معروف است که در میان حواشى عروه، حاشیه ى آقا سیّد محمّد فیروز آبادى(از علما و مراجع نجف اشرف) ـ قدّس سرّه ـ اوّلین حاشیه است، و شاید حاشیه ى مرحوم مامقانى( عبداللّه بن محمّد حسن نجفى مامقانى (۱۲۹۰ ـ ۱۳۵۱)، صاحب تألیفات متعدد، از جمله: تنقیح المقال، مرآه الکمال، حاشیه على العروه الوثقى و…) اوّلین حاشیه بر عروه باشد، ولى به گمانم حاشیه ى آقا سیّد صدر( گویا مراد ابومحمّد حسن بن هادى موسوى کاظمى (۱۲۷۲ ـ ۱۳۵۴)، صاحب تألیفات بسیار، از جمله: تأسیس الشیعه و… است.) ـ رحمه اللّه ـ اوّلین حاشیه بر عروه است، و قاعدتا این حواشى در زمان حیات صاحب عروه نوشته شده است، و خود صاحب عروه مطّلع بوده که معاصرین او بر عروه اش حاشیه زده اند. و مخالفت نظر اینان با نظر صاحب عروه کم بوده است. حاشیه ى حاج شیخ عبدالکریم حایرى ـ رحمه اللّه ـ بر عروه نیز خیلى مختصر است و چند ورقى بیش نیست. به خلاف حاشیه ى آقاى نایینى ـ رحمه اللّه ـ و آقاى سید ابوالحسن اصفهانى ـ رحمه اللّه ـ در زمان معروفیّتشان، که مفصّل و خوب است. به گمانم حاشیه ى آقا سیّدمحمّد فیروزآبادى ـ رحمه اللّه ـ و آقا شیخ عبداللّه مامقانى ـ قدّس سرّه ـ نیز مختصر نیست. ولى حاشیه ى آقا میرزا محمّد تقى شیرازى و سیّدصدر ـ رحمهمااللّه ـ مختصر است.
استاد ما،(آیت اللّه حاج شیخ محمّد حسین اصفهانى غروى ـ رحمه اللّه) از حاشیه ى میرزاى نایینى ـ رحمه اللّه ـ تعریف مى کرد و مى گفت آن را مغتنم بشمارید. ولیکن کم است و به صورت حواشى است. یعنى بیش از این تعلیق بر عروه لازم است.
منبع: کتاب در محضر حضرت آیت الله العظمی بهجت- جلد۱ / محمد حسین رخشاد
پاسخ دهید