَیَّ الْإِجَابَهُ فَلَا تَحْتَجِبُ‏ عَنِّی دَعْوَهٌ إِلَّا دَعْوَهَ آکِلِ الْحَرَامِ.»

خداوند فرموده است، این حدیث قدسی است و کلام خود خداست. به بنده اش می فرماید: «فَمِنْکَ الدُّعَاءُ» از تو دعا، از من هم جواب! «فَمِنْکَ الدُّعَاءُ وَ عَلَیَّ الْإِجَابَهُ» (۴:۰۲) از تو دعا، من هم [اجابتش را] به عهده می گیرم. بر خودم واجب می کنم که جواب بنده ام را بدهم. «فَلَا تَحْتَجِبُ‏ عَنِّی دَعْوَهٌ إِلَّا دَعْوَهَ آکِلِ الْحَرَامِ.» فرمود: اینی که من قول دادم، به قولم عمل می کنم؛ اما دعای هیچ کسی محجوب نمی شود، مانع بوجود نمی آید که دعا به من برسد، مگر دعای کسی که حرام می خورد. (۴:۴۰)

بررسی مصادیق مال حرام

1. حالا بعضی ها هستند، با اوقاف چک و چونه ای می زنند که یک طوری مال وقفی را بخورند.
2. یا بعضی ورثه می بینید بچه های بزرگتر، نسبت به سهم بچه های کوچکتر بی توجهی کردند. مالشان از اول قاطی شد؛
3. یا اینهایی که حساب سال ندارند. پولشان قاطی می شود، مالشان حرام می شود؛
4. یا اینهایی که کار نکرده حقوق می گیرند، شرایط آنجا(اداره- محل کار) را رعایت نمی کنند؛
5. و یا اینهایی که مکاسب محرمه [دارند، اینها] یاد نگرفته اند که چه معاملاتی حلال است و چه معاملاتی حرام است.

اینها بر اثر نادانی به ربح حرام، به تجارت حرام، به درآمد حرام مبتلا می شوند و این باعث می شود که دعایشان محجوب شود. [مال حرام] بین خدا و دعا پرده می شود؛ و این دعا را خدا قبول نمی کند.

«وَ عَنِ النَّبِیِّ ^{صل علی محمد و آل محمد و عجل فرجهم}  مَنْ أَحَبَّ أَنْ یُسْتَجَابَ دُعَاؤُهُ فَلْیُطَیِّبْ مَطْعَمَهُ‏ وَ کَسْبَهُ.»(۶:۳۹)

هر کسی علاقه دارد، دوست دارد، دعایش مستجاب بشود؛ باید دو چیز را رعایت بکند: یکی طعامش را پاک کند، غذای ناپاک نخورد. هم ناپاک ظاهری نخورد، و هم پلیدی باطنی نداشته باشد. کسی که درون غذایش فضله موش افتاده، مهمانی هم داشته، روش نمی شود [به مهمان بگوید غذایی در کار نیست، لذا] همان غذای نجس را به خورد مهمانانش می دهد. این کار، کار بسیار زشتی است و گناه بالایی است. باید غذا تمیز باشد، ناپاک نباشد. [از طرف دیگر نباید] پلیدی باطنی داشته باشد؛ خوراکی را که آدم می خورد و از نظر باطنی پلید است، نجس است، پاک نیست. [باید از آن اجتناب کند.]

و دوم کسبش [است]. حالا ممکن است آدم، آن قضایی که می خورد، آن غذا پاکیزه باشد، حلال باشد، ولی زندگی اش حرام است. فرشش مشکل دارد، سقفش مشکل دارد، زمینی که در آن خانه ساخته مشکل دارد. کسی که کسبش حرام باشد، دعایش مستجاب نمی شود.

«وَ قَالَ ع لِمَنْ قَالَ لَهُ أُحِبُّ أَنْ یُسْتَجَابَ دُعَائِی قَالَ لَهُ طَهِّرْ مَأْکَلَکَ وَ لَا تُدْخِلْ بَطْنَکَ الْحَرَامَ.»(۸:۱۰)

به حضرت ختمی مرتب کسی عرضه داشت، من دوست دارم که دعایم را خدا رد نکند، جوابم را بدهد. حضرت فرمودند: «طَهِّرْ مَأْکَلَکَ وَ لَا تُدْخِلْ بَطْنَکَ الْحَرَامَ»(۸:۳۱) فرمود که مأکل خودت را، یعنی مجرای خوراک خودت را پاک کن و به شکم خودت، غذای حرام داخل نکن.

لقمه حرام که از گلوی انسان پائین می رود، این آتش است، این جهنم است. تمام صفاها در بهشت است، اقبالها در بهشت است؛ ولی کسی که غذای جهنمی می خورد، فضای جانش را ظلمت می گیرد، خدا در آنجا نیست؛ لذا دعا هم بالا نمی رود.(۹:۰۸)

وَ رَوَى عَلِیُّ بْنُ أَسْبَاطٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع‏ «مَنْ سَرَّهُ أَنْ یُسْتَجَابَ دُعَاؤُهُ فَلْیُطَیِّبْ مَکْسَبَهُ.»(۹:۲۳)

از امام صادق ^{علیه السلام} علی ابن اسباط نقل می کند: هر کس که خوشحال می شود که دعایش قبول شود، مکسبش را، مجاری درآمدش را، وارداتش را، پاک قرار بدهد. نگذارد در زندگیش غذای شبهه ناک، غذای حرام، پول حرام، وارد بشود.

