روز شنبه مورخ ۱۶ بهمن ماه ۱۴۰۰ جلسه درس اخلاق «آیت الله صدیقی» از ساعت ۱۰:۰۰ تا ۱۱:۰۰ در مسجد امام رضا علیه السلام حوزه علمیه امام خمینی(ره) برگزار شد که مشروح آن تقدیم می گردد.
«أَعُوذُ بِاللَّهِ مِنَ الشَّیْطَانِ الرَّجِیمِ»
«بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ * رَبِّ اشْرَحْ لی صَدْری * وَ یَسِّرْ لی أَمْریَ * وَ احْللْ عُقْدَهً مِنْ لِسانی * یَفْقَهُوا قَوْلی»[۱].
«الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ العَالَمینَ وَ الصّلَاهُ عَلَی خَاتَمِ الْمُرْسَلِینَ طَبِیبِنا حَبیِبنَا شَفِیعِ ذُنوبِنَا أَبِی الْقَاسِمِ مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ الْمَعْصُومِینَ سِیَّمَا الْحُجَّهُ بَقِیَّهِ اللهِ فِی الْعَالَمِینَ عَجَّلَ اللهُ فَرَجَهُ وَ رَزَقَنَا اللهُ صُحبَتَهُ وَ اللَّعْنُ عَلَی أَعْدَائِهِمْ أَجْمَعِینَ».
مقدمه
شهادت ابن الرضا علیه السلام، صاحب سفره‌ی زیارت جامعه کبیره و چراغ هدایت دل‌ها حضرت امام علی النقی علیه الصلاه و السلام را به امام زمان ارواحنا فداه و امام رضا علیه السلام و حضرت فاطمه معصومه سلام الله علیها و به شما نوکران امام زمان ارواحنا فداه و دلدادگان به اهل بیت عصمت و طهارت سلام الله علیهم أجمعین تسلیت عرض می‌کنم.
ادامه شرح حدیث عنوان بصری
عنوان بصری خدمت حضرت کشاف حقائق عرضه داشت که من از خدای متعال درخواست کردم که خدای متعال قلب شما را به من معطوف بدارد و از علم شما آن مقدار که توشه‌ی راه من باشد و مرا به مقصد برساند روزی من کند، و رجاء آن دارم که «أَرْجُو أَنَّ اللَّهَ تَعَالَى أَجَابَنِی فِی الشَّرِیفِ»،[۲] خدای متعال در مورد شریف اجابت فرموده باشد.
رجاء هم از این جهت بود که بالاخره امام در به روی او باز کرد و اجازه‌ی تشرّف دادند، دستور دادند و او نشست، در حق او دعا کردند، حال با اطمینان می‌گوید که من چنین خواسته‌ای داشتم، رجاء آن دارم که خدای متعال اجابت فرموده است.
حضرت فرمودند که چه می‌خواهی؟ و او این جواب را «من می‌خواهم» نگفت، گفت: از خدا خواستم.
این‌ها خیلی لطائف است، هم ادب است، هم معرفت است، هم روش است. خیلی‌ها آدم‌های خوبی هستند ولی بلد نیستند، نظم فکری ندارند، نظام گفتاری ندارند، مخاطب‌شناس نیستند، أنانیتی در حرف‌هایشان به نظر می‌رسد.
او می‌گوید از خدای متعال گدایی کردم، نمی‌گوید از شما می‌خواهم، از خدای متعال گدایی کرده‌ام و امید آن دارم که خدای متعال اجابت فرموده باشد، حضرت فرمودند که «لَیْسَ الْعِلْمُ بِالتَّعَلُّمِ» علم به تعلّم نیست، آنچه به ما مربوط است، تعلّمِ ما…
گرچه ز معشوق نباشد کشش…
این دست و پا زدن‌ها هیچ خاصیتی نخواهد داشت، بلکه آن چیزی است که از آن ناحیه است، از طرف قابل، از طرف موجود ممکن، خاصیت و اثر و وجودی نیست.
«إِنَّمَا هُوَ نُورٌ» علم یک حقیقتِ ماورائی هست، این عالم عالمِ ظلمت است، این عالم عالمِ حجاب است، این عالم عالمِ کثرت است، این عالم عالمِ تفرقه است، اجزاء عالم مادّه متفرق هستند، وقتی کنار هم هستند هم دیوار دارند، جدا هستند، سلول‌های ما باهم کار می‌کنند ولی جدا هستند، قابل احصاء هستند، عالم کثرت عالم پراکنده است، پراکندگی با وحدت و توحید نمی‌سازد، لذا فرمود: «إِنَّمَا هُوَ نُورٌ».
آیت الکرسی را غنیمت بدانید، آیت الکرسی را بعد از هر نماز ان شاء الله ذخیره جان و آخرتتان داشته باشید، هنگام خوابیدن آیت الکرسی بخوانیم و حفاظت جان امام زمان ارواحنا فداه و نایب امام زمان ارواحنا فداه و عزیزانمان را نیّت کنیم، که روایت دارد اگر کسی هنگام خوابیدن آیت الکرسی بخواند و حفاظت خودش و عزیزان مورد نظر خودش را نیّت کند خدای متعال آن‌ها را در حصن حصین خودش حفاظت می‌کند.
بعد از هر نماز هم توصیه شده است، بزرگان ما هم ترک نمی‌کردند و ترک نمی‌کنند.
