ساختار مجلس خبرگان رهبرى، از بخش هاى ذیل تشکیل شده است:

یکم. هیئت رئیسه

این مجلس داراى دو گونه هیئت رئیسه است:

الف. هیئت رئیسه سِنّى؛ که در جلسه افتتاحیه براساس سن تعیین مى شود؛ که مرکب از مسن ترین فرد از خبرگان حاضر، به عنوان رئیس و فرد بعدى به عنوان نایب رئیس و دو  نفر از جوان ترین خبرگان حاضر، به سمت منشى مى باشد که بعد از تعیین در جایگاه مخصوص قرار مى گیرند. وظیفه اصلى این هیئت رئیسه سنى عبارت است از: ۱ – اداره جلسه افتتاحیه؛ ۲ – انجام دادن مراسم تحلیف؛ ۳ – اجراى انتخابات هیئت رئیسه دائم. و با انتخاب هیئت رئیسه دائم کار این هیئت رئیسه پایان مى یابد.

ب. هیئت رئیسه دائم؛ این هیئت، مرکب از رئیس، دو نایب رئیس، دو  منشى و دو کارپرداز است که از میان اعضاى آن مجلس براى مدت دو سال و با رأى مخفى انتخاب مى شوند. ریاست مجلس خبرگان، علاوه بر اداره جلسات مجلس خبرگان، بر کلیه امور ادارى، مالى، استخدامى و سازمانى مجلس خبرگان، نظارت دارد و باید با ارتباط منظم با رهبرى، شرایط را براى انجام دادن وظایف مجلس خبرگان آسان کند. وى، مصوّبات قانونى مجلس را امضا و به مراجع ذى ربط ابلاغ مى کند. همچنین او موظف است گزارشى سالانه از عملکرد واقدامات هیئت رئیسه را به مجلس خبرگان ارائه کند.[۱]

دوم. دبیرخانه

رئیس آن توسط هیئت رئیسه انتخاب مى گردد. و مهمترین وظایف دبیر خانه؛ هماهنگى تشکیل کمیسیون ها، تنظیم کلیه امور مربوط به مجلس هیئت رئیسه و ارتباط با ریاست مجلس، تنظیم روابط مجلس با کمیسیون ها هیئت ها، اعضا و ارتباط با مقام رهبرى و دیگر دستگاه هاى گوناگون کشور، تهیه اعلامیه، اعلام مواضع در مناسبت هاى مهم، ضبط و بایگانى مشروح مذاکرات خبرگان و چاپ و توزیع آن ها مى باشد.[۲]

در حال حاضر دبیر خانه مجلس خبرگان در شهر مقدس قم واقع شده و داراى یک مرکز تحقیقات علمى است. انتشار مجله حکومت اسلامى در موضوعاتى مانند فلسفه سیاسى اسلام، حکومت اسلامى، ولایت فقیه، فقه سیاسى، اصول سیاست خارجى و…، از دیگر فعالیت هاى این دبیرخانه است.[۳]

سوم. کمیسیون ها

این مجلس به منظور انجام وظایف خود، بررسى هاى کارشناسى و تهیه گزارش، جهت طرح در جلسات رسمى، کمیسیون هایى دائمى، مرکّب از اعضاى خبرگان،[۴] تشکیل داده است؛ که عبارتند از:

۱ – کمیسیون تحقیق؛

این کمیسیون، موظف است هر گونه اطلاع لازم را درباره اصل یکصدویازدهم، در محدوده قوانین و موازین شرعى، به دست آورد. هم چنین درباره صحت و سقم گزارش هاى رسیده، دراین باره، تحقیق و بررسى کند و اگر لازم بداند، با مقام معظم رهبرى، در این زمینه، ملاقات کند.[۵] کمیسیون تحقیق موظف است پس از بررسى و تحقیق درباره مسائلى که درباره اصل یکصدویازدهم پیش آمده است و آن ها را کافى براى تشکیل اجلاس خبرگان به این منظور نمى داند، نتیجه اقدامات انجام شده را به هیئت رئیسه گزارش کند.[۶] وظیفه دیگر این کمیسیون، این است که آمادگى خود را براى مشاوره در امور مربوط به رهبرى، به مقام معظم رهبرى اعلام کند و با هماهنگى معظم له، براى جلوگیرى از نفوذ و دخالت عناصر نامطلوب در تشکیلات نهاد رهبرى، مساعدت کند.[۷]

۲ – کمیسیون اصل یکصدوهشتم قانون اساسى؛

این کمیسیون، بررسى و تدوین قوانین مربوط به انتخابات و آیین نامه داخلى مجلس خبرگان را برعهده دارد. تفسیر قانون انتخابات و آیین نامه داخلى مجلس خبرگان، در موارد ابهام، با خود خبرگان است؛ بدین ترتیب که در موارد اختلاف، طرح استفساریه، از سوى هیئت رئیسه و یا دست کم ده  نفر از اعضا تهیه و تقدیم مجلس خبرگان مى شود. اگر طرح فوریت نداشته باشد، عیناً براى بررسى و ارائه گزارش، به کمیسیون اصل یکصدوهشتم ارجاع مى گردد.[۸]

۳ – کمیسیون امور مالى و ادارى؛

این کمیسیون وظایف ذیل را بر عهده دارد:

الف. بررسى و پیشنهاد هزینه هاى مجلس خبرگان و تقدیم آن به هیئت رئیسه، براى تصویب و ارائه آن به دولت و درج در بودجه سالانه کل کشور.

