اصول و مبانی تربیتی از دیدگاه امام رحمه الله علیه

یکی از نکاتی که نیاز به بازخوانی دارد و از سیره عملی حضرت امام خمینیرحمه الله علیه می‌باشد، نگاه ایشان به مسئله ی تربیت و خصوصاً تربیت فرزندان است که می‌تواند الگوی خیلی مناسبی باشد. لذا به چند نکته از شیوه های تربیتی ایشان می‌پردازیم.

 یکی از رفتارهایی که ما مصداق آن را در حضرت امام رحمه الله علیه می‌بینیم، مضمون این روایت شریف است که می‌فرماید وقتی کودکی در کنار شما قرار می‌گیرد، باید زبان کودکی بگیرید. دقیقاً این رفتار در برخورد امام با کودکان، خصوصاً با فرزندان و نوه هایش دیده می‌شود.

ارتباط کودکانه

یک نمونه از این رفتارهایی که هم والدین و هم پدر و مادربزرگ ها می‌توانند از آن استفاده کنند، این است که ایشان همیشه با آرامش و متانت در کنار فرزندان بود؛ به عنوان مثال، یکی از پزشکان حضرت امام می‌گوید: روزی من در کنار حضرت امام بودم و دیدم که ایشان با نوه خودشان نشسته اند و نوه ی ایشان چپیه ای را که امام به روی دوش خود داشتند، مدام گوله می‌کند و آن را به سمت امام پرت می‌کند؛ امام هم دستی به روی آن می‌کشند و دوباره آن را به سمت نوه خود پرت می‌کنند. من پنج دقیقه ای نشستم و دیدم که همین رفتار تکرار می‌شود.

برای من جای سوال بود که نوه ی ایشان چرا با توپ بازی نمی‌کنند؟! لذا از اطرافیان امام پرسیدم که چرا نوه امام چنین کاری می‌کند؟ و آن شخص که از نزدیکان امام بودند، فرمودند: از آنجا که گاهی اوقات این نوه در حسینیه جماران دیده است که مردم در آخر جلسات روسری یا دستمالی را برای تبرّک به سمت جایگاه پرت می‌کنند و امام هم آن را متبرّک می‌کند و اطرافیان امام دوباره آن را به سمت صاحبش پرت می‌کنند، این رفتار را تقلید می‌کند و امام هم با آرامش کامل این کار را انجام می‌دهند.

یکی از اصولی که در تربیت داریم این است که باید بچّه ها را درک کنیم و گاهی اوقات با زبان خودشان با آنها ارتباط برقرار کنیم و دقیقاً در این شیوه تربیتی حضرت امام رحمت الله علیه این را می‌بینیم؛ یعنی آن کسی که چشم دنیا به ایشان است، در کنار نوه کوچکشان می‌نشینند و وقتی بچّه ای در کنار ایشان است، زبان کودک را به خود می‌گیرند و همان طور که کودک نیاز دارد، با او ارتباط برقرار می‌کنند.

استفاده از تولید ملّی

همان طور که مقام معظم رهبری سال را به سال تولید ملّی و استفاده از تولیدات داخلی نام گذاری کرده اند، حضرت امام نیز چنین شیوه ای را در اصول تربیتی خود داشتند. به عنوان مثال وقتی یکی از نتیجه ها و نوه های حضرت امام به خدمت ایشان می‌رسیدند، ایشان به آنها شکلات ایرانی می‌دادند.

روزی یکی از نوه های ایشان که در جایی شکلات خارجی دیده بود، می‌گوید که آقا به ما شکلات خارجی هم بدهید؛ حضرت امام هم می‌فرمایند: نه اگر اجازه بدهید، من به شما از این شکلات های ایرانی بدهم و چه خوب است که شما هم از این شکلات ها استفاده کنید و آن را بخورید.

تأثیر خوراک در تربیت فرزندان

در نگاه تربیتی امام، خیلی مهم است که ما چه محصولی را به دست فرزندانمان می‌دهیم؛ لذا خیلی باید دقّت کرد که این خوراکی که به دست فرزندمان می‌دهیم، توسّط چه کارخانه ای و به دست چه آدم هایی و با چه حالت هایی تولید شده است و وارد زندگی های ما می‌شود.

بیشترین توصیه امام

یکی از نوه های امام می‌گوید: بیشترین توصیه ای که امام به ما می‌کردند، این بود که مراقب باشیم چه رفیقی را انتخاب می‌کنیم و معمولاً در این زمینه توصیه های ویژه ای به ما داشتند.

همچنین ایشان می‌فرمایند که من الان فکر می‌کنم و متوجّه می‌شوم که مهمترین مسائل انحرافی در جوانان ممکن است در اثر انتخاب رفیق نادرست باشد و برای همین امام هر دفعه که ما را می‌دیدند، بر این موضوع تاکید می‌کردند.

توجّه به انتخاب دوست

در خاطرات زندگی امام می‌بینیم که روزی یکی از نوه های ایشان چند نفر از پاسداران و محافظین امام را به اتاق ایشان آوردند و تا ایشان این پاسداران را با نوه ی خودشان دیدند، سریع به خانواده گفتند که ما امروز میهمان داریم و برای این میهمانان باید پذیرایی آماده کنیم. دقیقاً آن سیره ای که وجود مبارک نبی مکرّم اسلام در تربیت فرزندانشان و خصوصاً در انتخاب دوست و توجّه به دوستان فرزندانشان داشتند، در این جا هم دیده می‌شود.

بوسیدن همبازی حسینعلیه السلام

یکی از یاران پیامبر نقل می‌کند که ما در محضر پیامبر حرکت می‌کردیم و در حال عبور از گذری بودیم که دیدیم یک دفعه پیامبر ما را رها کردند و به سمت کودکی رفتند که در آنجا مشغول بازی بود. پیامبر به سمت او رفتند و او را بوسیدند و بعد برگشتند و به یاران خودشان ملحق شدند. در ذهن من این سوال پدید آمد که این کودک چه کسی بود؟ ما تا به حال او را ندیده بودیم و از نزدیکان پیامبر هم نبود! از پیامبر اکرم سوال کردم که یا رسول الله ایشان چه کسی بودند؟ و حضرت هم فرمودند که ایشان همبازی حسین علیه السلام بودند. در ادامه این روایت که در بحارالانوار نقل شده است، آمده است که این فرد در صحرای کربلا و در روز عاشورا از یاران ابی عبدالله الحسین بود و در آنجا هم به شهادت رسید.

وقتی ما به دوستان فرزندان خود توجّه می‌کنیم، این دوستی ها پایدارتر و پاک تر می‌ماند و آسیب ها و آفت های کمتری را به دنبال دارد.