در آیت الکرسی ملاحظه می‌کنید که نور مفرد آمده است ولی ظلمت جمع آمده است، «اللَّهُ وَلِیُّ الَّذِینَ آمَنُوا یُخْرِجُهُمْ مِنَ الظُّلُمَاتِ إِلَى النُّورِ»،[۳] نور واحد است ولی ظلمات جمع است.
همه‌ی این عالم کثرت حجاب است، تا زمانی که انسان صد دله است و صد دلِ خود را یک دل نکرده است محجوب است، در ظلمات است، نه مسیر برای او روشن است و نه مقصد، نه خودش را می‌شناسد و نه از عمل خودش خبر دارد، خدای متعال باید انسان را از حجاب نفس نجات بدهد.
نفس هم مراتب دارد، تعلّقات دارد، حجاب‌های خصلتی دارد، حجاب‌های جرائمی دارد، حجاب‌های تعلّقاتی دارد، و این مجموعه ظلمات فوق ظلمات است، انسان بیچاره گرفتار دیوارهای زخیم است و پشت دیوار را نمی‌بیند و می‌رود و سر او می‌خورد و مصدوم می‌شوم و گاهی ضربه فنی می‌شود، چون در حال راه رفتن در ظلمت است، در نور راه نمی‌رود.
خدای متعال راه می‌برد، اگر ما را رها کند ما قدم به قدم می‌افتیم، به پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلّم هم فرمود «إِنَّکَ لَا تَهْدِی مَنْ أَحْبَبْتَ وَلَکِنَّ اللَّهَ یَهْدِی مَنْ یَشَاءُ»،[۴] تو هم که حبیب من و پیغمبر من هستی، تو هر که را که دوست داری…
پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلّم خیلی دلسوز بودند، خیلی مهربان بودند، این را هم خدای متعال به پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلّم داده بود، برای اینکه این موجود دوپا با لجاجت خودش، خودش را رفتار عذاب ابد و جهنّم می‌کند، پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلّم آنقدر ناراحت می‌شدند که نزدیک بود جان خود را از دست بدهند.
عالم دینی… که فرمود: «اَللَّهُمَّ اِرْحَمْ خُلَفَائِی»،[۵] عالم دینی خلیفه پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلّم است، نماینده پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلّم است، علاوه بر اینکه «اَلْعُلَمَاءُ وَرَثَهُ اَلْأَنْبِیَاءِ»،[۶] ارث پیغمبران در اختیار علماء است، که یکی از شخصیت‌های سلوکی می‌گوید پیغمبران علم اکتسابی نداشتند، بنابراین کسی که عالم به علم اکتسابی، همین علوم درسی و حوزوی هست، وارث پیغمبر نیست، وقتی وارث پیغمبر است که «اتَّقُوا اللَّهَ وَیُعَلِّمُکُمُ اللَّه»،[۷] علم وراثتی غیر از علم دراستی است، ما درس می‌خوانیم، اگر کنار آن تقوا داشتیم خدای متعال به ما علم وراثتی می‌دهد، «مَن عَمِلَ بِما یَعلَمُ وَرَّثَهُ اللَّهُ عِلمَ ما لَم یَعلَم»،[۸] اگر کسی عامل بود، طلبه‌ای که مسئله فقهی را یاد گرفت ممکن نیست ترک کند، به فقه و رساله عمل می‌کند، مطمئن باشد که خدای متعال درهایی از عالم نور به قلب او باز می‌کند، فتوحاتی فوق توقع او نصیب او می‌شود، اگر اینطور نباشد، توفیق داشته باشد، استعداد دارد، زحمت هم می‌کشد، درس می‌خواند، ملا می‌شود، کتاب می‌نویسد، درس می‌گیرد، ولی نور ندارد، وارث پیغمبر هم نیست، هیچ چیزی از پیغمبر بدست نیاورده است.
وجود مقدّس حضرت امام جعفر صادق علیه السلام قسم جلاله خوردند و به ابوحنیفه فرمودند: تو یک حرف از قرآن را نفهمیدی. با اینکه دو سال شاگرد امام جعفر صادق علیه السلام بود و در محضر حضرت بود و جزو نخبه‌ها هم بود و رئیس یکی از مذاهب چهارگانه‌ی اهل سنّت هم همین ابوحنیفه است، ولی حضرت فرمودند تو یک حرف از قرآن را نفهمیدی.
نور نیست، نور، نور، نور… نور رهایی است، نور آزادگی است، نور انقطاع الی الله است، چون «اللَّهُ نُورُ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ»،[۹] نور خودِ اوست، و تا زمانی که کسی الهی نشود و خدای متعال او را نگاه نکند نور نمی‌گیرد، «اللَّهُ وَلِیُّ الَّذینَ آمَنوا»، خوشا بحال کسی که بی‌ولایت نیست، خدا خودش سرپرست اوست، خودش امور او را بعهده گرفته است، اگر خدای متعال ولی کسانی است که ایمان دارند، اثر ولایت خدا چیست؟ «یُخْرِجُهُمْ مِنَ الظُّلُمَاتِ إِلَى النُّورِ»، این عمر او سیر خروج از ظلمات است، لحظه به لحظه از حجاب‌های او کم می‌شود و بر تجرّد او اضافه می‌شود، مدام لطیف‌تر می‌شود، مدام علاقه‌ی او به دنیا کم می‌شود، اسارت او به غرائز یکی بعد از دیگری قطع می‌شود، این ظلمت‌ها این تعلّقات است، این رذائل اخلاقی است، این تنگ‌نظری‌هاست، این گناهان است، طلبه دروغ بگوید که نور ندارد، بیچاره ظلمت است، طلبه غیبت کند نور ندارد، این جهنّمِ وجود اوست، اگر کسی صورت باطنی او را هم ببیند، می‌بیند چقدر سیاه‌چهره است.
