«زنجیرزنی»، از هندوستان و پاکستان به ایران آمده است. از آن‌جا که برخی به وضع نامناسبی با زنجیر عزاداری کرده و موجب زخمی شدن بدن و خون آمدن آن می‌گشت، برخی از علما به حرمت آن فتوا دادند؛ ولی اگر این عمل به شیوه‌ای انجام شود که موجب صدمه به بدن و تقبیح عاقلان نگشته و زمینه را برای وهن آموزه‌های عاشورا فراهم نسازد، اشکالی ندارد؛ چنان که در عموم عزاداری‌های ایران در خصوص زنجیر زنی، به دلیل رعایت شؤون عزاداری این نوع سوگواری رایج است.[۱]

اصل سنت «سینه زنی» در میان عرب‌ها رایج بوده و بعدها به صورت موجود درآمده است که با انتخاب نوحه‌های سنگین، حرکات دست بر سینه می‌خورد. این‌گونه عزاداری ابتدا به صورت فردی بوده و زمانی که سوگواری علنی و گسترده شد- خصوصاً در زمان صفویه- به شکل گروهی درآمده است.[۲]

«تعزیه»، عبارت است از مجسّم کردن و نمایش دادن واقعه جانسوز عاشورا. ظاهراً این نوع عزاداری در دوره‌ی کریم خان زند در ایران معمول و در زمان صفویه رایج شد و در زمان ناصر الدین شاه گسترش یافت منشأ آن هم مشاهدات شاه در سفرهای خود از تئاترهای اروپا بوده که این امر، نمایش‌دهی را در واقعه‌ عاشورا عینی ساخته است. باید توجّه داشت که اجرای تعزیه، مخصوص ایران نبوده و در کشورهای اسلامی و شیعه‌ دیگری نیز این سنّت مورد توجّه بوده است و با سبک‌های گوناگون و اعتقادات و مراسم مختلف و ابزار و ادوات دیگری اجرا می‌شود؛ از جمله در هند و پاکستان که رواج بیشتری دارد.[۳]

«علامت»، از ابزار و وسایل عزاداری امام حسین (علیه السّلام) است که در هیئت‌ها و دسته‌های مذهبی به کار گرفته می‌شود. این ابزار پس از ارتباط ایران با اروپایی‌ها در عصر قاجار، از آیین‌های مذهبی مسیحیت اقتباس شده است. این ابزار، نماد و مظهری است که گاهی عزاداران را از محتوا و اصل عزاداری و اقامه‌ی شعائر دینی بازمی‌دارد.[۴]

 

منبع: پرسشها و پاسخهای دانشجویی ویژه محرم؛ دفتر نشر معارف – تدوین و تألیف: گروه مؤلفان

[۱]. موسوعه العتبات المقدسه، ج ۸، ص ۳۷۸٫

[۲]. موسیقی مذهبی ایران، ص ۲۶٫

[۳]. همان، ص ۳۳-۳۵ و درآمدی بر نمایش و نیایش در ایران، ص ۸۶، کیهان فرهنگی، مهر ۶۳، ص ۲۷٫

[۴]. فرهنگ عاشورا، ص ۳۴۶٫