تفسیر عرفانی آیه ۴۶ و ۴۸ سوره روم چیست؟

پاسخ اجمالی

در این آیات به توضیح نعمت وزش بادها و نقش ابرها و نزول باران پرداخته شده است.
در قرآن کریم می خوانیم:«اللَّهُ الَّذی یُرْسِلُ الرِّیاحَ فَتُثیرُ سَحاباً فَیَبْسُطُهُ فِی السَّماءِ کَیْفَ یَشاءُ وَ یَجْعَلُهُ کِسَفاً فَتَرَى الْوَدْقَ یَخْرُجُ مِنْ خِلالِهِ فَإِذا أَصابَ بِهِ مَنْ یَشاءُ مِنْ عِبادِهِ إِذا هُمْ یَسْتَبْشِرُون».[۱] پروردگار در این آیه، به توضیح نعمت وزش بادها پرداخته، چنین می گوید: خداوند همان کسى است که بادها را می فرستد تا ابرهایى را به حرکت در آورند: «اللَّهُ الَّذِی یُرْسِلُ الرِّیاحَ فَتُثِیرُ سَحاباً».
سپس ابرها را در پهنه آسمان آن گونه که بخواهد می گستراند: «فَیَبْسُطُهُ فِی السَّماءِ کَیْفَ یَشاءُ».
و آنها را به صورت قطعاتى در آورده، متراکم و بر هم سوار می کند: «وَ یَجْعَلُهُ کِسَفاً».[۲]
این جا است که دانه هاى باران را می بینى که از لابلاى آنها خارج می شوند: «فَتَرَى الْوَدْقَ یَخْرُجُ مِنْ خِلالِهِ».
بادها نقش  مهمی در فرایند بارش دارند، آنها قطعات ابر را از دریاها به سوى زمین هاى خشک و تشنه حمل می کنند. گستردن ابرها در صفحه آسمان، متراکم ساختن آنها، خنک کردن محیط ابرها و آماده نمودنشان براى باران زایى بر عهده بادهاست.
بادها همچون چوپان آگاه و پر تجربه اى هستند که گله گوسفندان را به موقع از اطراف بیابان جمع کرده و در مسیرهاى معیّنى حرکت می دهد، سپس آنها را براى دوشیدن شیر آماده می سازد! جمله «فَتَرَى الْوَدْقَ یَخْرُجُ مِنْ خِلالِهِ» (دانه هاى باران و ذرات کوچک آن را می بینى که از لابلاى ابرها خارج می شوند) ممکن است اشاره به این باشد که غلظت ابرها و شدت وزش بادها در حدى نیست که مانع خروج قطره هاى کوچک باران از ابر و نزول آن بر زمین شود، بلکه این ذرات کوچک علی رغم طوفان و ابرى که صحنه آسمان را پوشانده، راه خود را از لابلاى آنها به سوى زمین پیدا می کنند، و نرم نرم بر زمین هاى تشنه پاشیده می شوند تا به خوبى آنها را سیراب کنند و در عین حال ویرانى به بار نیاورند. باد و طوفانى که گاه درختان عظیم را از جا می کند و صخره ها را به حرکت در می آورد، به قطره کوچک و لطیف باران اجازه می دهد که از لابلاى آن بگذرد و بر زمین قرار گیرد.[۳]
این نکته نیز قابل توجه است که قطعه قطعه بودن ابرها هر چند در روزی که ابر تمام صفحه آسمان را پوشانیده براى ما چندان محسوس نیست، اما به هنگامى که از لابلاى ابرها عبور کرده یا بر فراز آن قرار می گیریم این جدا بودن کاملاً روشن و نمایان است.
در پایان آیه می افزاید: هنگامى که این باران حیاتبخش را به هر کس از بندگانش بخواهد برساند، آنها خوشحال و مسرور می‏شوند: «فَإِذا أَصابَ بِهِ مَنْ یَشاءُ مِنْ عِبادِهِ إِذا هُمْ یَسْتَبْشِرُونَ».
این آیه شریفه در واقع توضیح و تفصیلی برای آیه ۴۶ همین سوره است: «وَ مِنْ آیاتِهِ أَنْ یُرْسِلَ الرِّیاحَ مُبَشِّراتٍ وَ لِیُذیقَکُمْ مِنْ رَحْمَتِهِ وَ لِتَجْرِیَ الْفُلْکُ بِأَمْرِهِ وَ لِتَبْتَغُوا مِنْ فَضْلِهِ وَ لَعَلَّکُمْ تَشْکُرُون»؛  و از نشانه های خدا این است که بادها را به عنوان بشارتگرانى می فرستد تا شما را از رحمتش بچشاند [و سیراب کند] و کشتی ها به فرمانش حرکت کنند و تا از فضل او بهره گیرید و شاید شکرگزارى کنید.
برخی با نگاهی عرفانی به این آیه نظر انداخته اند:
۱ – حلّاج می گوید: «از علائم و نشانه هاى ربوبیّت این است که بادهاى لطیفش را به دل هایى که مشتاق آن هستند می فرستد تا به ایشان مژده دهد تا حجاب هاى شکوهیده از میان بردارد، تا بساط دوستى بی حشمت و جاه بیشتر شود. آن گاه به آنها در آن بساط، شراب انس بچشانید و باد کرم بر آنها بوزد و ایشان را از صفاتشان فانى کند و به صفات و نعوتشان‏ زنده گرداند؛ زیرا بساط حق او را از اقامتگاه برتر از حد افتراق نمی برد. تا این که همه چشم ها چشمى واحد بیند. و آنچه نباشد، بیند چنان که نباشد و آنچه از بین نرود، بیند چنان که از بین نرفت».[۴]
۲ – قشیری گوید: «خداوند باد امید را بر قلوب بندگان می فرستد و بدین وسیله غبار خوف و ناامیدی را از قلوبشان از بین می برد سپس باران توفیق را بر آنها نازل می کند و بساط کوشش را برای آنها پیش می آورد و به وسیله قوای نشاط و شادی آنها را گرامی می دارد».[۵]

منبع:اسلام کوئست

پی نوشت:

[۱]. روم، ۴۸.

[۲]. «کسف» جمع «کسفه» (بر وزن حجله) به معناى «قطعه» می باشد و در این جا ظاهراً اشاره به قطعاتى است از ابر که روى یکدیگر متراکم می شوند و آن را غلظت و شدت می بخشد، و این به هنگامى است که ابرها آماده براى نزول باران می شود. ر.ک: مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج ‏۱۶، ص ۴۶۸، تهران، دار الکتب الإسلامیه، چاپ اول، ۱۳۷۴ش؛ قرشی، سید علی اکبر، قاموس قرآن، ج ۶، ص ۱۱۰، تهران، دار الکتب الإسلامیه، چاپ ششم، ۱۳۷۱ش.

[۳]. تفسیر نمونه، ج ‏۱۶، ص ۴۶۸ – ۴۶۹٫

[۴]. حلاج، حسین بن منصور، مجموعه آثار حلاج، محقق، مصحح، میر آخورى‏، قاسم، ص ۱۷۴، تهران، شفیعى، چاپ اول، ۱۳۸۶ش.

[۵]. قشیرى، عبدالکریم بن هوازن‏، لطائف الاشارات‏، ج ۳، ص ۱۲۳، مصر، الهیئه المصریه العامه للکتاب‏، چاپ سوم، بی تا.