یکی از کسانی که در کربلا و در رکاب امام حسین(ع) به شهادت رسید، «حُرّ بن یزید» است. نسب او را چنین ذکر کرده‌اند: «حر بن یزید بن ناجیه بن قَعنَب[۱] بن عتّاب بن هرمى بن ریاح بن یَربوع بن حَنظَله بن مالک بن زید مَناه بن تَمیم».[۲] با توجه به نام قبیله و تیره‌اش، او را به اوصاف «تمیمی»، «یربوعی»،[۳] «نهشلی»،[۴] «حنظلی»،‏[۵] و «ریاحی»[۶] خوانده‌اند.
او از بزرگان اهل کوفه بود. ابن زیاد او را از قادسیه با هزار سواره به سمت امام حسین(ع) فرستاد تا مانع ورود او به شهر کوفه شود. عمر سعد نیز در روز عاشورا او را فرمانده قبائل «تمیم» و «همدان» قرار داد.[۷]
گرچه نام پدر و اجداد او در کتب مرتبط، نقل شده است، اما در منابع مرتبط، هیچ اشاره‌ای به نام مادر آن بزرگوار نشده، اما امام حسین(ع) در دو مورد – بدون آنکه نامی از او ببرد – از مادر حر بن یزید یاد کرده است:
مورد اول؛ زمانی است که پس از ملاقات سپاه حرّ با امام حسین(ع)، حضرت دستور حرکت داد و سپاه حر مانع حرکت امام شد. آن‌حضرت به او فرمود: «مادرت به عزایت بنشیند» و حر در جواب گفت: «اگر کسی غیر از تو این حرف را به من می‌زد، همین حرف را به او می‌زدم؛ هر کس که باشد. اما به خدا قسم که درباره مادر تو جز بهترین سخن‌ها، چیز دیگری نمی‌توان گفت».[۸]
دومین مورد؛ زمانی بود که جناب حرّ از لشکر عمر سعد جدا شده و خود را به امام حسین(ع) رساند و عرض کرد: آیا می‌توانم توبه کنم؟. امام پس از پاسخ مثبت به او نامش را پرسید. او گفت: من حر بن یزید هستم. امام فرمود: «تو حقیقتاً حرّ هستی، همان‌گونه که مادرت تو را نام‌گذاری کرده است».[۹] اما در نقل دیگری آمده، وقتی که حر به شهادت رسید و او را نزد امام حسین(ع) آوردند، چنین خطابی به او کرد.[۱۰] نقل دوم با واقعیت‌های عاشورا نزدیک‌تر است زیرا بعید است امام حسین(ع) که بیش از ده روز در مقابل سپاه حرّ بود، تا روز عاشورا خبر از نام او نداشته باشد.

منبع: اسلام کوئست

[۱]. شیخ طوسی در رجال خود به‌جای «قعنب»، عبارت «سعید» را آورده است.‌ شیخ طوسی، محمد بن حسن، الابواب(رجال طوسی)، ص ۱۰۰، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ سوم، ۱۴۲۷ق.

[۲]. امین عاملی‏، سید محسن، اعیان الشیعه، ج ۴، ص ۶۱۱، بیروت، دار التعارف للمطبوعات‏، ۱۴۰۶ق.

[۳]. ابن اثیر، علی بن ابی‌کرم، الکامل فی التاریخ، ج ۳، ص ۱۵۷، بیروت، دار الکتاب العربی، چاپ اول، ۱۴۱۷ق.

[۴]. ابن کثیر دمشقی‏، اسماعیل بن عمر، البدایه و النهایه، ج ۸، ص ۱۷۰، بیروت، دار الفکر، ۱۴۰۷ق.

[۵]. بلاذری، احمد بن یحیی، انساب الاشراف، ج ۳، ص ۲۲۵،‌ بیروت، دار الفکر، چاپ اول، ۱۴۱۷ق.

[۶]. «حُرُّ بن یَزِید الرِّیَاحی قتل مع الحُسَین بن علی(ع)»؛ دارقطنی، علی بن عمر، المؤتَلِف و المختَلِف، ج ۱، ص ۵۰۵، بیروت، دار الغرب الإسلامی، چاپ اول، ۱۴۰۶ق.

[۷]. اعیان الشیعه، ج ۴، ص ۶۱۱٫

[۸]. ابو مخنف کوفی، لوط بن یحیی، وقعه الطف، ص ۱۷۱‌، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ سوم، ۱۴۱۷ق.

[۹]. طبری، محمد بن جریر، تاریخ الامم و الملوک(تاریخ طبری)، ج ۵، ص ۴۲۸، بیروت، دار التراث، چاپ دوم، ۱۳۸۷ق.

[۱۰]. ابن اعثم کوفی، احمد بن اعثم، الفتوح، ج ۵، ص ۱۰۲، بیروت، دار الاضواء، ۱۴۱۱ق.