ب. تنظیم نمودار تشکیلاتى و ضوابط استخدامى کارمندان، با هماهنگى سازمان مدیریت و برنامه ریزى و نظارت بر حسن جریان امور ادارى و ارائه آن به هیئت رئیسه.

ج. بررسى و پیشنهاد هزینه هاى ناشى از امور نمایندگان و ارائه آن به هیئت رئیسه.

د. بازرسى و رسیدگى به همه دارایى هاى منقول و غیرمنقول مجلس خبرگان و تحقیق و تسویه حساب ها و رسیدگى به هزینه شدن بودجه سالانه مجلس خبرگان و تقدیم گزارش آن به مجلس خبرگان.[۹]

۴ – کمیسیون اصل یکصدوهفتم و یکصدونهم قانون اساسى؛

وظیفه اصلى این کمیسیون، تحقیق و بررسى درباره همه موارد مربوط به شرایط و صفات رهبر، موضوع اصل هاى یاد شده در ماده فوق و همه کسانى که در مظان رهبرى قرار دارند و ارائه نتایج به دست آمده، به هیئت رئیسه، براى استفاده و بررسى مجلس خبرگان است.[۱۰]

۵ – کمیسیون بررسى راه هاى پاسدارى و حراست از ولایت فقیه؛

مهم ترین وظایف این کمیسیون، عبارتند از: ارائه پیشنهاد درباره سیاست گذارى و برنامه ریزى در امور ذیل، به هیئت رئیسه:

الف. پژوهش درباره موضوع حکومت اسلامى، به ویژه ولایت فقیه و تألیف و نشر مطالب دراین باره، به صورت هاى مناسب و پاسخ به شبهات.

ب. معرفى ولایت فقیه در مجامع علمى داخل و خارج کشور، در سطح عموم مردم.

ج. بررسى شیوه هاى مناسب تدریس و ترویج اندیشه حکومت اسلامى و ولایت فقیه، در سطوح مختلف تحصیلى دانش آموزان و دانشجویان و نیز رسانه هاى عمومى، به ویژه صداوسیما و ارائه راهکارهاى مناسب به هیئت رئیسه مجلس خبرگان.

د. گردآورى آمار و اطلاعات میدانى درباره آسیب شناسى و آفت هاى فکرى و عملى حکومت اسلامى و ولایت فقیه و ارائه راهکارهاى مناسب براى رویارویى با آن ها.[۱۱]

۶ – کمیسیون، سیاسى ـ اجتماعى؛

این کمیسیون، موظف است با تشکیل جلسه هایى باحضور نخبگان و مسئولان امور سیاسى، امنیتى، فرهنگى، اقتصادى و اجتماعى، مسائل مهم داخلى و جهانى را، که به گونه اى به انجام دادن وظایف خبرگان مربوط مى شوند، بررسى کرده، گزارش آن را به هیئت رئیسه تقدیم کند تا در نخستین اجلاسیه خبرگان به آگاهى اعضا برسد.[۱۲]

پی نوشت ها

[۱] – آشنایى با مجلس خبرگان، پیشین، صص ۳۵ ج ۳۶ .

[۲] – جهت آشنایى بیشتر ر.ک: مقررات و عملکرد مجلس خبرگان، مصاحبه آیه اللّه  امینى و آیه اللّه  طاهرى خرم آبادى، فصلنامه حکومت اسلامى، ش ۸٫

[۳] – جهت آگاهى بیشتر ر.ک: آشنایى با مرکز تحقیقات علمى دبیرخانه مجلس خبرگان، فصلنامه حکومت اسلامى، ش ۱٫

[۴] – ماده ۱۷ آیین نامه داخلى مجلس خبرگان.

[۵] – ماده ۳۳ آیین نامه داخلى مجلس خبرگان.

[۶] – ماده ۳۵ آیین نامه داخلى مجلس خبرگان.

[۷] – ماده ۴۲ آیین نامه داخلى مجلس خبرگان.

[۸] – ماده ۴۶و۴۵ آیین نامه داخلى مجلس خبرگان.

[۹] – ماده ۴۸ آیین نامه داخلى مجلس خبرگان.

[۱۰] – ماده ۵۰ آیین نامه داخلى مجلس خبرگان.

[۱۱] – ماده ۵۱ آیین نامه داخلى مجلس خبرگان.

[۱۲] – تبصره۱ ماده ۵۲ آیین نامه داخلى مجلس خبرگان؛ به نقل از پرسش ها و پاسخ هایى درباره مجلس خبرگان رهبرى، پیشین.