این صورتی که ما الآن از یکدیگر می‌بینیم، این لباسِ یکدیگر است، بدنِ ما لباسِ ماست، ما که این نیستیم، چهره‌ی ما که این نیست، نمی‌دانیم نزد امام زمان ارواحنا فداه روسفید هستیم یا روسیاه، خبر نداریم، شاید هم خبر داریم اما به روی خودمان نمی‌آوریم، چقدر کاری که ما را نزد امام زمان ارواحنا فداه شیرین کند، نزد امام زمان ارواحنا فداه آبرودار کند از خودمان سراغ داریم؟ در روز چند کار برای خدا می‌کنیم؟ چند کار به حساب امام زمان ارواحنا فداه می‌ریزیم؟ چند کار می‌کنیم که اگر تعریف کنند خوشحال نمی‌شویم؟ باید انسان خودش را محک بزند، کار برای خدا نور است، کار برای غیرخدا، ولو اینکه کار خوب هم باشد حسن‌فعلی است، برای فاعل ظلمت است و هیچ نوری ندارد، «إِنَّمَا اَلْأَعْمَالُ بِالنِّیَّاتِ»،[۱۰] نیت و انگیزه ارزشِ عمل را تعیین می‌کند.
لذا وجود مبارک امام جعفر صادق علیه السلام در این عبارت نور را واحد آورده‌اند، «لَیْسَ الْعِلْمُ بِالتَّعَلُّمِ إِنَّمَا هُوَ نُورٌ»، علم یک نور است، چون نور نورِ واحد است، شدّت و ضعف دارد، مقول به تشکیک است، کثرت ندارد، «لَیْسَ الْعِلْمُ بِالتَّعَلُّمِ إِنَّمَا هُوَ نُورٌ یَقَعُ فِی قَلْبِ مَنْ یُرِیدُ اللَّهُ تَبَارَکَ وَ تَعَالَى»، می‌نشیند، جا می‌افتد، در یک ظرفی، در قلب، ظرف این نور قلب است، زبان کسی نور دارد که برای قلب نورانی مجرا بشود، اگر قلب نور نداشته باشد ریشه ندارد، موج است، موج مادی است، از زبان من خارج می‌شود و به گوش شما برخورد می‌کند و یک صدایی شنیده می‌شود ولی در جان نمی‌نشیند، تحوّل ایجاد نمی‌کند، انقلاب روحی بوجود نمی‌آورد.
به کدام قلب می‌نشیند؟ آن قلبی که این نور در آن قلب واقع می‌شود، «لَیْسَ الْعِلْمُ بِالتَّعَلُّمِ إِنَّمَا هُوَ نُورٌ یَقَعُ فِی قَلْبِ مَنْ یُرِیدُ اللَّهُ تَبَارَکَ وَ تَعَالَى»، در قلب کسی که خدای متعال اراده فرموده است «أَنْ یَهْدِیَهُ» او را هدایت کند.
تا مشیّت بالغه خدای متعال و اراده ایجادی پروردگار برای نورانی شدن وجود کسی واقع نشود، با کتاب خواندن و سفر کردن و نشست و برخواست با دانشمندان، کسی به نور نمی‌رسد. لذا وقتی بمیرد قبر او نور ندارد، انسان نور قبر را با چراغ دل خود روشن می‌کند، «وَزَیَّنَهُ فِی قُلُوبِکُمْ»،[۱۱] خدای متعال ایمان را در دل منقش می‌کند که دل زیبا و مزیّن می‌شود، بدن ما که در برزخ نیست، بدن ما در عالم ماده است، روح ما در برزخ است، روح ظلمت دارد یا نور؟ کدام است؟ علم نور است.
اگر انسان یک خدا دارد یک دل داشته باشد، «ما جَعَلَ اَللّهُ لِرَجُلٍ مِنْ قَلْبَیْنِ فِی جَوْفِهِ».[۱۲]
از امام علیه السلام سؤال کرد که من عشق به فلانی دارم، وابسته شده‌ام. حضرت فرمودند: «قُلُوبٌ خَلَتْ مِنْ ذِکْرِ اَللَّهِ فَأَذَاقَهَا اَللَّهُ حُبَّ غَیْرِهِ»،[۱۳] دلی که از یاد خدا خالی شد، خدای متعال بت‌ها را در آن دل قرار می‌دهد، بتکده می‌شود، اگر حب فی الله نبود، اگر بغض فی الله نبود، این از خدا خالی است، محبّت خدای متعال نیست، هر کجا که محبّت خدای متعال نیست ظلمت است، و چون تعلّقات یکی دو تا نیست، لذا ظلمات است و عالم کثرت است، ظلمات فوق ظلمات است، جهنّم اینطور است، ظلمات فوق ظلمات است، نور یک نور است، دل یک دل است، اگر انسان دل خود را تجزیه کند و به کثرت مبتلا کند، نور در آن دل واقع نمی‌شود، باید حبّ غیرخدا را از دل بیرون کرد.
