سوال: من دختر نه ساله ای دارم. او در کارهایش خیلی بی نظم است و در برابر دوستانش پرخاش گری می کند. وقتی  به او امر و نهی می کنیم، به ما می گوید: شما همیشه به من گیر می دهید! باید با او چگونه برخورد کنیم؟

جواب:احتمال بیش فعّالی در این فرزند وجود دارد؛ لذا والدین او را به یک روانشناس یا روان پزشک نشان بدهند. نباید کودکان بیش فعّال را بیش از حد مواخذه کرد؛ خود او می گوید: چرا دائم به من گیر می دهید؟! یکی از دلایل این که بچّه ها گاهی اوقات بی نظم می شوند، این است که ما بیش از حد به آن ها می گوییم: دست نزن و دست بزن! وقتی که زیاد به آنها تذکّر بدهیم، دیگر امر و نهی ما برای آن ها اعتباری ندارد.

والدین باید بدانند که در صورتی امر و نهی آن ها اثرگذار خواهد بود که با قاطعیّت اما کم باشد. اگر ما دائماً به او بگوییم: این کار را بکن و آن کار را نکن یا با حرف بخواهیم باز دارندگی ایجاد کنیم و آن را تحمیل کنیم، دیگر فرزند نسبت به هیچ یک از اوامر ما حسّاس نیست و دیگر این امر و نهی های ما برای او اعتبار ندارد. به قول معروف می گویند: “دیگر کلاه ما برای او پشم ندارد“. اگر قاطعانه برخورد بکنیم و کم  به او تذکّر بدهیم یا تذکّر ندهیم، روی حرف ما حسّاس می شود و برای حرف ما اعتبار قائل می شود.

راه مناسب امر و نهی کردن

به جای این که به او مثلاً بگوییم: از پای تلویزیون بلند شو! از جملات توصیفی استفاده کنیم و به او بگوییم:  آیا فکر نمی کنی به اندازه ی کافی تلویزیون دیده باشی؟! فکر نمی کنی که دیگر باید به سراغ کار دیگری بروی؟ فکر نمی کنی که الان اتاق تو نیاز به یک نظم دارد؟ اگر این گونه توصیفات را انجام دهیم، مطمئناً فرزند ما تحت تاثیر قرار می گیرد؛ امّا درباره ی امر و نهی این گونه نیست.

عوارض امر و نهی کردن بیش از حدّ

ما در دستورات روایی داریم که نباید به کودک بیش از حدّ امر و نهی کرد. امر و نهی کردن در واقع روح استقلال را از کودک می گیرد و کودک حسّ می کند که ما همه چیز را می خواهیم به او تحمیل کنیم. والدین با امر و نهی کردن آزادی و اختیار را از فرزند می گیرند. دیگر فرزند در ضمیر ناخداگاهش به خود تلقین می کند که همیشه باید تابع باشد؛ دائماً می خواهد به او بگویند که این کار را بکن و آن کار را نکن! با این کار فرزند یک انسان مستقل بار نمی آید، آزاد اندیش بار نمی آید؛ بلکه توسری خور بار می آید.

دلیل پرخاشگری فرزند

یکی از دلایل پرخاشگری فرزند، فشارهایی است که والدین با امر و نهی کردن به فرزند وارد می کنند. اگر امر و نهی کردن ها از حدّ بگذرد، یک بار روانی تولید می کند که یک جا باید تخلیه بشود و قطعاً در حضور هم سنّ و سالان تخلیه می شود.

توصیه ای به والدین

توصیه ی من به والدینی که چنین فرزندی دارند، این است که تا مدّت زیادی امر و نهی را کنار بگذارند. در روایت دارد که کودک باید تا هفت سال سیّد باشد. ما به سیّد امر و نهی نمی کنیم؛ حداقل ما از سیّد خواهش می کنیم. اگر ما به فرزند در هفت سال اوّل امر و نهی نکردیم، در هفت سال بعدی عبد خواهد شد؛ یعنی آماده می شود که امر و نهی ما را بپذیرد. ولی اگر به او در هفت سال اوّل امر و نهی کردیم، دیگر هیچ وقت حرف های ما را نمی پذیرد.