فضیلت ترک یک لقمه حرام

وجود مبارک امام صادق ^{علیه السلام} فرمودند: «تَرْکُ لُقْمَهِ الْحَرَامِ أَحَبُّ إِلَى اللَّهِ مِنْ صَلَاهِ أَلْفَیْ رَکْعَهٍ تَطَوُّعاً.» (۱۰:۰۶) خیلی حدیث قشنگی است و جزو احادیث کلیدی است. گاهی درآمد حرام دارد و احسان هم می کند!!؟ [خدا] نمی خواهد تو احسان بکنی؛ تو غذایت را حلال بکنی، خدا ثواب تمام مستحبات را به تو می دهد. فرمود لقمه حرامی را کسی ترک بکند، خدا چقدر [از] این خوشش می آید؟! خدا چه چیز به او می دهد؟ اگر دوهزار رکعت نماز مستحبی خوانده بود، اجرش و خاصیتش و ثوابش به اندازه ترک یک لقمه حرام نمی شود. آدم یک بار لقمه حرام را ترک بکند،(۱۰:۵۳) خدا برابر دو هزار رکعت به او ثواب می دهد. اینقدر فضیلت دارد.

وَ عَنْهُ ^{علیه السلام} «رَدُّ دَانَقٍ حَرَامٍ یَعْدِلُ عِنْدَ اللَّهِ سَبْعِینَ حِجَّهً مَبْرُورَهً.» (۱۱:۱۹)

یک دانق، یک دانق همان دانه است، حبه است. یا در اصطلاح عرفی، یک ششم درهم می شود. کسی یک دانق(یک ششم درهم) را که حرام به سویش می آید ترک بکند، [این عمل] در پیش خدا برابر است با هفتاد حج مبرور. ترک حرام آدم را اینقدر بالا می برد. هفتاد بار آدم مکه برود، چقدر رشد می کند، چقدر به خدا نزدیک می شود، چقدر نورانیت پیدا می کند. چقدر فضیلت کسب می کند، چقدر ذخیره برای آخرت او می شود؛ می فرماید اگر یک ششم یک درهم را ترک کردی، این ترک حرام، این تقوا، [به اندازه ۷۰ حج مقبول ارزش دارد.]

بلاها ثمره گناهان

«قالَ إِنَّما یَتَقَبَّلُ اللَّهُ مِنَ الْمُتَّقینَ»[۲](۱۲:۲۱) آدم حرام را ترک بکند، راه برای او باز است، بالا می رود. اما حرام را ترک نکند و مدام عبادت کند، قبول نیست؛ نه عبادت قبول است و نه دعا بالا می رود. این مشکلاتی که در این دنیا هست و برای خودمان هم هست؛ یقین بدانید که اینها بلاهایی است که گناهان ما سرمان می آورد. (۱۲:۴۷) بخصوص عدم رعایت حقوقمان، درآمدمان، خورد و خوراکمان، مشکل درست می کند.

ثمره ترک حرام

تا حالا خدا با رحمش با ما رفتار کرده، از این به بعد هم ارحم الراحمین است. خدا با عدلش با ما رفتار نمی کند. ولی این مقدار مشکلات را، یقین داشته باشیم که در اثر گناه است. بنابراین از برکات ترک درآمد حرام، حرام نخوردن، حلال خوری، این است که هم انسان دعایش مستجاب می شود و هم خدا در حسابش، گاهی دو هزار رکعت نماز، گاهی هفتاد حج در حساب او می ریزد. (۱۳:۳۵)

صلواتی ختم بفرمائید.

اللهم صل علی محمد و آل محمد و عجل فرجهم.

ایام ایام حضرت فاطمه زهرا ^{سلام الله علیها} است.(۱۳:۴۸) و همیشه مهمان خانم فاطمه زهرا ^{سلام الله علیها} هستیم. بخصوص در یکی دو ماه محرم و صفر، دو ماه جمادی الاولی و جمادی الثانی که با محرم و صفر پهلو می زند الحمدلله! این نشان می دهد که این کشور را، خدا بنا دارد با حضرت زهرا ^{سلام الله علیها} بیمه کند. تا این درب به روی شما باز است، تا نوای یا زهرا داریم، تا سوز دل برای مظلومیت بی بی داریم؛ مطمئن باشید دربهای رحمت به روی شما باز است.

خدا به برکت حضرت صدیقه طاهره ^{سلام الله علیها} بلاها را از این عالم و از ما دفع می کند.(۱۴:۳۷) امیر المومنین ^{علیه السلام} خیلی برای حضرت زهرا بلاها را محبت داشت، علاقه داشت، تحمل ناراحتی های حضرت زهرا خیلی برای ایشان سخت بود. خیلی امیر المومنین مظلوم بود.

[1] عده الداعی و نجاح الساعی، ص: ۱۴۰

[۲] مائده؛ ۲۷