باید دقت کرد برای ایجاد یک پدیده تنها عواملی مادی تأثیر ندارند بلکه عوامل معنوی نیز در پدید آمدن آن پدیده موثر میی باشند و اگر در آیات و روایات به دعا کردن سفارش شده است به این معناست که تنها به عوامل مادی اکتفا نکنید بلکه عوامل معنوی مانند دعا، صدقه، توبه نیز در پدید آمدن یک شیء نقش به سزایی دارند. به عبارتی،  «قُلْ مَا یَعْبَأُ بِکُمْ رَبِّی لَوْلَا دُعَاؤُکُمْ»؛[۱] «اگر دعای شما بندگان نبود خداوند به شما توجهی نمی فرمود»

«قُلْ أَرَأَیْتُکُم إِنْ أَتَاکُمْ عَذَابُ اللّهِ أَوْ أَتَتْکُمُ السَّاعَهُ أَغَیْرَ اللّهِ تَدْعُونَ إِن کُنتُمْ صَادِقِینَ. بَلْ إِیَّاهُ تَدْعُونَ فَیَکْشِفُ مَا تَدْعُونَ إِلَیْهِ إِنْ شَاء»[۲]

در این آیه میی فرماید اگر عذاب الهی بیاید، او را می خوانید و خداوند عذاب را از شما دور می

«وَقَالَ رَبُّکُمُ ادْعُونِی أَسْتَجِبْ لَکُمْ»[۳]؛ «بخوانید مرا اجابت می کنم شما را».

طبق این آیه شریفه چنانچه انسان منقطع از مسببات گردد و تنها خدا را بخواند دعای او مستجاب می گردد و مشکلات او مرتفع می گردد. البته طبق بعضی روایات،[۴] چگونگی استجابت دعا متفاوت است؛ گاهی خواسته ای را مطرح می کند ولی از آنجا که حکمت، مصلحتی در کار است خداوند نیاز دیگری را از او برطرف می کند. به طور مثال دعا می کند برای ماشین اما خداوند وسایل خانه را برای او فراهم می کند و گاهی دفع بلا می کنند. به طور مثال دعامی کند برای پول بیشتر، اما خداوند خطر تصادف یا بیماری را از او دور می کند که از به دست آوردن پول و خرج آن در درمان بهتر است. بنابراین دعا به طور حتم مستجاب می شود اما شکل و زمان آن متفاوت خواهد شد.

این نکته ضرورت دارد بیان گردد که دعا باید با اصل آفرینش انسان و نظام و نظام مندی جهان سازگاری داشته باشد. به طور مثال دعا این گونه نباشد که من پرنده شوم و یا من مرگ نداشته باشم، بلکه با دعا کارهای امکان پذیر تحقق پیدا می کند. به طور مثال شرایط پرواز در آسمان ها فراهم شود و یا تأخیر در مرگ اتفاق بیفتد. زیرا یکی از مواردی که در قرآن کریم تصریح گردیده است این است که هر انسانی مرگ را می  چشد «کُلُّ نَفْسٍ ذَآئِقَهُ الْمَوْتِ»؛[۵] خلاصه آن که دعا کردن سنت های قطعی الهی مانند وقوع مرگ و برپایی قیامت را نمی تواند تغییر دهد،[۶] اما در تأخیر یا تعجیل حوادث و یا کاهش و افزایش آثار پدیده ها می تواند مؤثر باشد.

منبع:نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاهها / مؤلف:علیرضا حیدرزاده/پرسش وپاسخ دانشجویی

[۱] – فرقان (۲۵)، آیه ۷۷٫

[۲] – انعام (۶)، آیات ۴۰ و ۴۱٫

[۳] – غافر (۴۰)، آیه ۶۰٫

[۴] – رجوع گردد به: ری‌شهری، محمد، میزان‌الحکمه، ج ۴، باب علل تأخیر در استجابت دعا.

[۵] – عنکبوت (۲۹)، آیه ۵۷٫

[۶] – فاطر (۳۵)، آیه ۴۳٫