درباره روز تولد پیامبر اسلام(ص) میان علمای شیعه و اهل سنت دو دیدگاه اصلی وجود دارد: دوازدهم ربیع الاول و هفدهم ربیع الاول. یکی از علت‌های مهم این اختلاف نظر این است که اختلاف در رویدادهای تاریخی، از همان آغاز وجود داشته و امری عادی و طبیعی است. اما علم تاریخ به معنای اصیل آن؛ یعنی دانستن تاریخ ولادت و وفات، جزو علوم عربی و سنت تاریخ‌نگاری اسلامی از آغاز شکل‌گیری این علم در دنیای اسلام است. و لازم است در اختلاف تواریخ؛ راه‌های خاصی برای تعیین تاریخ درست ارائه داد؛ در حالی‌که به صورت منظم و روش‌‌مند تا کنون در این‌باره چیزی نوشته نشده است.

ثبت تاریخ‌های ولادت، وفات و شهادت پیامبران، ائمه اطهار(ع) و اولیای الهی؛ یکی از قدیمی‌ترین کارهای علمی است که مورّخان اسلامی بدان پرداخته‌اند و کتاب‌ها و مقالاتی نیز در این موضوع به رشته تحریر در آورده‌اند، اما با وجود توجه فراوان به این تاریخ‌ها، اختلافات بسیاری در ثبت و ضبط آنها به چشم می‌خورد. یکی از این اختلاف‌ها مربوط به ولادت پیامبر اسلام(ص) است.

عموم سیره نویسان اتفاق دارند که، تولد پیامبر گرامی اسلام(ص) در عام الفیل، سال ۵۷۰ میلادی بوده است؛ زیرا آن‌حضرت به‌طور قطع، در سال ۶۳۲ میلادی در گذشته است، و سن مبارک او ۶۲ تا ۶۳ بوده است. بنابراین، ولادت او در حدود ۵۷۰ میلادی خواهد بود. اکثر محدّثان و مورّخان بر این قول اتفاق دارند که تولد پیامبر، در ماه ‏ربیع الاول بوده،[۱] اما درباره روز تولد پیامبر اسلام(ص) میان علمای شیعه و اهل سنت اختلاف نظر وجود دارد:
الف. دوازدهم ربیع الاول: این نظریه، میان اهل سنت مشهور است که ظاهراً کهن‌ترین نص آن، مربوط به ابن اسحاق است که آرای او در بسیاری از اخبار سیره، رسمیت یافته‌اند. عبارت ابن اسحاق، این است: «ولد رسول الله(ص) یوم الاثنین، لاثنتی عشره لیله خلت من شهر ربیع الاول، عام الفیل»؛[۲] رسول خدا(ص) در روز دوشنبه، دوازدهم ربیع الاول عام الفیل متولد شد. و بیشتر منابع اهل سنت نیز از ابن اسحاق آن‌را نقل کرده‌اند.
در میان شیعیان؛ شیخ کلینی(ره) این نقل را در روز جمعه پذیرفته است: «وُلِدَ النَّبِی(ص) لِاثْنَتَی عَشْرَهَ لَیلَهً مَضَتْ مِنْ شَهْرِ رَبِیعٍ‏ الْأَوَّلِ‏ فِی عَامِ الْفِیلِ یوْمَ الْجُمُعَهِ…»؛[۳] پیامبر (ص) در روز جمعه دوازدهم ربیع الاول‏ عام الفیل‏ متولد شد.
مسعودی در «اثبات الوصیه»، روز ولادت پیامبر(ص) را ابتدا دوم ربیع الاول و پس از آن، روز جمعه دوازدهم ربیع الاول دانسته و آن‌را صحیح‌تر می‌داند.[۴]

ب. هفدهم ربیع الاول: مشهور میان شیعیان این است که تولد پیامبر اسلام(ص) در هفدهم ربیع الاول است.[۵]
درباره علت اختلاف مورّخان مسلمان در مورد روز تولد پیامبر اکرم(ص) باید گفت:
۱ – این اختلاف همچون رویدادهای دیگر تاریخی، از همان آغاز وجود داشته و امری عادی و طبیعی بوده است. اما علم تاریخ به معنای اصیل آن؛ یعنی دانستن تاریخ ولادت و وفات، جزو علوم عربی و سنت تاریخ‌نگاری اسلامی از آغاز شکل‌گیری این علم در دنیای اسلام است. و لازم است در اختلاف تواریخ؛ راه‌های خاصی[۶] برای تعیین تاریخ درست ارائه داد؛ در حالی‌که به صورت منظم و روش‌مند تا کنون در این‌باره چیزی نوشته نشده است.
۲ – با توجه به این‌که برای مورّخان شیعه تعیین روز ولادت و وفات و شهادت پیامبر اسلام(ص) و ائمه اطهار(ع) از اهمیت بیشتری برخوردار بود، بیشتر عالمان این رشته، راه‌حلی برای آسان کردن کار مردم ارائه می‌دادند‌ و آن این‌که؛ یک روز را براساس شهرتی که محصول بررسی علمی و مسائل دیگر بوده است، برای ولادت و یا وفات، معیّن می‌کردند.

منبع: اسلام کوئست

[۱]. برگرفته از نمایه «ولادت پیامبر و استحباب روزه در روز دوشنبه»، سؤال ۴۶۲۷.

[۲]. ابن هشام حمیرى معافرى، السیره النبویه، ج ۱، ص ۱۵۸، دار المعرفه، بیروت، بی‌تا؛ طبرى، محمد بن جریر، تاریخ الأمم و الملوک، ج ۲، ص ۱۵۶، دار التراث، بیروت، چاپ دوم، ۱۳۸۷ق.

[۳]. کلینى، محمد بن یعقوب، الکافی، محقق و مصحح: غفارى، على اکبر، آخوندى، محمد، ج ۱، ص ۴۳۹، دار الکتب الإسلامیه، تهران، چاپ چهارم، ۱۴۰۷ ق.

[۴]. «و روی ان السید محمّدا صلّى اللّه علیه و آله و سلّم ولد مع طلوع الفجر من یوم الاثنین مطهّرا- و روی یوم الجمعه- لاثنتی عشره لیله خلت من شهر ربیع‏ الأول‏ فی عام الفیل و هو عام الفتح- و هو أصح»؛‏ مسعودى، على بن حسین، إثبات الوصیه للإمام علیّ بن أبی طالب، ص ۱۱۴، انتشارات انصاریان، قم، چاپ سوم، ۱۴۲۶ق.

[۵]. طبرسی، فضل بن حسن، اعلام الوری بأعلام الهدی، ج ۱، ص ۴۲، مؤسسه آل البیت(ع)، قم، چاپ اول، ۱۴۱۷ق؛  قطب الدین راوندی، سعید بن عبد اللّٰه، الخرائج و الجرائح، ج ۲، ص ۷۶۰، مؤسسه امام مهدی عجل الله تعالی فرجه، قم، چاپ اول، ۱۴۰۹ق؛ علامه مجلسی، جلاء العیون‏، ص ۶۴، انتشارات سرور، قم، چاپ نهم، ۱۳۸۲ش.

[۶]. ر.ک: نمایه‌های‌ «اعتماد به احادیث»، سؤال ۳۱۲۵؛ «علت اعتماد و پذیرش تاریخ»، سؤال ۴۸۲۳.