توسّل در لغت به معناى مدد جستن از وسیله براى نیل به مقصود است. انسان براى رسیدن به مراد خویش، باید به اسباب و واسطه هاى فیض، متوسل شود. ایجاد مزرعه اى آباد، جز از طریق شخم زدن زمین و کاشتن نهال و دادن آب و کود به مقدار مشخص و زمان معیّن و… امکان پذیر نیست.

بر این اساس، توسّل ـ به معناى استفاده از اسباب ـ لازمه زندگى انسان در جهانى است که بر آن قانون اسباب و مسببات حاکم است.

مقصود از توسّل در اصطلاح مسلمانان، تمسّک جستن به اولیاى الهى در درگاه خداوند، به منظور برآمدن نیازها است.

ریشه قرآنى توسّل :

خداوند امورى را به عنوان اسباب و وسایل در جهت تقرب و نزدیکى به درگاه خویش قرار داده و ما را به توسّل به آن امور، فرمان داده است: «یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا اتَّقُوا اللّهَ وَ ابْتَغُوا إِلَیْهِ الْوَسِیلَهَ»؛[۱] «اى مؤمنان! پرواى الهى داشته باشید و به سوى او وسیله تحصیل کنید».

با توجه به عدم تقیید کلمه «وسیله»، اطلاق آن، شامل هر چیزى مى شود که صلاحیت نزدیک کردن انسان به پیشگاه خداوند را دارد.

همان طور که نماز، روزه، احسان به یتیم، دستگیرى از مستمندان، خدمت به خلق خدا و… اسباب و وسایل تقرب به خداوند هستند؛ استمداد از پیامبران و اولیاى الهى نیز وسیله تقرب به خداوند است. از این رو هنگام دعا، خداوند را به حق بندگان صالح و آبرومند درگاه او، قسم مى دهیم و یا از اولیاى الهى مى خواهیم که براى ما در درگاه الهى دعا کنند.

با توجه به ریشه قرآنى توسّل، آیات و روایات فراوانى بر درستى و لزوم توسّل به اولیاى الهى وجود دارد.

دفتر نشر معارف/مؤلفان:محمدرضا کاشفی و سیّد محمد کاظم روحانی

[۱] – مائده ۵، آیه ۳۵٫