روز شنبه مورخ ۲۰ دی ماه ۱۳۹۹ جلسه درس اخلاق «آیت الله صدیقی» از ساعت ۰۹:۰۰ تا ۱۰:۰۰ در مسجد امام رضا علیه السلام حوزه علمیه امام خمینی(ره) برگزار شد که مشروح آن تقدیم می گردد.
«أَعُوذُ بِاللَّهِ مِنَ الشَّیْطَانِ الرَّجِیمِ»
«بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ * رَبِّ اشْرَحْ لی صَدْری * وَ یَسِّرْ لی أَمْریَ * وَ احْللْ عُقْدَهً مِنْ لِسانی * یَفْقَهُوا قَوْلی»[۱].
«الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ العَالَمینَ وَ الصّلَاهُ عَلَی خَاتَمِ الْمُرْسَلِینَ طَبِیبِنا حَبیِبنَا شَفِیعِ ذُنوبِنَا أَبِی الْقَاسِمِ مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ الْمَعْصُومِینَ سِیَّمَا الْحُجَّهُ بَقِیَّهِ اللهِ فِی الْعَالَمِینَ عَجَّلَ اللهُ فَرَجَهُ وَ رَزَقَنَا اللهُ صُحبَتَهُ وَ اللَّعْنُ عَلَی أَعْدَائِهِمْ أَجْمَعِینَ».
مقدّمه
قصه‌ی برافروختگی و تحوّلِ یک سالخورده‌ی سرگردانِ جویای هدایت، و یافتنِ مقصد و مقصود و گمشده‌ی خود، و آثار و برکات و هدایت‌هایی که در این سرگردانی و وصالِ بعد از فراق و چشمه‌ای که خدای متعال برای همه‌ی تشنگانِ وصال در این حاصل و حادثه خلق فرمود و برای همه‌ی سالکین و حوزویان و دل‌های پاک یک نسخه‌ی نجات شد؛ جلساتِ مختلف مقدّماتِ آن را به دلیلِ محتوا و لطائفی که داشت به محضرِ شما تقدیم داشتیم، بالاخره حال در به روی او باز شده است و آغوشِ رحمتِ ولایتِ مطلقه و کرامتِ صادقیّه او را در خود جای داده است.
اهمیّتِ «سلام» و نکاتی در این موضوع
می‌گوید که من وارد شدم و سلام کردم، نشان می‌دهد هر واردی باید سلام کند، «إِنَّ أَبْخَلَ اَلنَّاسِ مَنْ بَخِلَ بِالسَّلاَمِ»[۲]، بی‌سلامی خیلی نکبت است و داشتنِ توقعِ سلام از دیگران و منتظرِ سلام بودن بی‌توفیقی است، غیبتِ از میدانِ مسابقه است، «سَابِقُوا إِلَىٰ مَغْفِرَهٍ مِنْ رَبِّکُمْ»[۳]، سلام حسنه است، درجه است، تخلّق به اخلاقِ خدای متعال و اولیای الهی و ملائکه است، و از صفاتِ بهشت است، «تَحِیَّتُهُمْ فِیهَا سَلَامٌ»[۴]، تحیّتِ بهشتیان «سلام» است.
وقتی به جایی وارد می‌شویم و کسی هم در آن فضایی که وارد می‌شویم نیست، آنجا هم «سلّموا على انفسکم»، «اَلسَّلامُ عَلَینا وَ عَلی عِبادِ اللَّه الصّالِحینَ»، سلام کنید.
این تلقینِ سلامتی که من باید برای جامعه مایه‌ی سلامت باشم، نویدِ امن بدهم، افرادِ جامعه، افرادی که با من تعامل دارند مرا در مقامِ آدمیت و خلافتِ الهی ببینند و مظهریتِ اسمِ مبارکِ سلام در شئونِ زندگیِ یک مسلمان باید به اثبات برسد.
«المؤمِن کِلْتَا یَدَیْهِ یَمِینٌ»، دیگران یمین و شمال دارند، اگر یُمنی دارند شومی هم دارند، اما مؤمن شومی ندارد، و اصحاب الیمین «فَسَلاَمٌ لَکَ مِنْ أَصْحَابِ الْیَمِینِ»، اصحابِ یمین جوششِ سلامتی هستند، و مؤمن چون اصحابِ یمین است در زندگیِ او بجز یُمن و خیر بروز نمی‌کند، در باطن نُصح و خیرخواهی و دلسوزی و کرامتِ اخلاقیِ فردی دارد و انسانِ خودساخته‌ای است که وقتی از خود هم بیرون می‌آید و سریره‌ی او بروز می‌کند برای همه گره‌گشا است، برای همه آرامش است، برای همه نوید است، ارمغانِ خدای متعال است، «خَالِطُوا النَّاسَ مُخَالَطَهً إِنْ مِتُّمْ مَعَهَا بَکَوْا عَلَیْکُمْ، وَإِنْ عِشْتُمْ حَنُّوا إِلَیْکُمْ»[۵]، وجود مقدّسِ حضرت امیرالمؤمنین علی بن ابیطالب صلوات الله علیه از ما این مطالبه را دارند که تعامل شما با مردم یک طوری باشد که تا زمانی که زنده هستید وجودِ شما برای آن‌ها گوارا باشد، به شما گرایش داشته باشند، مجذوبِ شما بشوند، و زمانِ وفاتِ شما هم بر شما اشک بریزند، بگویند نعمتی از دست دادیم، چراغی خاموش شد.