روضه و توسّل به امام هادی صلوات الله علیه
امروز روز شهادت امام هادی علیه السلام است، امام زمان ارواحنا فداه داغدار هستند، عرض توسل داشته باشیم، طلبه‌ها برای جدّ امام زمان ارواحنا فداه مجلس عزا گرفته‌اند، نشستند و روضه خواندند و گریه کردند.
داغ امام هادی علیه السلام برای امام حسن عسکری سلام الله علیه خیلی سنگین بود، حضرت گریان بیرون آمدند و از شدّت مصیبت یقه‌ی خود را پاره کرده بودند…
شهادت امام هادی علیه السلام روز دوشنبه بود، یک بانویی از پشت اتاق ناله‌کنان بیرون آمد، می‌گفت هرچه بر سر ما آمد از روز دوشنبه آمد، خاطره‌ی آتش‌سوزی خانه حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها را تجدید کرد، روز دوشنبه حق امیرالمؤمنین صلوات الله علیه را غصب کردند، خانه‌ی امیرالمؤمنین صلوات الله علیه را آتش زدند، اما دور امام حسن عسکری علیه السلام خیلی شلوغ بود، همه ناله می‌کردند، گریه می‌کردند، اما امام زین العابدین سلام الله علیه با عده‌ای زن و بچه‌ی اسیر کنار ابدان طاهر قرار گرفتند، «وَ هذا یَوْمٌ فَرِحَتْ بِهِ آلُ زِیادٍ وَ آلُ مَرْوانَ بِقَتْلِهِمُ الْحُسَیْنَ صَلَواتُ اللَّهِ عَلَیْهِ»[۱۴]…
لا حول و لا قوّه الا بالله العلی العظیم
الا لعنت الله علی القوم الظّالمین
دعا
نَسئَلُک و نَدعُوک بِاسمِکَ الأعظم الأعز الأجل الأکرم اِلَهَنا بِفاطِمَهَ وَ اَبیها وَ بَعْلِها وَ بنَیها وَ اَلسِّرِّ اَلْمَسْتَودَعِ فِیهَا یا الله… یَا أرحَمَ الرّاحَمِین، یا غَفّارَ الذُّنُوبِ، یا سَتّارَ الْعُیُوبِ، یَا هَادِی…
خدایا! تو را به عصمت حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها و تقرّب محمد و آل محمد علیهم السلام قسم می‌دهیم امام زمان ارواحنا فداه را برسان.
خدایا! عرض ادب و عرض تسلیت و ارادت و نوکری ما را به محضر شریف امام زمان ارواحنا فداه ابلاغ بفرما.
خدایا! قصور و تقصیرهای ما را مورد عفو آقای ما قرار بده.
خدایا! تو را به محمد و آل محمد علیهم السلام قسم می‌دهیم بقیه‌ی عمر ما را خروج از ظلمات و اتّصال به نور خودت مقرر بفرما.
خدایا! شهادت ما را مقدّرِ محتوم بفرما.
خدایا! تو را به محمد و آل محمد علیهم السلام قسم می‌دهیم سایه پربرکت علمای صالح ما، رهبر و مرجع عالیقدرمان را تا ظهور و کنار حضرت مستدام بفرما.
خدایا! مشکلات فرهنگی، اخلاقی، معنوی، اقتصادی، سیاسی این کشور را با مدیریت رهبر عزیزمان به دست این دولت ولایتمدار مرتفع بفرما.
خدایا! دست فتنه و خیانت و نفوذ را افشاء و قطع بگردان.
خدایا! این طلبه‌های عزیز ما را نور قرار بده.
خدایا! نیّتشان را الهی قرار بده.
خدایا! همه‌ی ما را مورد پسند و رضایت امام زمان ارواحنا فداه مقدّر بفرما.
خدایا! عموم مریض‌ها، خصوصاً مریض‌های مرد نظر را شفاء عنایت بفرما.
خدایا! امام ما و شهدای ما را از ما راضی بفرما.
