بر اساس آیات قرآن، خداوند به چه کسانی حکمت داده است؟: «یُؤْتِی الْحِکْمَهَ مَنْ یَشاءُ».

پاسخ اجمالی

خداوند در قرآن کریم می فرماید: «یُؤْتِی الْحِکْمَهَ مَنْ یَشاءُ وَ مَنْ یُؤْتَ الْحِکْمَهَ فَقَدْ أُوتِیَ خَیْراً کَثیراً»؛[۱] (خدا) دانش و حکمت را به هر کس بخواهد [و شایسته بداند] می دهد و کسى که به او حکمت داده شود، خیر فراوانى داده شده است.
حکمت آن گونه که فلاسفه و برخی مفسران گفته اند؛ عبارت است از قضایاى حقه ‏ اى که مطابق با واقع باشد؛ یعنى به نحوى مشتمل بر سعادت بشر باشد، مانند معارف الهی در باره مبدأ و معاد. و یا اگر مشتمل بر معارفى از حقایق عالم طبیعى است، معارفى باشد که باز با سعادت انسان سروکار داشته باشد، مانند حقایق فطرى که اساس تشریعات دینى را تشکیل می ‏دهد.[۲]
واژه حکمت بارها در قرآن کریم و روایات به مناسبت هایی بیان شده است و با توجه به گستره معنایی که دارد، از آن به عنوان موهبتی الهی یاد شده است که خداوند به پیامبران(ع) و برخی از انسان های نیکوکار داده است:
۱ – پیامبران(ع): قرآن کریم در ارتباط با اهدای حکمت به پیامبر اسلام(ص) می فرماید: «و خدا بر تو کتاب و حکمت را نازل کرده و چیزى را که نمی ‏دانستى به تو آموخت».[۳] یا «این حکمتى است که پروردگارت به تو وحى کرده است».[۴] قرآن به اهدای حکمت به پیامبرانی؛ مانند داوود(ع)[۵] و عیسی(ع)[۶] نیز اشاره می کند.
۲ – اولیای برگزیده الهی؛ مانند لقمان حکیم[۷] و آل ابراهیم[۸] نیز از گروه هایی هستند که مشمول دریافت حکمت شده اند.
 مراد از آل ابراهیم در این آیه یا رسول خدا(ص) و اهل بیت او هستند که همه از نواده ‏هاى حضرت اسماعیل(ع) می باشند، و یا مطلق آل ابراهیم است، چه اولاد اسماعیل و چه نواده‏ هاى اسحاق(بنی اسرائیل) که در هر حال شامل رسول خدا(ص) می  ‏شود.[۹]
۳ – صاحبان عقل و اندیشه: امام صادق(ع) خطاب به هشام می فرماید: «پروردگار، از صاحبان عقل به نیکوترین شکلی یاد کرده و با بهترین زیور، آنان را زینت داده و فرموده که حکمت را به هرکه خواهد بخشد … و جز صاحبان عقل، پند نخواهند گرفت».[۱۰]
۴ – زاهدان و پارسایان: در روایت آمده است: «هر کس دل از دنیا برگیرد، خداوند چشمه  ‏هاى حکمت را در قلبش جاى می دهد». [۱۱]
در همین راستا به حاتم اصم گفتند چگونه حکمت را به دست آوردی؟ گفت: به سبب کم خوردن، کم خوابیدن، کم سخن گفتن و حبس و انباشته نکردن هر آنچه را که خداوند به من داده است.[۱۲]
با توجه  به آنچه بیان شد، مشخص می شود که حکمت مخصوص پیامبران نیست، بلکه دیگران نیز می ‏توانند در اثر تقوا آن را به دست آورند، آن گونه که لقمان و دیگران حکمت را به دست آورده بودند. در حالى که پیامبر نبودند.
اساساً در قرآن کریم آیاتی وجود دارد که یکى از وظایف مهم پیامبران، از جمله پیامبر اسلام(ص) را تعلیم حکمت به مردم اعلام می کند: «خداوند بر مؤمنان منت نهاد [نعمت بزرگى بخشید] هنگامى که در میان آنها، پیامبرى از خودشان برانگیخت که آیات او را بر آنها بخواند، و آنها را پاک کند و کتاب و حکمت بیاموزد». [۱۳]
بنابر این، خداوند به هر کس که به خداوند و تعالیم پیامبران ایمان آورده و زندگی مؤمنانه و پرهیزکارانه را در دستور کار خویش قرار داده باشد، در قبال ایمان و اعمال صالحش درهای حکمت خویش را به رویش خواهد گشود.

 منبع:اسلام کوئست

پی نوشت:

[۱]. بقره، ۲۶۹٫

[۲]. طباطبایی، سید محمد حسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ج ‏۲، ص ۳۹۵، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ پنجم، ۱۴۱۷ق. درباره معنای حکمت، ر. ک: پاسخ ۸۶.

[۳]. نساء، ۱۱۳٫

[۴]. اسراء، ۳۹٫ آیات ذیل نیز نشانگر اعطای حکمت به پیامبر اسلام اند:
بقره، ۱۲۹ و ۱۵۱؛ آل عمران، ۱۶۴؛ نحل، ۱۲۵؛ احزاب، ۳۴؛ جمعه، ۲٫

[۵]. بقره، ۲۵۱؛ ص، ۲۰٫

[۶]. آل عمران، ۴۸؛ مائده، ۱۱۰؛ زخرف، ۶۳٫

[۷]. لقمان، ۱۲٫

[۸]. نساء، ۵۴٫

[۹]. المیزان فی تفسیر القرآن، ج ‏۴، ص ۳۷۶٫

[۱۰]. کلینی، محمد بن یعقوب، کافی، محقق، مصحح، غفاری، علی اکبر، آخوندی، محمد، ج ۱، ص ۱۵، تهران، دار الکتب الإسلامیه، چاپ چهارم، ۱۴۰۷ق.

[۱۱]. همان، ج ‏۲، ص ۱۲۸٫

[۱۲]. میبدی، ابوالفضل رشید الدین، کشف الاسرار و عده الابرار، ج ۱، ص ۳۶۳، تهران، امیر کبیر، چاپ پنجم، ۱۳۷۱ش.

[۱۳]. آل عمران، ۱۶۴٫