مانندِ آیت الله مصباح علیه السلام که واقعاً «فَإنّ الدُّنْیا بَعْدَک مُظْلِمَهٌ وَ الاْخِرَهُ بِنُورِکَ مُشْرِقَهٌ»، عالَمِ برزخ با نورِ ایشان روشن شد ولی آفتابِ وجودشان برای ما غروب کرد، و دل‌های ما را به همراهِ خود برد.
همه‌ی مؤمنین باید مصباح باشند، همه باید سراجِ منیر باشند، همه باید آبِ گوارا باشند، همه باید بارانِ رحمت باشند، همه باید نسیم باشند که جامعه با استنشاقِ عطرِ فضائلِ اخلاقیِ آن‌ها احساسِ نیرو کند، انرژیِ آن‌ها ضعف‌های دیگران را برطرف کند.
لذا «سلام» آغازِ حرکتِ در مسیرِ سلامت است، و اعلانِ دوری از وحشی‌گری و سبوعیت و بهیمیت است، «سلام» تواصی به حق است، اگر حیوان قصدِ خیری هم نداشته باشد، چون کارِ او غریزی است و ارادی نیست، ولی چهارپایان ضرری ندارند، لکن همه‌ی همّتِ آن‌ها شکمشان است، وقتی انسان سلام می‌کند یعنی همّتِ او سلامتِ جامعه است، نجاتِ جامعه است، و وقتی سلام می‌کند اعلانِ سنخیت نسبت به عناصر و مجاریِ فیضِ الهی است، و این ادبی که حضرت صدیقه طاهره فاطمه زهرا سلام الله علیها با ابلاغِ سلامِ خدای متعال بر او چه ادبی نشان داد، «أَنْتَ السَّلامُ وَ مِنْکَ السَّلامُ وَ لَکَ السَّلامُ وَ إِلَیْکَ یَعُودُ السَّلامُ»، خدای متعال به من سلام رسانده است، خودِ او سلام است، و سلام از او می‌آید و سلام به او برمی‌گردد.
بنابراین مبدأ و مقصدِ سلام «رنگِ خدا گرفتن» است، سبقه الله است، و انسانی که به امام سلام می‌کند اعلانِ این است که مغناطیسِ وجودِ لاهوتیِ شما دلِ ضعیفِ مرا به خود مجذوب می‌کند، اجازه بدهید من با شما باشم، در خطِ شما باشم، با شما به مقصدِ اعلی بروم. سلامِ ما چیزی بر امامان علیهم السلام اضافه نمی‌کند، اما بر خودمان اضافه می‌کند.
اثراتِ «سلام» در زیارت جامعه کبیره
این زیارت شریفه جامعه کبیره که الحق و الانصاف عدمِ انس با این گنجینه‌ی عظیم «خسارت» است، و دقیقاً ترجمانِ قرآن کریم است، و انسان هر اندازه مأنوس بشود احساس می‌کند که لؤلؤ و مرجانِ این دریا تمام‌شدنی نیست، شما هر اندازه که از زیارت جامعه کبیره که مورد علاقه وجود نازنین حضرت حجّت ارواحنا فداه است استخراج کنید به مقدارِ عطش و ظرفیتِ خودتان برداشت می‌کنید.
