حسن بن حسن، پسر دوم امام حسن مجتبی(ع) بود. مادرش خوله نام داشت که فرزند منظور فزاریه بود.[۱] حسن بن حسن معروف به حسن مُثنّی، شخصیّتی گران‌قدر، با فضیلت و با تقوا بود. او متولی صدقات امیرالمؤمنین علی(ع) بود. حسن مُثنّی زمان حکومت عبدالملک بن مروان را هم درک کرده و با حَجّاج بر سر امور صدقات اختلاف پیدا کرد.[۲] ایشان در نهضت و قیام کربلا در کنار عمویش امام حسین(ع) حاضر بود.

طبق نقل برخی از مورّخین، حسن مثنی در سال ۹۷ق و در زمان حکومت سلیمان بن مروان به شهادت رسیده است. به نظر می‌رسد که او پنجاه و سه سال عمر کرده است. با توجه به این تواریخ، می‌توان گفت که او در واقعه کربلا هفده سال داشته است.[۳] بنابر این، با توجه به این‌که سن حضرت قاسم را سیزده سال گفته‌اند، باید گفت: او چهار سال از برادر خود بزرگ‌تر بوده و در دفاع از امامش کوتاهی نکرد. هر چند برخی منابع، سن حسن بن حسن را هنگام وفات، سی و پنج سال گفته‌اند ولی به نظر می‌رسد در این تاریخ یک جابه‌جایی صورت گرفته باشد؛[۴]یعنی به‌جای پنجاه و سه، سی و پنج گفته شده است.

حسن بن حسن در بین اسیران کربلا بود و جراحتی هم برداشته بود. اسماء بن خارجه او را از اسیران جدا کرده و از ایشان نگهداری کرد. درباره ازدواج حسن مثنّی، آورده‌اند که از امام حسین(ع) یکی از دخترانش را خواستگاری کرد. امام(ع) به او فرمود: «هرکدام از دو دخترم را که می‌خواهی انتخاب کن». اما حسن مثنّی از روی حیا جوابی نداد. امام حسین(ع)، فاطمه[۵] را برایش انتخاب کرد و فرمود: «او از همه بیشتر به مادرم حضرت فاطمه(س) شباهت دارد».[۶] پس از مرگش، همسرش فاطمه به مدت یک سال بر سر قبرش چادر نصب کرده بود و در آن به عبادت می‌پرداخت. حسن بن الحسن هیچگاه ادعای امامت نکرد و کسی نیز مدعی امامت او نشد.[۷]

سید بن طاوس در فضیلت و شرافت ایشان و برخی دیگر از فرزندان امام حسن(ع) می‌نویسد: این افراد کسانی هستند که همه مسلمانان به مقام والایشان اعتراف دارند.[۸]
طبق بخشی از یک روایت که از امام رضا(ع) درباره تداوم نسل امام حسن و امام حسین(ع) نقل شده، چنین فهمیده می‌شود که حسن مثنّی فرزندان متعددی داشته و نسل امام حسن(ع) از طریق او و یکی دیگر از برادرانش به نام زید، تداوم یافته است، در این روایت آمده است: «نسل حسن بن علی(ع) از طریق فرزندان دو نفر از پسرانش به نام‌های زید و حسن، ادامه پیدا کرده. از زید، فرزندی به نام حسن و از حسن مثنّی فرزندانی به نام‌های عبدالله، ابراهیم، داود، جعفر و حسن، معروف به حسن مثلث، نسل امام حسن(ع) را تداوم بخشیدند».[۹]

منبع: اسلام کوئست

.[۱] شیخ مفید، محمد بن محمد، الإرشاد فی معرفه حجج الله علی العباد، ج ۲، ص ۲۰، کنگره شیخ مفید، قم، چاپ اول، ۱۴۱۳ق.

[۲]. همان، ص ۲۳ – ۲۴٫

[۳]. امین عاملی‏، سید محسن، أعیان الشیعه، ج ۵، ص ۴۳، دار التعارف للمطبوعات‏، بیروت، ۱۴۰۶ق.

[۴]. همان.

[۵]. او یکی از دختران امام حسین(ع) است که مادرش امّ اسحاق فرزند طلحه بن عبید الله تَیمیّه بود؛ الإرشاد فی معرفه حجج الله علی العباد، ج ‏۲، ص ۱۳۵٫

[۶]. الإرشاد فی معرفه حجج الله علی العباد، ج ‏۲، ص ۲۵٫

[۷]. همان، ص ۲۶٫

[۸]. سید ابن طاووس، الطرائف فی معرفه مذاهب الطوائف، ص ۵۲۰، الخیام، قم، چاپ اول، ۱۳۹۹ق.

[۹]. ابن بابویه، محمد بن علی، الخصال، محقق، مصحح، غفاری، علی اکبر، ج ۲، ص ۴۶۶، دفتر انتشارات اسلامی، قم، چاپ اول، ۱۳۶۲ش.