در دو مورد صلوات بر محمد و آل او (علیهم السلام) واجب است:

الف. در نماز

برخی علمای اهل‌سنت و همه فقهای شیعه امامیه اتفاق دارند بر این که در تشهدِ نماز اکتفا به درود فرستادن بر پیامبر(صلی الله علیه و آله و سلم) جایز نیست؛ بلکه واجب است که بعد از درود بر پیامبر(صلی الله علیه و آله و سلم)، بر آل او نیز درود فرستاده شود. احمدبن حنبل و شافعی در این باره روایت نقل کرده اند:[۱]

– کعب بن عجره می گوید: رسول خدا(صلی الله علیه و آله و سلم) دائماً در نمازهای خود این چنین می گفت: «اللّهم صلّ علی محمّد و آل محمّد کما صلّیت علی ابراهیم و آل ابراهیم انّک حمید مجید».[۲]

– شکّی نیست که متابعت از پیامبر(صلی الله علیه و آله و سلم) در نماز واجب است؛ زیرا که آن حضرت(صلی الله علیه و آله و سلم) فرمود: «همچنان که من نماز می خوانم، شما نیز نماز بخوانید».[۳]

– ابومسعود انصاری می گوید که پیامبر(صلی الله علیه و آله و سلم) فرمود: «من صلّی صلاه و لم یصلّ فیها علیّ و علی اهل بیتی لم تقبل منه»؛[۴] «هر کس نماز بخواند و در آن به من و اهل‌بیتم درود نفرستد، نمازش مورد قبول نیست.»

– جابر بن یزید جعفی از امام باقر(علیه السلام) و او از ابومسعود انصاری نقل می کند که رسول خدا(صلی الله علیه و آله و سلم) فرمود: «من صلّی صلاه لم یصلّ فیها علیّ و علی اهل بیتی لم تقبل منه»؛[۵] «هر گاه شخصی نمازی بخواند و در آن بر من و اهل‌بیتم درود نفرستد، نمازش مورد قبول واقع نمی‌شود».

ب. در غیر نماز

از روایات نیز استفاده می شود که هنگام درود فرستادن بر پیامبر(صلی الله علیه و آله و سلم) در غیر نماز، لازم است اهل‌بیت او را نیز در آن شریک گردانید.

ابومسعود انصاری می گوید: رسول خدا(صلی الله علیه و آله و سلم) وارد مجلس سعد بن عباده شد. بشیر بن سعد – که همان ابوالنعمان بن بشیر است – به رسول خدا(صلی الله علیه و آله و سلم) عرض کرد: امر کردید ما را که درود بر شما بفرستیم، کیفیت درود را برای ما ترسیم کنید؟

پیامبر(صلی الله علیه و آله و سلم) لحظاتی سکوت نمود که ما آرزو کردیم کاش از آن حضرت سؤال نکرده بودیم؛ آن گاه فرمود: بگویید: «اللّهم صلّ علی محمّد و علی آل محمّد کما صلّیت علی ابراهیم، و بارک علی محمّد و علی آل محمّد، کما بارکت علی ابراهیم فی العالمین انّک حمید مجید والسلام کما قد علمتم».[۶]

ابوسعید خدری می گوید: به رسول خدا(صلی الله علیه و آله و سلم) عرض کردیم: کیفیّت سلام بر تو را دانستیم، حال کیفیّت درود بر تو چگونه است؟

پیامبر(صلی الله علیه و آله و سلم) فرمود: بگویید: «اللّهم صلّ علی محمّد عبدک و رسولک، کما صلّیت علی ابراهیم، و بارک علی محمّد و آل محمّد، کما بارکت علی إبراهیم».[۷]

پی نوشت ها

[۱] – المجموع، ج ۳، ص ۴۶۵ ؛ فتح العزیز، ح ۳، ص ۵۰۳ ؛ الشرح الکبیر، ج ۱، ص ۶۱۶ و…

[۲] – صحیح مسلم، ج ۱، ص ۳۵۰٫

[۳] – صحیح بخاری، ج ۱، ص ۱۶۲ ؛ سنن دارمی، ج ۱، ص ۲۸۶٫

[۴] – سنن دارقطنی، ج ۱، ص ۳۵۵٫

[۵] – همان.

[۶] – صحیح مسلم، ج ۱، ص ۳۵۰، ح ۶۵، کتاب الصلاه.

[۷] – صحیح بخاری، ج ۳، ص ۱۱۹، کتاب التفسیر، تفسیر سوره الاحزاب.