آیا تعداد فرشته عتید و رقیب که اعمال خیر و شر انسان را می نویسند فقط دو نفر هستند، یا تعداد آنها خیلی زیاد است که در هر انسانی حضور دارد؟ اساس (یا فلسفه) آن چیست؟ و چطور قابل تصور است؟

پاسخ اجمالی

خداوند متعال در قرآن کریم می فرماید: «مَّا یَلْفِظُ مِن قَوْلٍ إِلَّا لَدَیْهِ رَقِیبٌ عَتِید»؛[۱] انسان هیچ سخنى (از نیک و بد) بر زبان نمی  آورد جز آن که «رقیب» و «عتید» (نگهبانان محافظ) نزد او است (و آنها را می  نویسند).
در روایات، از جمله روایت وارده از امام صادق(ع) چنین آمده است: «برای هر فردی از انسان، دو ملک وجود دارد که هر چه را انسان بر زبان می  آورد می  نویسند، سپس آن را به دو فرشته بالاتر از خود تحویل می  دهند که این دو فرشته سخنان نیک و بد را جدا می  کنند و هر یک را به صورت جداگانه  ثبت می  نمایند…».[۲]
از طرفی، روایاتی نیز اعلام می کنند که نام و یا صفت این دو فرشته، «رقیب» و «عتید» است. مانند روایتی که داستان سخن گفتن مرده با سلمان فارسی را شرح می دهد؛ در آن روایت آمده است؛ در هنگام مرگ دو نفر با چهره ای بسیار زیبا نزد انسان می آیند یکی سمت راست و دیگری سمت چپ می نشینند، سلام می دهند و می گویند ما کتاب اعمالت را آورده ایم آن را بگیر، انسان می پرسد چه کتابی؟ آنان می گویند ما همان دو فرشته ای بودیم که در دنیا با تو بودیم و تمام کارهای خوب و بد تو را می نوشتیم این همان کتاب اعمال تو است. کتاب خوبی  ها در دست رقیب و کتاب بدی  ها در دست عتید است، انسان با دیدن خوبی  ها خوش  حال می  شود و با دیدن بدی  ها غمگین شده و گریه می  کند… .[۳]
با کنار هم قرار دادن آیه مطرح بیان شده و روایاتی که اشاره گردید، به دست می آید که هر انسانی دو مأمور و موکل برای نوشتن اعمال دارد به نام های عتید و رقیب که تا دم مرگ با انسان هستند. بنابراین به تعداد هر انسانی فرشته عتید و رقیب وجود دارد.
اما اساس و فلسفه گماردن فرشتگان موکل بر انسان بنابر سخن امام صادق(ع)این است که گماردن این فرشتگان بر انسان سبب شده تا بندگان بر اطاعت خداوند و ترک معصیت او بیشتر مواظب اعمال و رفتار خویش باشند، چه بسا انسانی همت به انجام معصیت و گناه می کند، اما با یاد آوردن جایگاه آن دو فرشته از انجام گناه خودداری می نماید و می گوید؛ پروردگارم مرا می بیند و نگهبانان من بر علیه من شهادت خواهند داد.
همچنین خداوند با لطف و رأفت خود (علاوه بر رقیب و عتید) فرشتگان دیگری را نیز موکل انسان قرار داده، تا از آنان در مقابل دام های شیطان و گزند حشرات موذی زمین و آفت های بسیاری که به اذن خدا نمی بینند، دفاع نمایند تا این که مرگش فرا برسد.[۴]

 منبع:اسلام کوئست

پی نوشت:

[۱]. ق، ۱۸٫

[۲]. «مَا مِنْ أَحَدٍ إِلَّا وَ مَعَهُ مَلَکَانِ‏ یَکْتُبَانِ مَا یَلْفِظُهُ ثُمَّ یَرْفَعَانِ ذَلِکَ إِلَى مَلَکَیْنِ فَوْقَهُمَا فَیُثْبِتَانِ مَا کَانَ مِنْ خَیْرٍ وَ شَرٍّ وَ یُلْقِیَانِ مَا سِوَى ذَلِک».‏ کوفى اهوازى، حسین بن سعید، الزهد، محقق، مصحح: عرفانیان یزدى، غلامرضا، ص ۵۳، المطبعه العلمیه، قم، چاپ دوم، ۱۴۰۲ ق.‏

[۳]. مجلسى، محمد باقر، بحار الأنوار، محقق، مصحح، جمعى از محققان،‏ ج ۲۲، ص ۳۷۴ – ۳۷۶، دار إحیاء التراث العربی، بیروت، چاپ دوم، ۱۴۰۳ ق.

[۴]. رعد، ۱۱؛ بحار الأنوار، ج ‏۵، ص ۳۲۳٫