ما در این زیارت این عبارت را به محضرِ شریفِ این حضرات اسماء الله تقدیم می‌داریم «وَ جَعَلَ صَلاَتَنَا صَلَوَاتِنَا عَلَیْکُمْ وَ مَا خَصَّنَا بِهِ مِنْ وِلاَیَتِکُمْ طیِباً لِخَلْقِنَا وَ طَهَارَه لِأَنْفُسِنَا وَ تَزْکِیَه لَنَا وَ کَفَّارَه لِذُنُوبِنَا»[۶]، شما نیازی ندارید تا سلامِ ما نیازِ شما را برطرف کند. ما به سلامتِ یکدیگر محتاج هستیم، هر کدام از ما بیمار باشیم، بیماری‌های اخلاقی واگیر دارد، همانگونه که برخی از بیماری‌های جسمی واگیر دارد بیماری‌های اخلاقی هم واگیرِ خطرناک دارد، لذا ما خیلی نیاز داریم که شعارِ سلام و سلامت را نهادینه کنیم و هدفدار سلام کنیم و سلامِ ما از روی غفلت نباشد و از روی توجّه باشد، اما نسبت به حضراتِ معصومین سلام الله علیهم أجمعین، وقتی ما به امام زمان ارواحنا فداه سلام می‌کنیم، «سلامٌ علیک یا فارِسَ الحجاز»، این سلامِ ما کمبودی در او نبود که سلامِ من چیزی بر نورانیت و کمالاتِ ایشان اضافه کند، لکن این سلام نشان می‌دهد که اگر من در قابلِ این مغناطیس قرار بگیرم مجذوب می‌شوم، من بُراده‌ای هستم که با این فلز سنخیت دارم، بیگانه نیستم، آثارِ این سلام به ما برمی‌گردد که چند اثرِ آن در زیارت شریفه جامعه کبیره آمده است، «وَ جَعَلَ صَلاَتَنَا صَلَوَاتِنَا عَلَیْکُمْ وَ مَا خَصَّنَا بِهِ مِنْ وِلاَیَتِکُمْ طیِباً لِخَلْقِنَا»، در ابتدا در تکوینِ ما اثر می‌گذارد، گوهرِ وجودِ ما را معطّر می‌کند، عطرِ وجودِ شما، نسیمِ عطرآگینِ شما در فضای جانِ من تکویناً اثر می‌گذارد و آن عفونت و بوی گندِ گناهان را از بین می‌برد، در ابتدا «طیِباً لِخَلْقِنَا».
اینکه گفته‌اند هر کسی به زیارتِ حضرت ثامن الحجج علی بن موسی الرضا علیه آلاف التّحیه و الثناء برود، حضرت رسول اکرم صلی الله علیه و آله و سلّم فرموده‌اند: «غَفَرَ اللَّهُ لَهُ مَا تَقَدَّمَ مِنْ ذَنْبِهِ وَ مَا تَأَخَّرَ».
گناه بدبو و گند و باتلاق و لجن است، آن چشمه‌ای که می‌جوشد و این عفونت را گندزدایی می‌کند «ارتباطِ من با امام» است، ارتباطِ سالمِ من، سلامٌ علیکم، من هم اعلانِ تسلیم می‌کنم و هم اعلانِ سلامت، تسلیمِ محضرِ شما هستم، و اعلان می‌کنم که می‌توانم سربازی و نوکری کنم، از تو به یک اشارت از ما به سر دویدن، اولین اثر و برکتی که از سلام به امام زمان ارواحنا فداه و اهل بیت علیهم السلام و حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها عاید می‌شود یک نسیمی در باطنِ ما و گوهرِ وجودِ ما از آسمانِ وجودِ آن بزرگواران می‌وزد و این غبارهای گناه که ما را آلوده و بدبو کرده بود از بین می‌برد، «طیِباً لِخَلْقِنَا» ما دلنشین می‌شویم، گاهی دلِ ما به قدری دافعه دارد همینکه امام ما را نگاه می‌کند سرِ خویش را برمی‌گرداند، دلِ خرابی داریم، منِ خراب کجا و صلاحِ کار کجا؟ امام را ناراحت می‌کنیم، ولی گاهی آنطور نیست، خباثت نداریم، غفلت داریم، بی‌توجّهی‌ها بوده است، اینجا وقتی سلام می‌کنیم امام نگاه می‌کند، سلامِ ما مایه‌ی نظرِ امام می‌شود، و نظرِ امام کیمیااثر است، آنان که خاک را به نظر کیمیا کنند…
«طیِباً لِخَلْقِنَا وَ طَهَارَه لِأَنْفُسِنَا»، وقتی این نسیم آمد، وقتی این آمادگی پیدا شد، حال طهارت در جان و نفوسِ ما حاصل می‌شود، «وَ تَزْکِیَه لَنَا»، طهارت مقدّمه‌ی رشد است، «إِلَیْهِ یَصْعَدُ الْکَلِمُ الطَّیِّبُ»[۷]، تا زمانی که کَلِم «طیّب» نشود صعود پیدا نمی‌کنیم.
دو مسئله در تزکیه وجود دارد، یکی مسئله‌ی رشد و بالندگی است، یکی هم صفا و شفافیت است، همینکه جان پاکیزه شد در مسیرِ تصاعد قرار می‌گیرد و رفعت پیدا می‌کند، «یَرْفَعِ اللَّهُ الَّذِینَ آمَنُوا مِنْکُمْ وَالَّذِینَ أُوتُوا الْعِلْمَ دَرَجَاتٍ»[۸]، او دریای علم است، او چشمه‌ی نفادناپذیر است، معنویت «امام» است، وقتی ما سلام می‌کنیم به ما نظر و توجّه می‌کنند، این توجّهِ این بزرگواران در ابتدا نسیم است و سپس چشمه است و بعد هم جذبه است و ما را بالا می‌برد، «وَ تَزْکِیَه لَنَا».
