قرآن از دیدگاه نهج البلاغه و امام علی (ع) چه منزلتی دارد؟

پاسخ اجمالی

از نگاه امام علی (ع) قرآن دارای رتبه و مقامی بس والا است. بعضی از ویژگی هایی را که در نهج البلاغه جمع آوری شده است را می توان در محورهای زیر خلاصه کرد: ۱- نصیحت دهنده خیرخواه،۲- بهترین راهنما، ۳- گوینده راستگو ،۴- محکم ترین و مطمئن ترین پناه گاه و دست آویز، ۵– شفا دهنده، ۶- سرچشمه علوم و دانش ها، ۷ – بالاترین ثروت ها، ۸– موجب زندگی و نشاط دلها، ۹- بالاترین شفاعت کننده،۱۰– کتابی جامع و… .

پاسخ تفصیلی

امام علی (ع) به عنوان بزرگ ترین پرورش یافته مکتب قرآن و پیامبر اعظم (ص) همواره در سراسر نهج البلاغه در کلمات، خطبه ها و نامه های خود به مناسبت های مختلف ویژگی های قرآن را بیان نموده و ارزش های آن را برای مردم برشمرده و از قرآن کریم تجلیل کرده اند و بارها مردم را به رعایت حق قرآن و تدبر در آن ترغیب فرموده اند. به طوری که حتی در واپسین لحظات زندگی دنیایی خویش فرزندان مادی و معنوی خود را در عمل کردن به آن وصیت می کند و می فرماید: “خدا را، خدا را درباره قرآن (در نظر بگیرید) مبادا دیگران در عمل کردن به دستوراتش از شما پیشی گیرند“.[۱] همه این تأکیدات نشانه عظمت این کتاب آسمانی در نگاه امام علی (ع) است. این کلمات را می توان در محور های زیر ذکر نمود:

۱ – نصیحت دهنده خیرخواه: “بدانید که این قرآن آن نصیحت دهنده خیرخواه است که فریب نمى‏دهد“.[۲]

۲ – بهترین راهنما: “قرآن راهنمائی است که گمراه نمى‏کند“.[۳]

۳ – گوینده راستگو: “گوینده حدیث است که دروغ نمى‏گوید“.[۴]

۴ – محکم ترین و مطمئن ترین پناه گاه و دست آویز: “بر شما باد عمل کردن به قرآن، که ریسمان محکم الاهی، و نور آشکار و درمان سودمند است، که تشنگی را فرو نشاند، نگه دارنده کسی است که به آن تمسک جوید و نجات دهنده آن کسی است که به آن چنگ آویزد، کجی ندارد تا راست شود و گرایش به باطل ندارد تا از آن برگردانده شود“.[۵]

۵ – شفا دهنده: “از قرآن براى بیماری هاى خود شفا بطلبید، و به آن براى حل مشکلاتتان استعانت بجوئید، چه این که در قرآن شفاى بزرگ ترین دردها است که آن درد کفر و نفاق و گمراهى و ضلالت است“.[۶]

۶ – سرچشمه علوم و دانش ها: “… سرچشمه علوم و دانش ها همه در قرآن است“.[۷]در جای دیگر در باره علوم بی شمار قرآن می فرماید: “خداوند قرآن را فرو نشاننده عطش علمی دانشمندان، و باران بهاری برای قلب فقیهان و راه گسترده و وسیع برای صالحان قرار داده است…”.[۸]

۷ – بالاترین ثروت هاست: “بدانید هیچ کس از شما بعد از دارا بودن قرآن کمترین نیاز و فقر ندارد و احدى قبل از دارا بودن قرآن بى‏نیاز نخواهد بود“. [۹]

۸ – موجب زندگی و نشاط دل ها است: “بهار دل ها در آن است…”.[۱۰]

