سوال ۱ – آیا حضرت آدم علیه السلام ، هیچ شریعت از آن جمله حج را نداشته است ؟

دلیلی بر آن نداریم ، فقط روایاتی داریم راجع به اینکه حضرت آدم علیه السّلام خیمه ای را که در جایگاه بیت اللّه الحرام فعلی بوده زیارت نموده ، و خداوند متعال در طوفان حضرت نوح علیه السّلام آن خیمه را برچیده و بالا برده است . 

سوال ۲ – در روایتی که شاید (زراره ) آن را نقل کرده ، بعد از آنکه چهل هزار مساله از مسائل حج بیان می شود ، راوی از علت کثرت مسائل مربوط به حج با اینکه حج یک عمل عبادی است که در هر سال یک بار انجام می گیرد . بلکه بر هر فرد یک بار در طول عمرش اگر شرایطش موجود باشد . واجب می گردد . می پرسد . و حضرت در جواب می فرماید :بیت یزار قبل آدم بالفی عام . . . خانه خدا ، دو هزار سال پیش از حضرت آدم علیه السّلاماز این روایت استفاده می شود که خانه کعبه از دیر زمان حتی پیش از حضرت آدم علیه السّلام وجود داشته و مورد طواف قرار می گرفته و زیارت می شده است .

پیش از حضرت آدم علیه السّلام چه کسی زیارت می کرده است ؟ ! حتما ملائکه یا جنیان بوده اند و روایت مذکور نیز شاهد است بر اینکه ظاهر خانه کعبه و بیتی که حضرت ابراهیم به کمک فرزندش حضرت اسماعیل علیه السّلام بنا کرده ، منظور نیست ، چنانکه مقصود از حدیثی که می فرماید : بیت معمور محاذی کعبه در آسمان است قطعا مراد از این نیست که با آجر ساخته اند .
بنابراین ، منظور از بیتی که یزار قبل آدم بالفی عام کعبه فعلی نیست ، زیرا این بنا را حضرت ابراهیم و حضرت اسماعیل علیهم السلام بنا نموده اند . خداوند متعال می فرماید : و اذ یرفع ابراهیم القواعد من البیت و اسماعیل (بقره : ۱۲۷)
و (به یادآور) آن هنگام را که حضرت ابراهیم به کمک حضرت اسماعیل پایه های خانه (خدا) را بالا می بردند .
نظیر این درباره (حجرالاسود) نیز وارد شده است که ملک و (اصفی من الدر) : (با صفاتر از مروارید) و یا (کانت دره بیضاء)(چونان مروارید سپید) بوده که خداوند متعال آن را از بهشت نازل کرده است .
بر این پایه ، این خانه خدا در زمان حضرت آدم علیه السّلام و قبل از ایشان نبوده است بلکه در جای آن یک نوع خیمه ای بوده است .

سوال ۳ – پس این آیه شریفه را چگونه تفسیر می کنید که می فرماید : ربنا ، انی اسکنت من ذریتی بواد غیر ذی زرع عند بیتک المحرم (ابراهیم : ۳۷)
پروردگارا! من برخی از ذریّه ام رادر وادی و دره خشک نزد خانه محترم تو سکونت دادم .
آیا از این بیان حضرت ابراهیم علیه السّلام که می فرماید : (عند بیتک المحرم ) استفاده نمی شود که پیش از ایشان بیت وجود داشته باشد ؟ !

بنای بیت بعد از بزرگ شدن حضرت اسماعیل علیه السّلام و به کمک ایشان صورت گرفت ، و اسکان ذریّه بعد از بنای بیت بوده است ، بنابراین معنای آیه شریفه این می شود که اسکنت ذریتی بواد غیر ذی زرغ بعد بناء البیت و عند البیت (ذریّه ام را در وادی لم یزرع و خشک بعد از بنای بیت ، و در کنار بیت ساکن گردانیدم . )
لذا حضرت ابراهیم علیه السّلام یک دعا قبل از بنای بلد نموده که خداوند متعال از زبان او می فرماید : رب اجعل هذا بلدا آمنا (بقره : ۱۲۶)
پروردگارا! اینجا را آبادی ایمن قرار ده .
و دعای دیگری بعد از آبادی بلد نموده ، آنجا که گفت : رب اجعل هذا البلد آمنا (ابراهیم : ۳۵)
پروردگارا ، این آبادی را ایمن قرار ده .
دلیل اینکه دعای دوم بعد از آبادانی بلد بوده آن است که (البلد) در آیه دوم با الف و لام عهد ذکر شده است .

منبع: ۶۶۵ پرسش و پاسخ در محضر علامه طباطبایی قدس سره؛ نشر نهاوندی؛ مؤلف: محمدحسین رخ‌شاد