غفرالله لنا و لکم
والسلام علیکم و رحمه الله و برکاته
[۱] سوره مبارکه طه، آیات ۲۵ تا ۲۸
[۲] بحار الانوار، جلد ۱، صفحه ۲۲۴ (أَقُولُ وَجَدْتُ بِخَطِّ شَیْخِنَا الْبَهَائِیِّ قَدَّسَ اللَّهُ رُوحَهُ مَا هَذَا لَفْظُهُ قَالَ الشَّیْخُ شَمْسُ الدِّینِ مُحَمَّدُ بْنُ مَکِّیٍّ نَقَلْتُ مِنْ خَطِّ الشَّیْخِ أَحْمَدَ الْفَرَاهَانِیِّ رَحِمَهُ اللَّهُ عَنْ عُنْوَانَ الْبَصْرِیِّ وَ کَانَ شَیْخاً کَبِیراً قَدْ أَتَى عَلَیْهِ أَرْبَعٌ وَ تِسْعُونَ سَنَهً قَالَ کُنْتُ أَخْتَلِفُ إِلَى مَالِکِ بْنِ أَنَسٍ سِنِینَ فَلَمَّا قَدِمَ جَعْفَرٌ الصَّادِقُ ع الْمَدِینَهَ اخْتَلَفْتُ إِلَیْهِ وَ أَحْبَبْتُ أَنْ آخُذَ عَنْهُ کَمَا أَخَذْتُ عَنْ مَالِکٍ فَقَالَ لِی یَوْماً إِنِّی رَجُلٌ مَطْلُوبٌ وَ مَعَ ذَلِکَ لِی أَوْرَادٌ فِی کُلِّ سَاعَهٍ مِنْ آنَاءِ اللَّیْلِ وَ النَّهَارِ فَلَا تَشْغَلْنِی عَنْ وِرْدِی وَ خُذْ عَنْ مَالِکٍ وَ اخْتَلِفْ إِلَیْهِ کَمَا کُنْتَ تَخْتَلِفُ إِلَیْهِ فَاغْتَمَمْتُ مِنْ ذَلِکَ وَ خَرَجْتُ مِنْ عِنْدِهِ وَ قُلْتُ فِی نَفْسِی لَوْ تَفَرَّسَ فِیَّ خَیْراً لَمَا زَجَرَنِی عَنِ الِاخْتِلَافِ إِلَیْهِ وَ الْأَخْذِ عَنْهُ فَدَخَلْتُ مَسْجِدَ الرَّسُولِ ص وَ سَلَّمْتُ عَلَیْهِ ثُمَّ رَجَعْتُ مِنَ الْغَدِ إِلَى الرَّوْضَهِ وَ صَلَّیْتُ فِیهَا رَکْعَتَیْنِ وَ قُلْتُ أَسْأَلُکَ یَا اللَّهُ یَا اللَّهُ أَنْ تَعْطِفَ عَلَیَّ قَلْبَ جَعْفَرٍ وَ تَرْزُقَنِی مِنْ عِلْمِهِ مَا أَهْتَدِی بِهِ إِلَى صِرَاطِکَ الْمُسْتَقِیمِ وَ رَجَعْتُ إِلَى دَارِی مُغْتَمّاً وَ لَمْ أَخْتَلِفْ إِلَى مَالِکِ بْنِ أَنَسٍ لِمَا أُشْرِبَ قَلْبِی مِنْ حُبِّ جَعْفَرٍ فَمَا خَرَجْتُ مِنْ دَارِی إِلَّا إِلَى الصَّلَاهِ الْمَکْتُوبَهِ حَتَّى عِیلَ صَبْرِی فَلَمَّا ضَاقَ صَدْرِی تَنَعَّلْتُ وَ تَرَدَّیْتُ وَ قَصَدْتُ جَعْفَراً وَ کَانَ بَعْدَ مَا صَلَّیْتُ الْعَصْرَ فَلَمَّا حَضَرْتُ بَابَ دَارِهِ اسْتَأْذَنْتُ عَلَیْهِ فَخَرَجَ خَادِمٌ لَهُ فَقَالَ مَا حَاجَتُکَ فَقُلْتُ السَّلَامُ عَلَى الشَّرِیفِ فَقَالَ هُوَ قَائِمٌ فِی مُصَلَّاهُ فَجَلَسْتُ بِحِذَاءِ بَابِهِ فَمَا لَبِثْتُ إِلَّا یَسِیراً إِذْ خَرَجَ خَادِمٌ فَقَالَ ادْخُلْ عَلَى بَرَکَهِ اللَّهِ فَدَخَلْتُ وَ سَلَّمْتُ عَلَیْهِ فَرَدَّ السَّلَامَ وَ قَالَ اجْلِسْ غَفَرَ اللَّهُ لَکَ فَجَلَسْتُ فَأَطْرَقَ مَلِیّاً ثُمَّ رَفَعَ رَأْسَهُ وَ قَالَ أَبُو مَنْ قُلْتُ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ قَالَ ثَبَّتَ اللَّهُ کُنْیَتَکَ وَ وَفَّقَکَ یَا أَبَا عَبْدِ اللَّهِ مَا مَسْأَلَتُکَ فَقُلْتُ فِی نَفْسِی لَوْ لَمْ یَکُنْ لِی مِنْ زِیَارَتِهِ وَ التَّسْلِیمِ غَیْرُ هَذَا الدُّعَاءِ لَکَانَ کَثِیراً ثُمَّ رَفَعَ رَأْسَهُ ثُمَّ قَالَ مَا مَسْأَلَتُکَ فَقُلْتُ سَأَلْتُ اللَّهَ أَنْ یَعْطِفَ قَلْبَکَ عَلَیَّ وَ یَرْزُقَنِی مِنْ عِلْمِکَ وَ أَرْجُو أَنَّ اللَّهَ تَعَالَى أَجَابَنِی فِی الشَّرِیفِ مَا سَأَلْتُهُ فَقَالَ یَا أَبَا عَبْدِ اللَّهِ لَیْسَ الْعِلْمُ بِالتَّعَلُّمِ إِنَّمَا هُوَ نُورٌ یَقَعُ فِی قَلْبِ مَنْ یُرِیدُ اللَّهُ تَبَارَکَ وَ تَعَالَى أَنْ یَهْدِیَهُ فَإِنْ أَرَدْتَ الْعِلْمَ فَاطْلُبْ أَوَّلًا فِی نَفْسِکَ حَقِیقَهَ الْعُبُودِیَّهِ وَ اطْلُبِ الْعِلْمَ بِاسْتِعْمَالِهِ وَ اسْتَفْهِمِ اللَّهَ یُفْهِمْکَ قُلْتُ یَا شَرِیفُ فَقَالَ قُلْ یَا أَبَا عَبْدِ اللَّهِ قُلْتُ یَا أَبَا عَبْدِ اللَّهِ مَا حَقِیقَهُ الْعُبُودِیَّهِ قَالَ ثَلَاثَهُ أَشْیَاءَ أَنْ لَا یَرَى الْعَبْدُ لِنَفْسِهِ فِیمَا خَوَّلَهُ اللَّهُ مِلْکاً لِأَنَّ الْعَبِیدَ لَا یَکُونُ لَهُمْ مِلْکٌ یَرَوْنَ الْمَالَ مَالَ اللَّهِ یَضَعُونَهُ حَیْثُ أَمَرَهُمُ اللَّهُ بِهِ وَ لَا یُدَبِّرُ الْعَبْدُ لِنَفْسِهِ تَدْبِیراً وَ جُمْلَهُ اشْتِغَالِهِ فِیمَا أَمَرَهُ تَعَالَى بِهِ وَ نَهَاهُ عَنْهُ فَإِذَا لَمْ یَرَ الْعَبْدُ لِنَفْسِهِ فِیمَا خَوَّلَهُ اللَّهُ تَعَالَى مِلْکاً هَانَ عَلَیْهِ الْإِنْفَاقُ فِیمَا أَمَرَهُ اللَّهُ تَعَالَى أَنْ یُنْفِقَ فِیهِ وَ إِذَا فَوَّضَ الْعَبْدُ تَدْبِیرَ نَفْسِهِ عَلَى مُدَبِّرِهِ هَانَ عَلَیْهِ مَصَائِبُ الدُّنْیَا وَ إِذَا اشْتَغَلَ الْعَبْدُ بِمَا أَمَرَهُ اللَّهُ تَعَالَى وَ نَهَاهُ لَا یَتَفَرَّغُ مِنْهُمَا إِلَى الْمِرَاءِ وَ الْمُبَاهَاهِ مَعَ النَّاسِ فَإِذَا أَکْرَمَ اللَّهُ الْعَبْدَ بِهَذِهِ الثَّلَاثَهِ هَان عَلَیْهِ الدُّنْیَا وَ إِبْلِیسُ وَ الْخَلْقُ وَ لَا یَطْلُبُ الدُّنْیَا تَکَاثُراً وَ تَفَاخُراً وَ لَا یَطْلُبُ مَا عِنْدَ النَّاسِ عِزّاً وَ عُلُوّاً وَ لَا یَدَعُ أَیَّامَهُ بَاطِلًا فَهَذَا أَوَّلُ دَرَجَهِ التُّقَى قَالَ اللَّهُ تَبَارَکَ وَ تَعَالَى تِلْکَ الدَّارُ الْآخِرَهُ نَجْعَلُها لِلَّذِینَ لا یُرِیدُونَ عُلُوًّا فِی الْأَرْضِ وَ لا فَساداً وَ الْعاقِبَهُ لِلْمُتَّقِینَ قُلْتُ یَا أَبَا عَبْدِ اللَّهِ أَوْصِنِی قَالَ أُوصِیکَ بِتِسْعَهِ أَشْیَاءَ فَإِنَّهَا وَصِیَّتِی لِمُرِیدِی الطَّرِیقِ إِلَى اللَّهِ تَعَالَى وَ اللَّهَ أَسْأَلُ أَنْ یُوَفِّقَکَ لِاسْتِعْمَالِهِ ثَلَاثَهٌ مِنْهَا فِی رِیَاضَهِ النَّفْسِ وَ ثَلَاثَهٌ مِنْهَا فِی الْحِلْمِ وَ ثَلَاثَهٌ مِنْهَا فِی الْعِلْمِ فَاحْفَظْهَا وَ إِیَّاکَ وَ التَّهَاوُنَ بِهَا قَالَ عُنْوَانُ فَفَرَّغْتُ قَلْبِی لَهُ فَقَالَ أَمَّا اللَّوَاتِی فِی الرِّیَاضَهِ فَإِیَّاکَ أَنْ تَأْکُلَ مَا لَا تَشْتَهِیهِ فَإِنَّهُ یُورِثُ الْحِمَاقَهَ وَ الْبُلْهَ وَ لَا تَأْکُلْ إِلَّا عِنْدَ الْجُوعِ وَ إِذَا أَکَلْتَ فَکُلْ حَلَالًا وَ سَمِّ اللَّهَ وَ اذْکُرْ حَدِیثَ الرَّسُولِ ص مَا مَلَأَ آدَمِیٌّ وِعَاءً شَرّاً مِنْ بَطْنِهِ فَإِنْ کَانَ وَ لَا بُدَّ فَثُلُثٌ لِطَعَامِهِ وَ ثُلُثٌ لِشَرَابِهِ وَ ثُلُثٌ لِنَفَسِهِ وَ أَمَّا اللَّوَاتِی فِی الْحِلْمِ فَمَنْ قَالَ لَکَ إِنْ قُلْتَ وَاحِدَهً سَمِعْتَ عَشْراً فَقُلْ إِنْ قُلْتَ عَشْراً لَمْ تَسْمَعْ وَاحِدَهً وَ مَنْ شَتَمَکَ فَقُلْ لَهُ إِنْ کُنْتَ صَادِقاً فِیمَا تَقُولُ فَأَسْأَلُ اللَّهَ أَنْ یَغْفِرَ لِی وَ إِنْ کُنْتَ کَاذِباً فِیمَا تَقُولُ فَاللَّهَ أَسْأَلُ أَنْ یَغْفِرَ لَکَ وَ مَنْ وَعَدَکَ بِالْخَنَا فَعِدْهُ بِالنَّصِیحَهِ وَ الرِّعَاءِ وَ أَمَّا اللَّوَاتِی فِی الْعِلْمِ فَاسْأَلِ الْعُلَمَاءَ مَا جَهِلْتَ وَ إِیَّاکَ أَنْ تَسْأَلَهُمْ تَعَنُّتاً وَ تَجْرِبَهً وَ إِیَّاکَ أَنْ تَعْمَلَ بِرَأْیِکَ شَیْئاً وَ خُذْ بِالِاحْتِیَاطِ فِی جَمِیعِ مَا تَجِدُ إِلَیْهِ سَبِیلًا وَ اهْرُبْ مِنَ الْفُتْیَا هَرَبَکَ مِنَ الْأَسَدِ وَ لَا تَجْعَلْ رَقَبَتَکَ لِلنَّاسِ جِسْراً قُمْ عَنِّی یَا أَبَا عَبْدِ اللَّهِ فَقَدْ نَصَحْتُ لَکَ وَ لَا تُفْسِدْ عَلَیَّ وِرْدِی فَإِنِّی امْرُؤٌ ضَنِینٌ بِنَفْسِی وَ السَّلامُ عَلى مَنِ اتَّبَعَ الْهُدى).
