نمازگزار هنگامى که شروع به گفتن اذان و اقامه مى کند؛ آرام آرام، دل خود را متوجه محبوب و آفریدگار مى کند و با هر جمله اى، مى کوشد ارتباط قلبى خود را با او حفظ و تقویت کند. پس باید به گوش جان و دل آن را بشنویم.

پیامبر اکرم (صلی الله علیه وآله)  در هنگام اذان مى فرمود: «اى بلال ما را راحت کن»؛ زیرا نور چشم رسول خدا (صلی الله علیه وآله)  در نماز بود.

شهید ثانى مى فرماید: جملات اذان را در نظر بگیر، ببین چگونه  کلمات و جملاتش با نام خدا شروع شده و با نام خدا ختم مى شود. پس بدان که اول و آخر و ظاهر و باطن فقط خداست؛ پس هنگام شنیدن تکبیر، قلبت را براى بزرگداشت خدا آماده کن و تمام دنیا را کوچک بشمار؛ مبادا که در تکبیر گفتنت، خدشه و ایرادى باشد و نزد خداى تعالى دروغگو محسوب شوى!!

هنگامى که صداى «لا اله الا الله» را شنیدى، هر معبودى غیر از او را نفى کن و هنگامى که صداى «اشهد ان محمداً رسول الله» را شنیدى، حضرت ختمى مرتبت را در نظر بیاور و در مقابل او و با اخلاص و ادب رسالتش را شهاده ده و بر او و خاندانش درود بفرست و هنگامى که صداى «حى على الصلاه» و «حى على الفلاح» و «حى على خیرالعمل» را مى شنوى، خود را آماده کن و در نفست تحرکى ایجاد کن و با جسم و روحت، براى نماز ـ که موجب رستگارى و بهترین کارهاست ـ بکوش.

هنگامى که صداى تکبیر آخر اذان را شنیدى، با خدا تجدید عهد کن و بعد از آن همان طور که با نام خدا شروع کردى، با نام او به انجام رسان و او را مبدأ و منتهاى خود بشمار و قوام و جوهره وجودت را از او بدان و بر نیروى او اعتماد کن که: «لا حَوْلَ وَ لا قُوَّهَ اِلاّ بِاللهِ الْعَلِىِّ الْعَظیمِ».[۱]

آیه اللّه  حاج شیخ جواد انصارى همدانى مى فرمود: روزى وارد مسجدى شدم، دیدم پیرمردى، مشغول نماز است و دو صف از ملائکه پشت سر او اقتدا کرده اند و پیرمرد، اطلاعى نداشت. دانستم او براى نماز خود، اذان و اقامه گفته است؛ چون روایت داریم کسى که براى نمازهاى واجب خود، اذان و اقامه بگوید، دو صف از ملائکه به او اقتدا مى کنند که طول صف آنان از مشرق تا مغرب است و اگر یکى از آنها را بگوید، یک صف از ملائکه به او اقتدا مى کنند.[۲]

نمازگزار پس از اذان و اقامه، خوب است بعضى از آیات و دعاهاى شروع نماز را بخواند؛ مانند آیه شریفه:

«اِنِّى وَجَّهْتُ وَجْهِىَ لِلَّذى فَطَرَ السَّمواتِ وَالاْرْضَ حَنیفاً وَ ما اَنَا مِنَ الْمُشْرِکینَ …»؛[۳] «من از روى اخلاص، پاک دلانه روى خود را به سوى کسى گردانیدم که آسمان ها و زمین را پدید آورده است؛ و من از مشرکان نیستم».

منظور از «وجهى»، صورت ظاهرى نیست؛ زیرا که نمازگزار صورت ظاهرى اش به طرف قبله مى باشد، بلکه منظور صورت و چهره قلب است که به طرف خالق آسمان ها روى مى کند.

پس نمازگزار خوب است؛ بنگرد قلبش به چه سو نظر دارد: آیا متوجه آرزوهایش شده و همتش منحصر در خانه و بازار است، و پیرو شهوات خود مى باشد؛ یا به سوى خالق آسمان و زمین روى کرده است؟! برحذر باشد از اینکه اولین جمله اش، در مناجات ظاهرسازى باشد.[۴]

پس از این مقدمات، شروع به گفتن تکبیرات هفتگانه مى کند که هر تکبیرى، سلاح قدرتمندى در ایجاد آرامش و حضور قلب است؛ به خصوص در موقع گفتن تکبیر و اجب نماز، کمال توجّه و محافظت را دارد. رسول خدا (صلی الله علیه وآله)  مى فرماید: «اِنَّ لِکُلِّ شَى ءٍ اَنفه و اِنَّ اَنفَه الصّلاهِ التَّکْبیرَهَ الاولى، فَحافِظُوا عَلَیها»؛[۵] «براى هر چیزى آغازى است و آغاز نماز نیز تکبیر نخستین آن است؛ پس بر آن محافظت کنید».

در مصباح الشریعه آمده که امام صادق (علیه السلام)  فرموده است: «هنگامى که تکبیر گفتى همه آنچه را که میان زمین و آسمان هاست، در برابر کبریایى خداوند کوچک بشمار».[۶]

امام خمینى خود اول وقت به نماز مى ایستاد و با خضوع و خشوع و حضور قلب، نماز خود را برگزار مى کرد. قبل از فرارسیدن وقت نماز، به تلاوت قرآن کریم مى پرداخت و پس از برگزار کردن نماز مغرب و عشا، به داخل حیاط خانه رفته و رو به قبله مى ایستاد. سپس در حالى که با انگشت به طرف قبله اشاره مى کرد، حدود پنج دقیقه دعایى را زیر لب زمزمه مى کرد.[۷]

منبع:نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاهها / مؤلف:رحیم کارگر/پرسش وپاسخ دانشجویی

[۱] – مام در سنگر نماز، ص ۹۱٫

[۲] – معادشناسى، ج ۷، ص ۲۵۸٫

[۳] – انعام ۶، آیه ۷۹٫

[۴] – المحجه البیضاء، ص ۵۹۸؛ الاخلاق، ص ۷۵٫

[۵] – المستدرک على الصحیحین، ج ۱، ص ۲۲۴؛ ر.ک: کافى، ج ۳، ص ۲۷۰٫

[۶] – مصباح الشریعه، باب ۱۳٫

[۷] – امام در سنگر نماز، ص ۳۹٫