در صحیح بخاری آمده است: «جبرئیل ۶۰۰ بال داشت»، در حالی که قرآن در سوره ۳۵ آیه ۱ می فرماید: «فرشتگان ۲، ۳ یا ۴ بال دارند». کدام یک صحیح است؟

پاسخ اجمالی

در قرآن کریم می خوانیم: «الْحَمْدُ لِلَّهِ فاطِرِ السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ جاعِلِ الْمَلائِکَهِ رُسُلاً أُولی‏ أَجْنِحَهٍ مَثْنى‏ وَ ثُلاثَ وَ رُباعَ یَزیدُ فِی الْخَلْقِ ما یَشاءُ إِنَّ اللَّهَ عَلى‏ کُلِّ شَیْ‏ءٍ قَدیرٌ».[۱]
خدای تعالی در این آیه شریفه؛ اشاره به آفرینش عالم هستی می کند و با استفاده از کلمه «فاطر»، این معنا را به مخاطب القا می کند، که خدای تعالی، آسمان ها و زمین را از عدم آفرید. انگار که عدم را شکافت و از دل آن، مخلوقات را بیرون آورد. همچنین با استفاده از اسلوب اسم فاعل، بیان می کند که افاضه وجود به مخلوقات امری مستمر است و دائماً ادامه دارد که اگر این فیض رسانی لحظه ای قطع شود، همه چیز نابود می شود.[۲]
در ادامه اشاره ای به قدرت خود کرده و می فرماید: همان خدایی که فرشتگان را فرستاده خود قرار داد و برایشان بال های متعدد عطا کرد که برخی دو بال و برخی سه بال و برخی چهار بال دارند. بال وسیله ای برای صعود و بالا رفتن است. آنها با این وسیله از آسمان به زمین و از زمین به آسمان و از موضعی به موضع دیگر جا به جا می شوند. در ادامه آیه، می فرماید: هر چه را که بخواهد، در آفرینش اضافه می کند و خدا بر انجام هر کاری توانا است.[۳]
این آیه دلالت بر منحصر بودن تعداد بال های فرشتگان در تعدادهای مذکور ندارد، بلکه ادامه آیه با عنوان کردن این که «یَزیدُ فِی الْخَلْقِ ما یَشاءُ» اشعار به این مطلب دارد که برخی از فرشتگان بیش از چهار بال دارند.[۴] صاحب «مجمع البیان» نیز با آوردن روایتی از ابن عباس که می گوید: «پیامبر در معراج، جبرئیل را با شش صد بال مشاهده کرد»، چنین بیان می کند که برداشت ایشان نیز از این بخش آیه، همین مطلب است.[۵] از امام صادق(ع) نیز نقل شده: «خدا فرشتگان را به گونه های مختلفی آفرید و پیامبر(ص) جبرئیل را در حالی دید که شش صد بال داشت».[۶]همچنین امام صادق(ع) در تفسیر آیه ای از قرآن که می فرماید: «پیامبر برخی از آیات بزرگ خدا را مشاهده کرد»،[۷]فرمود: «پیامبر، جبرئیل را به گونه ای مشاهده کرد که شش صد بال داشت و ما بین آسمان و زمین را پُر کرده بود».[۸]در روایتی دیگر نیز آمده: «جبرئیل شش صد بال دارد و آنها را فقط در شب قدر باز می کند».[۹]‏ بنابراین، روایت موجود در صحیح بخاری[۱۰] نیز مطابق با روایات شیعه است و همان طور که گفته شد منافاتی با قرآن کریم ندارد.

منبع:اسلام کوئست

پی نوشت:

[۱]. فاطر، ۱.

[۲]. طباطبایی، سیدمحمد حسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ج ‏۱۷، ص ۶، دفتر انتشارات اسلامى‏، قم، چاپ پنجم، ۱۴۱۷ق.

[۳]. همان.

[۴]. المیزان فی تفسیر القرآن، ج ‏۷۱، ص ۷.

[۵]. طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج ۸، ص ۶۲۵، انتشارات ناصر خسرو، تهران، چاپ سوم، ۱۳۷۲ش.

[۶]. قمی، علی بن ابراهیم، تفسیر القمی، محقق و مصحح: موسوی جزایری، سید طبیب، ج ‏۲، ص ۲۰۶، دار الکتاب، قم، چاپ چهارم، ۱۳۶۷ش؛ بحرانی، سید هاشم بن سلیمان، البرهان فی تفسیر القرآن، ج ۴، ص ۵۳۶، مؤسسه بعثت، قم، چاپ اول، ۱۳۷۴ش.

[۷]. نجم، ۱۸: «لَقَدْ رَأى‏ مِنْ آیاتِ رَبِّهِ الْکُبْرى».‏

[۸]. شیخ صدوق، التوحید، محقق و مصحح: حسینی، هاشم، ص ۱۱۶، دفتر انتشارات اسلامی، قم، چاپ اول، ۱۳۹۸ق.

[۹]. شیخ مفید، محمد بن محمد، الأمالی‏، محقق و مصحح: استاد ولی، حسین، عفاری، علی اکبر، ص ۲۳۱، کنگره شیخ مفید، قم ، چاپ اول، ۱۴۱۳ق.

[۱۰]. حَدَّثَنَا قُتَیْبَهُ، حَدَّثَنَا أَبُو عَوَانَهَ، حَدَّثَنَا أَبُو إِسْحَاقَ الشَّیْبَانِیُّ، قَالَ: سَأَلْتُ زِرَّ بْنَ حُبَیْشٍ عَنْ قَوْلِ اللَّهِ تَعَالَى «فَکَانَ قَابَ قَوْسَیْنِ أَوْ أَدْنَى. فَأَوْحَى إِلَى عَبْدِهِ مَا أَوْحَى» [النجم: ۱۰] قَالَ: حَدَّثَنَا ابْنُ مَسْعُودٍ: أَنَّهُ «رَأَى جِبْرِیلَ، لَهُ سِتُّمِائَهِ جَنَاحٍ»؛ بخاری، محمد بن اسماعیل، الجامع المسند الصحیح المختصر من أمور رسول الله(ص) و سننه و أیامه(صحیح بخاری)، محقق: الناصر، محمد زهیر بن ناصر، ج ۴، ص ۱۱۵، دار طوق النجاه، بیروت، چاپ اول، ۱۴۲۲ق.