ادامه‌ی شرحی بر حدیث عنوان بصری
این سلام خیلی مهم بود، اجازه‌ی ورود دادند و توفیق پیدا کرد تا خود را در محضرِ امام ببیند و بگوید «سلام علیکم»، «سَلَّمْتُ عَلَیْهِ»[۹]، به امامِ خود سلام کردم، «فَرَدَّ السَّلَامَ»، این موضوعِ خیلی مهمّی است که امام به انسان جوابِ سلام بدهد، چه افتخاری! چه شأنی! چه مقامی!
امام جوابِ سلام دادند…
نقل حکایتی از مرحوم حاج آقا حسین قمی رحمه الله تعالی علیه
شما را به خدای متعال قسم می‌دهم که شما هم حدّاقل آرزوی این موضوع را داشته باشید، ناگهان یک مرتبه که به آقا سلام می‌کنید جوابِ سلام دریافت می‌کنید. ان شاء الله خدای متعال آیت الله بهجت اعلی الله مقامه الشّریف را با اولیای خود محشور بدارد، ایشان فرمودند یکی از خویشانِ ما در مشهد در محضرِ مرحوم حاج آقا حسین قمی بودند، در آنجا دیده بود که حاج آقا حسین سلامی به گنبد حضرت رضا صلوات الله علیه کردند و حضرت پاسخ دادند، گفته بودند: عجب! شما وقتی سلام می‌کنید صدای امام رضا صلوات الله علیه به شما برمی‌گردد و جواب سلام می‌شنوید؟
آیا شده است تا بحال به حرم بروید و سلام کنید و جواب سلامِ امام رضا صلوات الله علیه را بشنوید؟ «اَشْهَدُ اَنَّکَ تَسْمَعُ کَلامِی َاَشْهَدُ اَنَّکَ تَرُّدُ سَلامی»، ما که شهادت می‌دهیم هم می‌شنوند و هم پاسخ می‌دهند، ولی چه کنم که من کَر هستم، جانِ من محجوب است و با آن صدای ملکوتی که لسان الله است سنخیتی ندارم.
روضه حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها و حضرت زینب کبری سلام الله علیها
این ایّام ایّامِ حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها است، دل‌ها هم داغدار است، مخصوصاً این داغِ رحلتِ یکی از تئوریسین‌های مقتدر و شجاعِ عرصه‌ی ولایت، یکی از یارانِ خاص نایبِ امام زمان ارواحنا فداه، یکی از محبوب‌های آن بزرگوار که دارای مراتبِ باطنی هم بود، و شعاعِ نورِ ایشان اینجا را هم در بر می‌داشت، و همه‌ی شما فرزندانِ آیت الله مصباح بودید، عنایتِ خاص داشتند، در خلوت و جلوتِ خودشان به شما امید داشتند، به یک نوعی یتیم شدیم، بزرگی را از دست دادیم، اما امیدواریم میهمانِ بی‌بی‌مان حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها بشوند…
صُبَّتْ عَلَیَّ مَصَائِــبُ لَوْ أَنَّهَا صُبَّـتْ عَلَـى الْأَیَّـامِ صِـرْنَ لَیَالِیَا[۱۰]
از عباراتِ زیارتنامه‌ی حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها اینطور استفاده می‌شود که ایشان را در هم شکستند… دیگر چیزی از بی‌بی باقی نمانده بود، پهلوی ایشان را شکستند، بازوی ایشان را شکستند، سینه‌ی ایشان را سوزاندند، فرزندِ ایشان را کشتند، دستِ شوهرِ ایشان را بستند و در مقابلِ چشمانِ مبارکِ ایشان اسیر بردند…
یا بقیّه الله… آجرک الله…
حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها با این همه مصیبت لقبِ امّ‌المصائب ندارند، امّ‌المصائب حضرت زینب کبری سلام الله علیها هستند…
حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها را به مجلسِ شراب نبردند… در مقابلِ چشمانِ مبارکِ حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها به سرِ بریده اهانت نکردند…
لا حول و لا قوّه الا بالله العلی العظیم
الا لعنت الله علی القوم الظّالمین
دعا
خدایا! امام زمان ارواحنا فداه را برسان.
خدایا! مقدّماتِ ظهور را بر وجودِ نازنینِ امام زمان ارواحنا فداه و بر رعیّتِ ایشان تسهیل بفرما.
خدایا! ما را از یارانِ خالصِ حضرت حجّت ارواحنا فداه قرار بده.
خدایا! توفیقِ خودسازی و جامعه‌سازی و آماده‌سازی برای تمدّنِ امام زمان ارواحنا فداه را به ما عنایت بفرما.
