تمام متون معتبر دنیا وقتی می خواهند در مورد مطلبی صحبت کنند، ابتدا خلاصه ای ارائه می دهند و به وسیله آن، خواننده را از اصل مطلب مطلع می کنند، سپس به تفصیل به بحث در باره موضوع می پردازند. آیا این مطلب در مورد سوره های قرآن هم صادق است یا مطالب هر سوره، پراکنده و دارای ارتباط اندکی با هم هستند؟ (البته در مورد سوره های متوسط نه بزرگ و نه کوچک)

پاسخ اجمالی

اعتبار یک متن را نباید تنها با ارائه خلاصه ای در ابتدای آن سنجید، هر چند می توان این روش را برای پاره ای از تحقیقات علمی با حجم سنگین مناسب دانست، اما هم اکنون نیز مشاهده می نماییم که بسیاری از دائره المعارف های معتبر، از چنین روشی استفاده نمی کنند، بدون آن که به اعتبار آنها خدشه ای وارد شود.

قرآن نیز که مهم ترین دائره المعارف دینی مسلمانان است و به مسائل گوناگون، اما با یک هدف می پردازد، در غالب موارد از این روش استفاده نمی نماید؛ چون ارائه چنین خلاصه ای نمی تواند در درک بهتر معارف موجود در سوره، تأثیر چندانی گذارد.

پاسخ تفصیلی

در آغاز پاسخ، باید به استحضار برسانیم که هر چند، اکنون روش تحقیق در مسائل جزئی که با حجم سنگین نگاشته می شود، به همان شیوه ای است که در پرسشتان اظهار نمودید و بیشتر پایان نامه ها و رساله های علمی نیز با همین روش، تدوین می شود، اما نمی توان از این موضوع، یک نتیجه گیری کلی انجام داد که لزوما، هر متن معتبری در دنیا، باید با همین روش، ارائه شده و در غیر این صورت، فاقد اعتبار خواهد بود.

در صورت بی اعتبار بودن چنین متونی، باید بپذیریم که کتاب ها و تحقیقات بیشتر دانشمندان قدیم که چنین روشی را به کار نمی بردند و نیز کتاب هایی که به موضوعات کلی پرداخته و نیازی به خلاصه نویسی ندارند، قابل استناد و معتبر نباشند و یقینا شما چنین برداشتی را نخواهید پذیرفت.

براین اساس، نمی توان اعتبار یک متن را تنها به ارائه خلاصه ای از آن در ابتدای متن مشروط نمود و اصولا چنین روش خلاصه برداری در ارائه متون را تنها می توان با نگاشته هایی مرتبط دانست که از شرح و بسط فراوان و گاه تکراری برخوردارند و جزئیات فراوانی را با ارجاعات بسیار به همراه دارند و طبیعی است شخصی که به مطالعه چنین نوشته ای می پردازد، اگر ابتدا، هدف مؤلف از نوشتار خود و خلاصه ای از تحقیق را بداند، بهتر می تواند به تجزیه و تحلیل آن بپردازد، اما در مواردی که ارائه خلاصه در ابتدای متن، هیچ تأثیری بر درک کلی آن ندارد، به نظر می رسد که وجود چنین خلاصه ای نه تنها موجب اعتبار متن نشده، بلکه نوشتاری اضافی است که جز گرفتن وقت مطالعه کننده، فایده دیگری را به دنبال نخواهد داشت و بر همین اساس، در دائره المعارف ها که مطالب متنوعی را ارائه می نمایند، به طور معمول، در ابتدای هر سرفصل، خلاصه ای ارائه نشده، ولی در عین حال، مطالب موجود در آنها از اعتبار برخوردار است.

در این راستا، باید بدانیم که سوره های قرآن کریم، دائره المعارفی شامل مطالب گوناگون است که هدف واحدی را دنبال می نماید و در غالب موارد، ارائه خلاصه ای از آنها در ابتدای سوره، هیچ کمکی به درک بهتر آیات نخواهد نمود.

البته، در برخی موارد که ارائه خلاصه، بتواند کمکی به خواننده در درک هدف پروردگار باشد، چنین خلاصه ای وجود دارد. به عنوان نمونه، در اوائل سوره یوسف (ع) که به شرح ماجراهای این پیامبر الاهی و برادرانش می پردازد، به طور خلاصه بیان شده که در این حوادث، نشانه های فراوانی از قدرت پروردگار وجود دارد[۱]و بدین وسیله هدف اصلی خداوند از شرح نسبتا مفصل این داستان اعلام شده و این که این سوره، تنها در صدد داستان سرایی نیست. سپس تا پایان سوره، به بیان یکایک این نشانه های الاهی پرداخته شده است.

منبع:اسلام کوئست

پی نوشت:

[۱] یوسف، ۷،” لَقَدْ کانَ فی‏ یُوسُفَ وَ إِخْوَتِهِ آیاتٌ لِلسَّائِلین‏“.