هیچ فردی – حتی سید رضی مؤلف نهج البلاغه – ادعا نکرده که تمام سخنان امام علی(ع) را در کتاب خود گردآوری کرده است و اساساً با توجه به شرایط آن دوره چنین چیزی امکان‌پذیر نبود ، در همین راستا سخنانی از امام علی(ع) در دسترس است که در نهج البلاغه نمی‌توان آنها را یافت اما بسیاری از آنها در ضمن دیگر کتاب‌ها وجود دارد و برخی از اندیشمندان تلاش کرده‌اند تا روایات حضرتشان که در نهج البلاغه نیست را در کتابهای مستقلی گردآوری کنند.

برخی از این روایات، عباراتند از:
۱ – خطبه البیان: این خطبه به پیش‌گویی‌هایى درباره آینده و معرّفى امیرالمؤمنین علی(ع) به نقل از خود آن‌حضرت و همچنین تبیین آخرالزمان و نشانه‌هاى ظهور حضرت مهدى(ع) می‌پردازد.[۱]
۲ – خطبه بدون نقطه: خطبه‌ای منسوب به امام علی(ع) وجود دارد که در آن از هیچ کلمه نقطه‌داری استفاده نشده است و محتوای خطبه درباره ستایش و صفات خداوند می‌باشد.[۲]
۳ – خطبه افتخاریه: در این خطبه امام علی(ع) خود را معرّفی می‌فرماید و  به حوادثی از آینده و نشانه‌های ظهور اشاره می‌کند.[۳]
۴ – خطبه تُطُنجیه: از آن‌جا که امام على(ع) در قسمتى از این خطبه می‌فرماید: «اَنَا الْواقِفُ عَلَى التُّطُنْجَیْنِ»  ـ من بر تطنجین ایستاده‌ام ـ این خطبه را تطنجیه گویند. و به معناى دو خلیج از آب است و یا به معناى دنیا و آخرت است. آغاز خطبه با بخش «خلق عالم» با خطبه نخست نهج ‌البلاغه سید رضی قرابت بسیاری دارد؛ بیشتر تعبیرات با جمله‌بندی دیگری، کاملاً متأثر از آیات قرآنی است و بر باورهای رسمی تکیه دارد.[۴]
۵٫ خطبه بدون الف امام علی(ع): روزی اصحاب پیامبر(ص) مشغول گفتگو بودند و گفتند که حرف «الف» از جمله حروفی است که بیشترین کاربرد را در زبان عربی دارد. در این زمان امام علی(ع) خطبه‌ای را خواندند که در متن عربی آن هیچ الفی وجود ندارد.[۵]
سخنان بسیار دیگری از حضرتشان نقل شده است که برای آگاهی از آنها می‌توان به کتاب‌هایی مانند: «ملحق نهج البلاغه» نوشته احمد بن یحیی معروف به ابن ناقه کوفی[۶] و «تمام نهج البلاغه» نوشته سید صادق موسوی مراجعه شود.

 

منبع: اسلام کوئست

[۱]. ر. ک: «خطبه البیان»، سؤال ۱۹۴۶۸.

[۲]. ر. ک: «خطبه بدون نقطه امام علی(ع)»، سؤال ۲۹۵۵۳.

[۳]. ر. ک: «بررسی سند خطبه‌های افتخاریه، بیان و تطنجیه امام علی(ع)»، سؤال ۴۷۲۷۹.

[۴]. ر. ک: همان.

[۵]. ر.ک: «خطبه بدون الف امام علی(ع)»، سؤال۳۴۰۸۰.

[۶]. این کتاب با تصحیح محمدجعفر اسلامی محقق و پژوهشگر، و ترجمه سوسن عباسیان به تازگی توسط مؤسسه خیریه رهروان قائم آل محمد به چاپ رسیده است.