خدایا! سایه‌ی پُربرکتِ نایبِ امام زمان ارواحنا فداه، زعیم و رهبرِ عالیقدرمان را با کفایت و کرامت و عافیت و عزّت مستدام بفرما.
خدایا! ما را از ضایع کردنِ عمر در تمامِ لحظاتِ عمرمان محافظت بفرما.
خدایا! ما را از شرّ نفسِ أمّاره و نفوسِ خبیثه و شیاطینِ جنّ و انس مصون و محفوظ بدار.
خدایا! نسلِ جوانِ ما را به ساحلِ نجات و کرامت و توحید و معرفت نائل بگردان.
خدایا! تو را به محمد و آل محمد علیهم السلام قسم می‌دهیم امرِ ازدواج را برای نسل جوانِ ما با قدرتِ قاهره و رحمتِ واسعه و رأفت و مهربانیِ خودت سامان عنایت بفرما.
خدایا! جوان‌های عزیزِ ما را که توفیقِ تشکیلِ خانواده ندارند لحظه به لحظه از خطراتِ جوانی حفظ بفرما.
خدایا! عاقبت به خیرِ ما را محتوم بگردان و سعادتِ شهادت را در پایانِ عمر نصیبِ ما بگردان.
خدایا! خطرِ نفوذی‌ها را به خودشان برگردان.
خدایا! منافقین را افشاء و رسوا بگردان.
خدایا! زوال و هلاکتِ استکباری را که آغازِ بهم‌ریختگی‌شان هست تسریع بفرما و نوچه‌های آنان را در منطقه نابود بگردان.
خدایا! ما را دشمن‌شاد نکن.
خدایا! ما را مورد ملامتِ دشمن قرار مده.
خدایا! ما را در علم و عمل به درجاتِ بالا نائل بفرما.
خدایا! همه‌ی مریض‌ها، مریض‌های مورد نظر را شفای عاجل و کامل روزی بفرما.
خدایا! توفیقِ شکرِ نعمتِ ولایت و امنیت و وجودِ رهبری پاکیزه و فقیه و روشن‌بین و حکیم و بااستقامت و نعمتِ سوزِ اهل بیت علیهم السلام و محبّتِ حضرت رسول اکرم صلی الله علیه و آله و سلّم و آل پیامبر و قرآن کریم و انسِ با قرآن کریم و تعلیم و تعلّم را به ما مرحمت بفرما.
نثار روح بلند حضرت امام و همه‌ی شهیدان و همه‌ی اسلافِ صالحه و آیت الله علامه مصباح صلوات ختم بفرمایید.
الّلهُمَّ صَلِّ عَلی مُحَمَّد وَ آلِ مُحَمَّد وَ عَجِّل فَرَجَهُم.
[۱] سوره مبارکه طه، آیات ۲۵ تا ۲۸
[۲] روضه الواعظین، جلد ۲، صفحه ۴۵۹ (وَ قَالَ صَلَّى اَللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ: إِنَّ أَعْجَزَ اَلنَّاسِ مَنْ عَجَزَ عَنِ اَلدُّعَاءِ وَ إِنَّ أَبْخَلَ اَلنَّاسِ مَنْ بَخِلَ بِالسَّلاَمِ.)
[۳] سوره مبارکه حدید، آیه ۲۱ (سَابِقُوا إِلَىٰ مَغْفِرَهٍ مِنْ رَبِّکُمْ وَجَنَّهٍ عَرْضُهَا کَعَرْضِ السَّمَاءِ وَالْأَرْضِ أُعِدَّتْ لِلَّذِینَ آمَنُوا بِاللَّهِ وَرُسُلِهِ ۚ ذَٰلِکَ فَضْلُ اللَّهِ یُؤْتِیهِ مَنْ یَشَاءُ ۚ وَاللَّهُ ذُو الْفَضْلِ الْعَظِیمِ)
[۴] سوره مبارکه یونس، آیه ۱۰ (دَعْوَاهُمْ فِیهَا سُبْحَانَکَ اللَّهُمَّ وَتَحِیَّتُهُمْ فِیهَا سَلَامٌ ۚ وَآخِرُ دَعْوَاهُمْ أَنِ الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعَالَمِینَ)