۹ – بالاترین شفاعت کننده: “بدانید قرآن است شفاعت کننده پذیرفته شده و گوینده تصدیق شده و هر کس که روز قیامت قرآن براى او شفاعت کند، شفاعت قرآن در مورد او پذیرفته شود“.[۱۱]

۱۰ – کتاب جاودانه: “قرآن نوری است که خاموشی ندارد، چراغی است که درخشندگی آن زوال نپذیرد، دریایی است که ژرفای آن درک نشود، راهی است که رونده آن گمراه نگردد، شعله ای است که نور آن تاریک نشود، جدا کننده حق و باطلی است که درخشش برهانش خاموش نگردد…”.[۱۲]

۱۱ – جامعیت قرآن کریم: حضرت درباره جامعیت قرآن می فرماید: “کتاب پروردگار میان شما است که بیان کننده حلال و حرام، واجب و مستحب، ناسخ و منسوخ، مباح و ممنوع، خاص و عام، پندها و مثل ها، مطلق و مقید، محکم و متشابه است، عبارات مجمل خود را تفسیر و نکات پیچیده خود را روشن می کند“.[۱۳]

همچنین می فرماید: “در قرآن اخبار گذشتگان و آیندگان و احکام مورد نیاز زندگی تان وجود دارد“.[۱۴]

در خطبه ۱۹۸حضرت به طور مفصل درباره ارزش قرآن صحبت می کند. این کلمات آن قدر شیوا و گویا است و به خوبی ویژگی های و ارزش قرآن را در کلام ناب امیر المؤمنین روشن می کند که جا برای هیچ توضیح و تفسیری باقی نمی گذارد.

اینها نمونه های کوچکی از توصیف قرآن و جایگاه آن در کلام امیر المؤمنین (ع) به عنوان دومین مفسر کلام وحی است. باشد که با تمسک به آن به صراط مستقیم هدایت یابیم!

منبع:اسلام کوئست

پی نوشت:

[۱] نهج البلاغه، ترجمه، دشتی، محمد، نامه ۴۷، ص ۵۵۹.

[۲] خطبه ۱۷۶، وَ اعْلَمُوا.أَنَّ هَذَا الْقُرْآنَ هُوَ النَّاصِحُ الَّذِی لَا یَغُشُّ.

[۳] خطبه ۱۷۶،… وَ الْهَادِی الَّذِی لَا یُضِلُّ.

[۴] خطبه ۱۷۶،… وَ الْمُحَدِّثُ الَّذِی لَا یَکْذِبُ.

[۵] خطبه ۱۵۶، ص ۲۹۱.

[۶] خطبه ۱۷۶، فَاسْتَشْفُوهُ مِنْ أَدْوَائِکُمْ وَ اسْتَعِینُوا بِهِ عَلَى لَأْوَائِکُمْ فَإِنَّ فِیهِ شِفَاءً مِنْ أَکْبَرِ الدَّاءِ وَ هُوَ الْکُفْرُ وَ النِّفَاقُ وَ الْغَیُّ وَ الضَّلَالُ.

[۷] خطبه ۱۷۶، و ینابیع العلم.

[۸] خطبه ۱۹۸، ص ۴۱۹.

[۹] خطبه ،۱۷۶و اعلموا انه لیس على احد بعد القرآن من فاقه و لا لاحد قبل القرآن من غنى.

[۱۰] خطبه ۱۷۶، فیه ربیع القلب.

[۱۱] خطبه ۱۷۶، وَ اعْلَمُوا أَنَّهُ شَافِعٌ مُشَفَّعٌ وَ قَائِلٌ مُصَدَّقٌ وَ أَنَّهُ مَنْ شَفَعَ لَهُ الْقُرْآنُ یَوْمَ الْقِیَامَهِ شُفِّعَ فِیهِ.

[۱۲] خطبه ۱۹۸، ص ۴۱۹.

[۱۳] خطبه ۱، ص ۴۱.

[۱۴] حکمت ها (کلمات قصار)، حکمت ۳۱۳.