[۳] سوره مبارکه بقره، آیه ۲۵۷ (اللَّهُ وَلِیُّ الَّذِینَ آمَنُوا یُخْرِجُهُمْ مِنَ الظُّلُمَاتِ إِلَى النُّورِ ۖ وَالَّذِینَ کَفَرُوا أَوْلِیَاؤُهُمُ الطَّاغُوتُ یُخْرِجُونَهُمْ مِنَ النُّورِ إِلَى الظُّلُمَاتِ ۗ أُولَٰئِکَ أَصْحَابُ النَّارِ ۖ هُمْ فِیهَا خَالِدُونَ)
[۴] سوره مبارکه قصص، آیه ۵۶ (إِنَّکَ لَا تَهْدِی مَنْ أَحْبَبْتَ وَلَٰکِنَّ اللَّهَ یَهْدِی مَنْ یَشَاءُ ۚ وَهُوَ أَعْلَمُ بِالْمُهْتَدِینَ)
[۵] تفصیل وسائل الشیعه إلی تحصیل مسائل الشریعه ، جلد ۲۷ ، صفحه ۹۲ (وَ بِأَسَانِیدَ تَقَدَّمَتْ فِی إِسْبَاغِ اَلْوُضُوءِ عَنِ اَلرِّضَا عَنْ آبَائِهِ عَلَیْهِمُ اَلسَّلاَمُ قَالَ: قَالَ رَسُولُ اَللَّهِ صَلَّى اَللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ : اَللَّهُمَّ اِرْحَمْ خُلَفَائِی ثَلاَثَ مَرَّاتٍ فَقِیلَ لَهُ یَا رَسُولَ اَللَّهِ وَ مَنْ خُلَفَاؤُکَ قَالَ اَلَّذِینَ یَأْتُونَ مِنْ بَعْدِی وَ یَرْوُونَ عَنِّی أَحَادِیثِی وَ سُنَّتِی فَیُعَلِّمُونَهَا اَلنَّاسَ مِنْ بَعْدِی . وَ رَوَاهُ فِی مَعَانِی اَلْأَخْبَارِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ اَلنَّوْفَلِیِّ عَنِ اَلْیَعْقُوبِیِّ عَنْ عِیسَى بْنِ عَبْدِ اَللَّهِ اَلْعَلَوِیِّ عَنْ أَبِیهِ عَنْ جَدِّهِ عَنْ عَلِیٍّ عَلَیْهِ اَلسَّلاَمُ : مِثْلَهُ .)
[۶] عوالی اللئالی العزیزیه فی الأحادیث الدینیه ، جلد ۱ ، صفحه ۳۵۸ (وَ قَالَ عَلَیْهِ السَّلاَمُ: اَلْعُلَمَاءُ وَرَثَهُ اَلْأَنْبِیَاءِ وَ إِنَّ اَلْأَنْبِیَاءَ لَمْ یُوَرِّثُوا دِینَاراً وَ لاَ دِرْهَماً وَ إِنَّمَا وَرَّثُوا اَلْعِلْمَ فَمَنْ أَخَذَهُ أَخَذَ بِحَظٍّ وَافِرٍ .)