[۵] نهج البلاغه، حکمت ۹
[۶] زیارت جامعه کبیره
[۷] سوره مبارکه فاطر، آیه ۱۰ (مَنْ کَانَ یُرِیدُ الْعِزَّهَ فَلِلَّهِ الْعِزَّهُ جَمِیعًا ۚ إِلَیْهِ یَصْعَدُ الْکَلِمُ الطَّیِّبُ وَالْعَمَلُ الصَّالِحُ یَرْفَعُهُ ۚ وَالَّذِینَ یَمْکُرُونَ السَّیِّئَاتِ لَهُمْ عَذَابٌ شَدِیدٌ ۖ وَمَکْرُ أُولَٰئِکَ هُوَ یَبُورُ)
[۸] سوره مبارکه مجادله، آیه ۱۱ (یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا إِذَا قِیلَ لَکُمْ تَفَسَّحُوا فِی الْمَجَالِسِ فَافْسَحُوا یَفْسَحِ اللَّهُ لَکُمْ وَإِذَا قِیلَ انْشُزُوا فَانْشُزُوا یَرْفَعِ اللَّهُ الَّذِینَ آمَنُوا مِنْکُمْ وَالَّذِینَ أُوتُوا الْعِلْمَ دَرَجَاتٍ وَاللَّهُ بِمَا تَعْمَلُونَ خَبِیرٌ)
[۹] بحار الانوار، جلد ۱، صفحه ۲۲۴ (أَقُولُ وَجَدْتُ بِخَطِّ شَیْخِنَا الْبَهَائِیِّ قَدَّسَ اللَّهُ رُوحَهُ مَا هَذَا لَفْظُهُ قَالَ الشَّیْخُ شَمْسُ الدِّینِ مُحَمَّدُ بْنُ مَکِّیٍّ نَقَلْتُ مِنْ خَطِّ الشَّیْخِ أَحْمَدَ الْفَرَاهَانِیِّ رَحِمَهُ اللَّهُ عَنْ عُنْوَانَ الْبَصْرِیِّ وَ کَانَ شَیْخاً کَبِیراً قَدْ أَتَى عَلَیْهِ أَرْبَعٌ وَ تِسْعُونَ سَنَهً قَالَ کُنْتُ أَخْتَلِفُ إِلَى مَالِکِ بْنِ أَنَسٍ سِنِینَ فَلَمَّا قَدِمَ جَعْفَرٌ الصَّادِقُ ع الْمَدِینَهَ اخْتَلَفْتُ إِلَیْهِ وَ أَحْبَبْتُ أَنْ آخُذَ عَنْهُ کَمَا أَخَذْتُ عَنْ مَالِکٍ فَقَالَ لِی یَوْماً إِنِّی رَجُلٌ مَطْلُوبٌ وَ مَعَ ذَلِکَ لِی أَوْرَادٌ فِی کُلِّ سَاعَهٍ مِنْ آنَاءِ اللَّیْلِ وَ النَّهَارِ فَلَا تَشْغَلْنِی عَنْ وِرْدِی وَ خُذْ عَنْ مَالِکٍ وَ اخْتَلِفْ إِلَیْهِ کَمَا کُنْتَ تَخْتَلِفُ إِلَیْهِ فَاغْتَمَمْتُ مِنْ ذَلِکَ وَ خَرَجْتُ مِنْ عِنْدِهِ وَ قُلْتُ فِی نَفْسِی لَوْ تَفَرَّسَ فِیَّ خَیْراً لَمَا زَجَرَنِی عَنِ الِاخْتِلَافِ إِلَیْهِ وَ الْأَخْذِ عَنْهُ فَدَخَلْتُ مَسْجِدَ الرَّسُولِ ص وَ سَلَّمْتُ عَلَیْهِ ثُمَّ رَجَعْتُ مِنَ الْغَدِ إِلَى الرَّوْضَهِ وَ صَلَّیْتُ فِیهَا رَکْعَتَیْنِ وَ قُلْتُ أَسْأَلُکَ یَا اللَّهُ یَا اللَّهُ أَنْ تَعْطِفَ عَلَیَّ قَلْبَ جَعْفَرٍ وَ تَرْزُقَنِی مِنْ عِلْمِهِ مَا أَهْتَدِی بِهِ إِلَى صِرَاطِکَ الْمُسْتَقِیمِ وَ رَجَعْتُ إِلَى دَارِی مُغْتَمّاً وَ لَمْ أَخْتَلِفْ إِلَى مَالِکِ بْنِ أَنَسٍ لِمَا أُشْرِبَ قَلْبِی مِنْ حُبِّ جَعْفَرٍ فَمَا خَرَجْتُ مِنْ دَارِی إِلَّا إِلَى الصَّلَاهِ الْمَکْتُوبَهِ حَتَّى عِیلَ صَبْرِی فَلَمَّا ضَاقَ صَدْرِی تَنَعَّلْتُ وَ تَرَدَّیْتُ وَ قَصَدْتُ جَعْفَراً وَ کَانَ بَعْدَ مَا صَلَّیْتُ الْعَصْرَ فَلَمَّا حَضَرْتُ بَابَ دَارِهِ اسْتَأْذَنْتُ عَلَیْهِ فَخَرَجَ خَادِمٌ لَهُ فَقَالَ مَا حَاجَتُکَ فَقُلْتُ السَّلَامُ عَلَى الشَّرِیفِ فَقَالَ هُوَ قَائِمٌ فِی مُصَلَّاهُ فَجَلَسْتُ بِحِذَاءِ بَابِهِ فَمَا لَبِثْتُ إِلَّا یَسِیراً إِذْ خَرَجَ خَادِمٌ فَقَالَ ادْخُلْ عَلَى بَرَکَهِ اللَّهِ فَدَخَلْتُ وَ سَلَّمْتُ عَلَیْهِ فَرَدَّ السَّلَامَ وَ قَالَ اجْلِسْ غَفَرَ اللَّهُ لَکَ فَجَلَسْتُ فَأَطْرَقَ مَلِیّاً ثُمَّ رَفَعَ رَأْسَهُ وَ قَالَ أَبُو مَنْ قُلْتُ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ قَالَ ثَبَّتَ اللَّهُ کُنْیَتَکَ وَ وَفَّقَکَ یَا أَبَا عَبْدِ اللَّهِ مَا مَسْأَلَتُکَ فَقُلْتُ فِی نَفْسِی لَوْ لَمْ یَکُنْ لِی مِنْ زِیَارَتِهِ وَ التَّسْلِیمِ غَیْرُ هَذَا الدُّعَاءِ لَکَانَ کَثِیراً ثُمَّ رَفَعَ رَأْسَهُ ثُمَّ قَالَ مَا مَسْأَلَتُکَ فَقُلْتُ سَأَلْتُ اللَّهَ أَنْ یَعْطِفَ قَلْبَکَ عَلَیَّ وَ یَرْزُقَنِی مِنْ عِلْمِکَ وَ أَرْجُو أَنَّ اللَّهَ تَعَالَى أَجَابَنِی فِی الشَّرِیفِ مَا سَأَلْتُهُ فَقَالَ یَا أَبَا عَبْدِ اللَّهِ لَیْسَ الْعِلْمُ بِالتَّعَلُّمِ إِنَّمَا هُوَ نُورٌ یَقَعُ فِی قَلْبِ مَنْ یُرِیدُ اللَّهُ تَبَارَکَ وَ تَعَالَى أَنْ یَهْدِیَهُ فَإِنْ أَرَدْتَ الْعِلْمَ فَاطْلُبْ أَوَّلًا فِی نَفْسِکَ حَقِیقَهَ الْعُبُودِیَّهِ وَ اطْلُبِ الْعِلْمَ بِاسْتِعْمَالِهِ وَ اسْتَفْهِمِ اللَّهَ یُفْهِمْکَ قُلْتُ یَا شَرِیفُ فَقَالَ قُلْ یَا أَبَا عَبْدِ اللَّهِ قُلْتُ یَا أَبَا عَبْدِ اللَّهِ مَا حَقِیقَهُ الْعُبُودِیَّهِ قَالَ ثَلَاثَهُ أَشْیَاءَ أَنْ لَا یَرَى الْعَبْدُ لِنَفْسِهِ فِیمَا خَوَّلَهُ اللَّهُ مِلْکاً لِأَنَّ الْعَبِیدَ لَا یَکُونُ لَهُمْ مِلْکٌ یَرَوْنَ الْمَالَ مَالَ اللَّهِ یَضَعُونَهُ حَیْثُ أَمَرَهُمُ اللَّهُ بِهِ وَ لَا یُدَبِّرُ الْعَبْدُ لِنَفْسِهِ تَدْبِیراً وَ جُمْلَهُ اشْتِغَالِهِ فِیمَا أَمَرَهُ تَعَالَى بِهِ وَ نَهَاهُ عَنْهُ فَإِذَا لَمْ یَرَ الْعَبْدُ لِنَفْسِهِ فِیمَا خَوَّلَهُ اللَّهُ تَعَالَى مِلْکاً هَانَ عَلَیْهِ الْإِنْفَاقُ فِیمَا أَمَرَهُ اللَّهُ تَعَالَى أَنْ یُنْفِقَ فِیهِ وَ إِذَا فَوَّضَ الْعَبْدُ تَدْبِیرَ نَفْسِهِ عَلَى مُدَبِّرِهِ هَانَ عَلَیْهِ مَصَائِبُ الدُّنْیَا وَ إِذَا اشْتَغَلَ الْعَبْدُ بِمَا أَمَرَهُ اللَّهُ تَعَالَى وَ نَهَاهُ لَا یَتَفَرَّغُ مِنْهُمَا إِلَى الْمِرَاءِ وَ الْمُبَاهَاهِ مَعَ النَّاسِ فَإِذَا