معنای «الْبَلَدُ الطَّیِّبُ یَخْرُجُ نَباتُهُ» در سوره اعراف آیه ۵۸ چیست؟

پاسخ اجمالی

این آیه: «وَ الْبَلَدُ الطَّیِّبُ یَخْرُجُ نَباتُهُ بِإِذْنِ رَبِّهِ وَ الَّذی خَبُثَ لا یَخْرُجُ إِلاَّ نَکِداً کَذلِکَ نُصَرِّفُ الْآیاتِ لِقَوْمٍ یَشْکُرُونَ»،[۱] بدون در نظر گرفتن ارتباطش با آیه قبلى، در قالب یک مثال کلی است که می فرماید اعمال نیکو و آثار ارزنده از گوهر پاک سرچشمه مى‏ گیرد، و اعمال خلاف، از باطن پلید و ناپاک، اما اگر آن را با آیه قبلی اش یک جا در نظر بگیریم، در صدد بیان این معنا است که مردم اگر چه در قبول فیض پروردگار اختلاف دارند، لکن این اختلاف از ناحیه خود ایشان است، و گر نه رحمت الهی عام و مطلق است. به بیان دیگر، این آیه در حقیقت اشاره به یک مسئله مهم دارد که هم در زندگى این جهان و هم جهان دیگر در همه جا تجلى مى‏ کند، و آن این است که تنها «فاعلیت فاعل» براى به ثمر رسیدن یک موضوع، کافى نیست، بلکه استعداد و «قابلیت قابل» نیز شرط است. به عنوان مثال از دانه ‏هاى باران حیات بخش تر و لطیف تر تصور نمى ‏شود، اما همین بارانى که در لطافت طبعش حرفی نیست، در یک جا سبزه و گل مى‏ رویاند و در جاى دیگر خس و خاشاک![۲]
در این آیه با ذکرى که از رویش میوه ‏ها در اثر نزول باران به میان آمد، به این نکته توجه می دهد که زمین ها بر دو گونه ‏اند: زمین پاک و آماده که با نزول باران، به امر خداوند، گیاهان گوناگون در آن مى ‏رویند، و زمین پلید که حتى اگر باران هم بر آن ببارد، جز اندکى علف هرز چیزى در آن نمى ‏روید.
باران رحمت خدا بر همه جا مى ‏بارد، ولى زمین هاى آماده از آن بهره بردارى مى‏ کنند و گل ها و گیاهان و درختان میوه در آن مى‏ رویند، و زمین هاى بى ‏استعداد از آن استفاده نمى‏ کنند و رشد و نموى در آن صورت نمى‏ گیرد.
از این رو، مى توان گفت که این سخن(آیه) مثلى براى مؤمنان و کافران است.[۳] تشبیه مؤمن به زمین پاک و کافر به زمین «نکد»،[۴] از این جهت است که مؤمنان آمادگى دریافت پیام الهى را دارند؛ به وسیله قرآن رشد مى‏ کنند و شکوفا مى ‏شوند، ولى کافران در اثر دورى از خدا و عناد با حق و ارتکاب گناه و معصیت، آن آمادگى را ندارند و نمى ‏توانند از هدایت هاى قرآن بهره گیرند و آن را در خود جاى دهند و رشد کنند.
همان گونه که زمین طیّب نباتات پاکیزه از آن بیرون می آید مؤمن پاک در قیامت از زمین برزخ به صحرای قیامت منتقل می گردد با نور ایمان، یقین، اعمال شایسته و ملکات پسندیده، و کافر از زمین خارج می شود با تیره ‏گى و سیاه رویى که نه صفات خوبى از او نمایان می گردد، نه اعمال صحیحى؛ ثمره وجود او نیست مگر تیره بختى، ذلّت و پستى.
البته، گفتنی است که زمین دل کافران در اثر اعمال خودشان تبدیل به شوره زار شده است. آنها مى‏ توانند با پرهیز از عناد و لجاجت، تغییر کلى در وجود خود به وجود آورند و دل خود را آماده دریافت هدایت هاى الهى کنند، همان گونه که زمین ‏هاى بى‏ استعداد را هم با تغییر اساسى و افزودن مواد لازم مى ‏توان زیر کشت برد.[۵]

منبع:اسلام کوئست

پی نوشت:

[۱]. اعراف، ۵۸، «و سرزمین خوب گیاه آن به فرمان پروردگارش مى ‏روید، و زمین بد جز اندک گیاهى از آن پدید نمى ‏آید. براى مردمى که سپاس مى ‏گویند آیات خدا را این چنین گونا‏گون بیان مى ‏کنیم».

[۲]. طباطبائی، سید محمد حسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ج ‏۸، ص ۱۶۱، دفتر انتشارات اسلامی، قم، ۱۴۱۷ق؛ مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج ‏۶، ص ۲۱۵، دار الکتب الاسلامیه، تهران، ۱۳۷۴ش.

[۳]. از ابن عباس، مجاهد و حسن روایت شده است؛ این مثلى است که حق تعالى در باره مؤمن و کافر آورده، و خبر داده که تمام زمین ها از یک جنس  هستند، مگر این که برخی از آنها پاک اند، به سبب ریزش باران نرم می شوند، گیاهان مفید از آنها می روید و محصولشان فراوان می شود. اما برخی از زمین ها شورزار و سخت اند، چیزی از آنها نمی روید و اگر بروید نفعی ندارد. این چنین است قلوب انسان ها، تماماً از گوشت و خون است. برخی از آنها قبول موعظه می کند، اما برخی قسی اند و قبول موعظه نمی کنند. طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، بلاغی، محمد جواد، ج ‏۴، ص ۶۶۶، ناصر خسرو، تهران، ۱۳۷۲ش.

[۴]. بی سود، بی فایده، کم خیر.

[۵]. ر. ک: جعفرى، یعقوب، کوثر، ج ‏۴، ص ۱۱۱، بی تا، بی جا؛ بانوی اصفهانی، سیده نصرت امین، مخزن العرفان در تفسیر قرآن، ج ‏۵، ص ۲۲۵، نهضت زنان مسلمان، تهران، ۱۳۶۱ش.