[۷] سوره مبارکه بقره، آیه ۲۸۲ (یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا إِذَا تَدَایَنْتُمْ بِدَیْنٍ إِلَىٰ أَجَلٍ مُسَمًّى فَاکْتُبُوهُ ۚ وَلْیَکْتُبْ بَیْنَکُمْ کَاتِبٌ بِالْعَدْلِ ۚ وَلَا یَأْبَ کَاتِبٌ أَنْ یَکْتُبَ کَمَا عَلَّمَهُ اللَّهُ ۚ فَلْیَکْتُبْ وَلْیُمْلِلِ الَّذِی عَلَیْهِ الْحَقُّ وَلْیَتَّقِ اللَّهَ رَبَّهُ وَلَا یَبْخَسْ مِنْهُ شَیْئًا ۚ فَإِنْ کَانَ الَّذِی عَلَیْهِ الْحَقُّ سَفِیهًا أَوْ ضَعِیفًا أَوْ لَا یَسْتَطِیعُ أَنْ یُمِلَّ هُوَ فَلْیُمْلِلْ وَلِیُّهُ بِالْعَدْلِ ۚ وَاسْتَشْهِدُوا شَهِیدَیْنِ مِنْ رِجَالِکُمْ ۖ فَإِنْ لَمْ یَکُونَا رَجُلَیْنِ فَرَجُلٌ وَامْرَأَتَانِ مِمَّنْ تَرْضَوْنَ مِنَ الشُّهَدَاءِ أَنْ تَضِلَّ إِحْدَاهُمَا فَتُذَکِّرَ إِحْدَاهُمَا الْأُخْرَىٰ ۚ وَلَا یَأْبَ الشُّهَدَاءُ إِذَا مَا دُعُوا ۚ وَلَا تَسْأَمُوا أَنْ تَکْتُبُوهُ صَغِیرًا أَوْ کَبِیرًا إِلَىٰ أَجَلِهِ ۚ ذَٰلِکُمْ أَقْسَطُ عِنْدَ اللَّهِ وَأَقْوَمُ لِلشَّهَادَهِ وَأَدْنَىٰ أَلَّا تَرْتَابُوا ۖ إِلَّا أَنْ تَکُونَ تِجَارَهً حَاضِرَهً تُدِیرُونَهَا بَیْنَکُمْ فَلَیْسَ عَلَیْکُمْ جُنَاحٌ أَلَّا تَکْتُبُوهَا ۗ وَأَشْهِدُوا إِذَا تَبَایَعْتُمْ ۚ وَلَا یُضَارَّ کَاتِبٌ وَلَا شَهِیدٌ ۚ وَإِنْ تَفْعَلُوا فَإِنَّهُ فُسُوقٌ بِکُمْ ۗ وَاتَّقُوا اللَّهَ ۖ وَیُعَلِّمُکُمُ اللَّهُ ۗ وَاللَّهُ بِکُلِّ شَیْءٍ عَلِیمٌ)
[۸] أعلام الدین، صفحه ۳۰۱
[۹] سوره مبارکه نور، آیه ۳۵ (اللَّهُ نُورُ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ ۚ مَثَلُ نُورِهِ کَمِشْکَاهٍ فِیهَا مِصْبَاحٌ ۖ الْمِصْبَاحُ فِی زُجَاجَهٍ ۖ الزُّجَاجَهُ کَأَنَّهَا کَوْکَبٌ دُرِّیٌّ یُوقَدُ مِنْ شَجَرَهٍ مُبَارَکَهٍ زَیْتُونَهٍ لَا شَرْقِیَّهٍ وَلَا غَرْبِیَّهٍ یَکَادُ زَیْتُهَا یُضِیءُ وَلَوْ لَمْ تَمْسَسْهُ نَارٌ ۚ نُورٌ عَلَىٰ نُورٍ ۗ یَهْدِی اللَّهُ لِنُورِهِ مَنْ یَشَاءُ ۚ وَیَضْرِبُ اللَّهُ الْأَمْثَالَ لِلنَّاسِ ۗ وَاللَّهُ بِکُلِّ شَیْءٍ عَلِیمٌ)
[۱۰] تفصیل وسائل الشیعه إلی تحصیل مسائل الشریعه ، جلد ۶ ، صفحه ۵ (مُحَمَّدُ بْنُ اَلْحَسَنِ قَالَ رُوِیَ عَنِ اَلنَّبِیِّ صَلَّى اَللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ أَنَّهُ قَالَ: إِنَّمَا اَلْأَعْمَالُ بِالنِّیَّاتِ (وَ إِنَّمَا لاِمْرِئٍ مَا نَوَى) .)
[۱۱] سوره مبارکه حجرات، آیه ۷ (وَاعْلَمُوا أَنَّ فِیکُمْ رَسُولَ اللَّهِ ۚ لَوْ یُطِیعُکُمْ فِی کَثِیرٍ مِنَ الْأَمْرِ لَعَنِتُّمْ وَلَٰکِنَّ اللَّهَ حَبَّبَ إِلَیْکُمُ الْإِیمَانَ وَزَیَّنَهُ فِی قُلُوبِکُمْ وَکَرَّهَ إِلَیْکُمُ الْکُفْرَ وَالْفُسُوقَ وَالْعِصْیَانَ ۚ أُولَٰئِکَ هُمُ الرَّاشِدُونَ)
[۱۲] سوره مبارکه احزاب، آیه ۴
[۱۳] الأمالی (للصدوق) ، جلد ۱ ، صفحه ۶۶۸ (حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ اَلْحَسَنِ رِضْوَانُ اَللَّهِ عَلَیْهِ قَالَ حَدَّثَنَا اَلْحَسَنُ بْنُ اَلْمَتِّیلِ اَلدَّقَّاقُ قَالَ حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ اَلْحُسَیْنِ بْنِ أَبِی اَلْخَطَّابِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ سِنَانٍ عَنْ مُفَضَّلِ بْنِ عُمَرَ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اَللَّهِ عَنِ اَلْعِشْقِ قَالَ قُلُوبٌ خَلَتْ مِنْ ذِکْرِ اَللَّهِ فَأَذَاقَهَا اَللَّهُ حُبَّ غَیْرِهِ .)
[۱۴] زیارت عاشورا
پاسخ دهید