أَکْرَمَ اللَّهُ الْعَبْدَ بِهَذِهِ الثَّلَاثَهِ هَان عَلَیْهِ الدُّنْیَا وَ إِبْلِیسُ وَ الْخَلْقُ وَ لَا یَطْلُبُ الدُّنْیَا تَکَاثُراً وَ تَفَاخُراً وَ لَا یَطْلُبُ مَا عِنْدَ النَّاسِ عِزّاً وَ عُلُوّاً وَ لَا یَدَعُ أَیَّامَهُ بَاطِلًا فَهَذَا أَوَّلُ دَرَجَهِ التُّقَى قَالَ اللَّهُ تَبَارَکَ وَ تَعَالَى تِلْکَ الدَّارُ الْآخِرَهُ نَجْعَلُها لِلَّذِینَ لا یُرِیدُونَ عُلُوًّا فِی الْأَرْضِ وَ لا فَساداً وَ الْعاقِبَهُ لِلْمُتَّقِینَ قُلْتُ یَا أَبَا عَبْدِ اللَّهِ أَوْصِنِی قَالَ أُوصِیکَ بِتِسْعَهِ أَشْیَاءَ فَإِنَّهَا وَصِیَّتِی لِمُرِیدِی الطَّرِیقِ إِلَى اللَّهِ تَعَالَى وَ اللَّهَ أَسْأَلُ أَنْ یُوَفِّقَکَ لِاسْتِعْمَالِهِ ثَلَاثَهٌ مِنْهَا فِی رِیَاضَهِ النَّفْسِ وَ ثَلَاثَهٌ مِنْهَا فِی الْحِلْمِ وَ ثَلَاثَهٌ مِنْهَا فِی الْعِلْمِ فَاحْفَظْهَا وَ إِیَّاکَ وَ التَّهَاوُنَ بِهَا قَالَ عُنْوَانُ فَفَرَّغْتُ قَلْبِی لَهُ فَقَالَ أَمَّا اللَّوَاتِی فِی الرِّیَاضَهِ فَإِیَّاکَ أَنْ تَأْکُلَ مَا لَا تَشْتَهِیهِ فَإِنَّهُ یُورِثُ الْحِمَاقَهَ وَ الْبُلْهَ وَ لَا تَأْکُلْ إِلَّا عِنْدَ الْجُوعِ وَ إِذَا أَکَلْتَ فَکُلْ حَلَالًا وَ سَمِّ اللَّهَ وَ اذْکُرْ حَدِیثَ الرَّسُولِ ص مَا مَلَأَ آدَمِیٌّ وِعَاءً شَرّاً مِنْ بَطْنِهِ فَإِنْ کَانَ وَ لَا بُدَّ فَثُلُثٌ لِطَعَامِهِ وَ ثُلُثٌ لِشَرَابِهِ وَ ثُلُثٌ لِنَفَسِهِ وَ أَمَّا اللَّوَاتِی فِی الْحِلْمِ فَمَنْ قَالَ لَکَ إِنْ قُلْتَ وَاحِدَهً سَمِعْتَ عَشْراً فَقُلْ إِنْ قُلْتَ عَشْراً لَمْ تَسْمَعْ وَاحِدَهً وَ مَنْ شَتَمَکَ فَقُلْ لَهُ إِنْ کُنْتَ صَادِقاً فِیمَا تَقُولُ فَأَسْأَلُ اللَّهَ أَنْ یَغْفِرَ لِی وَ إِنْ کُنْتَ کَاذِباً فِیمَا تَقُولُ فَاللَّهَ أَسْأَلُ أَنْ یَغْفِرَ لَکَ وَ مَنْ وَعَدَکَ بِالْخَنَا فَعِدْهُ بِالنَّصِیحَهِ وَ الرِّعَاءِ وَ أَمَّا اللَّوَاتِی فِی الْعِلْمِ فَاسْأَلِ الْعُلَمَاءَ مَا جَهِلْتَ وَ إِیَّاکَ أَنْ تَسْأَلَهُمْ تَعَنُّتاً وَ تَجْرِبَهً وَ إِیَّاکَ أَنْ تَعْمَلَ بِرَأْیِکَ شَیْئاً وَ خُذْ بِالِاحْتِیَاطِ فِی جَمِیعِ مَا تَجِدُ إِلَیْهِ سَبِیلًا وَ اهْرُبْ مِنَ الْفُتْیَا هَرَبَکَ مِنَ الْأَسَدِ وَ لَا تَجْعَلْ رَقَبَتَکَ لِلنَّاسِ جِسْراً قُمْ عَنِّی یَا أَبَا عَبْدِ اللَّهِ فَقَدْ نَصَحْتُ لَکَ وَ لَا تُفْسِدْ عَلَیَّ وِرْدِی فَإِنِّی امْرُؤٌ ضَنِینٌ بِنَفْسِی وَ السَّلامُ عَلى مَنِ اتَّبَعَ الْهُدى)
[۱۰] مسکن الفؤاد عند فقد الأحبّه و الأولاد، صفحه ۱۱۲
پاسخ دهید