براى تقویت حلم و بردبارى، باید طبق برنامه‏اى جدى، به تقویت اراده خود بکوشید و همواره سعى کنید برخود مسلط باشید. در این رابطه راه مختلفى وجود دارد، ولى مهم آن است که در درمان آن کاملاً جدى باشید و توصیه‏ها را بدون کمترین کاستى، به اجرا گذارید:

۱ – کاملاً به خود مطمئن باشید که مى‏توانید روحیه خود را تغییر دهید؛ ولى براى نتیجه‏گیرى عجول نباشید. با خود بیندیشید که حداقل یک سال باید بر روى رفتارهاى خود کنترل داشته باشید و اگر چنین کردید، حتماً پس از آن در رفتار شما دگرگونى حاصل خواهد شد.

۲ – از حساسیت بیش از حد در هر زمینه بپرهیزید.

۳ – در هر مسئله‏اى ابتدا از دیگران انتظار بدترین برخورد را داشته باشید و خود را براى تحمل آن آماده کنید. این امر باعث مى‏شود برخوردهاى بهتر از مورد انتظار در شما، ایجاد خشنودى کند. در حالى که اگر همیشه انتظار برخورد خوب را داشته باشید، چه بسا نتیجه عکس خواهید گرفت.

۴ – با خود شرط کنید که هیچ گاه و در هیچ شرایطى، برخورد تند نداشته باشید و اگر ناگهان از شما برخورد تندى سر زد، خود را جریمه کنید؛ مثلاً تصمیم بگیرید – یا در صورت امکان نذر کنید – اگر بر سر کسى فریاد زدید، فلان مبلغ صدقه بدهید، یا نماز شب بخوانید، و یا یک روز روزه بگیرید.

۵ – از تفریحات سالم و تقویت کننده اراده – مانند کوهنوردى، شنا، دو و پیاده‏روى و گردش در طبیعت و… – نیز استفاده کنید.

۶ – در تصمیم‏گیرى‏ها، با افراد عاقل و پخته مشورت کنید و از اقدامات عجولانه و مطالعه نشده بپرهیزید.

۷ – بیشتر با افراد خوش خلق و غیرعصبى معاشرت کنید.

۸ – از موقعیت‏هاى که زمینه تندخویى در آن وجود دارد، بپرهیزید و در موقعیت‏هایى حضور یابید که رفتار پرخاشگرانه در آنجا دیده نمى‏شود.

۹ – قبل از هر عملى در مورد پیامد آن بیندیشید و آن گاه اقدام کنید. با تمرین این راهکار و بکارگیرى آن در مورد تمام رفتارها، اندک اندک کنترل خویش را بر تمام رفتارها توسعه بخشید.

۱۰ – به برخى رفتارها و حالاتى که از افراد سر مى‏زند و باعث عصبانیت شما مى‏شود، توجه نکنید براى مثال اگر کسى با حرف ناروا شما را بر مى‏افروزد، از شنیدن و گوش سپردن به سخنان وى اجتناب کنید و حتى گوش ندهید یا محیط را ترک کنید و دیگر به گفته‏هاى او دقت و توجه نکرده و آنها را در ذهن خود مرور نکنید. نسبت به دیگر اعمال فیزیکى و رفتارهاى پرخاشگرانه و تحریک کننده نیز همین طور واکنش نشان دهید و راه بى‏توجهى و تغافل را پیش گیرید.

۱۱ – با مطالعه و تفکر سطح شناخت خود را از زشتى، ناپسندى و غیرقابل جبران بودن اعمال پرخاشگرانه بالا ببرید. براى مثال روایات، آیات و داستان‏هایى در مورد این نوع رفتارها و آثار آنها، مطالعه کنید و بعد در مورد آنها بیندیشید.  حتى در بعضى موارد، به آثار رفتار تند خود، توجه و زشتى آن را در ذهن خود مرور کنید، به گونه‏اى که به یک حالت خود هشدارى از درون دست یابید. آثار فردى و اجتماعى و پیامدهاى حیثیتى آن عمل زشت را لحظه به لحظه در نظر آورید و زشتى آن را براى خود بزرگ جلوه دهید تا از درون از آن عمل متنفّر شوید.

۱۲ – به هنگام بروز عصبانیت و تندخویى، به سرعت حالات خود را تغییر دهید؛ مثلاً اگر ایستاده‏اید، بنشینید و اگر نشسته‏اید، دراز بکشید و صورت خود را با آب سرد بشویید و یک لیوان آب خنک بیاشامید و خود را از موقعیت دور سازید.[۱]

۱۳ – از خواندن قرآن، به مقدار زیاد و در نوبت‏هاى متعدد در طول ۲۴ ساعت، هرگز غفلت نورزید؛ زیرا قرآن تأثیر زیادى در رسیدن به حالت سکینه و آرامش درونى دارد. همین طور عبادت و نماز را در اول وقت و با حضور قلب کامل به جا آورید که تأثیر بزرگى در رسیدن به اطمینان خاطر و آرامش دارد.

۱۴ – بعد از استحمام و به هنگام خروج از حمام، دو پاى خود را تا قوزک با آب سرد بشویید.

۱۵ – دیگر رفتارهاى عادى و روزمره خود را نیز با تسلّط کامل بر رفتار و بدون شتابزدگى انجام دهید و آنها را آرام آرام تعقیب کنید تا نرم‏خویى و پرحوصلگى، بر تمام رفتارهاى شما حاکمیت پیدا کند.

۱۶ – شرح موارد فوق را در جدولى بنویسید و موارد انجام و یا تخلف از آن را یادداشت کنید. سعى کنید موارد تخلف را کاهش داده و بیشتر از پیش، خود را به انجام آنها مقید سازید. حتى قبل از بروز آن موقعیت‏ها و به صورت مستمر، راه کارهاى فوق را سرلوحه اعمال خود قرار دهید. از آن به بعد باید میزان موارد پرخاشگرى شما کاهش یابد و آنها را نیز یادداشت کنید و کم کم از میزان آنها  در طول روز، هفته و… بکاهید و خود تنبیهى را به کار گیرید.

پی نوشت

[۱] – ر.ک: محمدى رى شهرى، میزان الحکمه، ج ۹، باب دواءُ الغضب.