در مورد پیدایش تاریخى شیعه و ظهور آن نظریات گوناگونى از سوى مورّخان ارائه شده است.[۱] شیعه امامیه معتقد است که بذر اولیّه تشیع را خداوند در قرآن کریم نشانده و پیامبر اکرم(ص) در طول دوران رسالتش آن‌را آبیارى کرده است.[۲] بنابراین شجره طیبه تشیع در زمان حضور نبىّ گرامى اسلام(ص) به ثمر نشسته و به همین جهت عدّه‌اى در زمان پیامبر به این عنوان معروف بوده‌اند؛ مثل: سلمان فارسى، ابوذر غفارى، و مقداد بن اسود.
گروهى از صحابه در زمان پیامبر اکرم(ص) با شنیدن آیات و روایات در امر امامت و ولایت و خلافت امام على(ع)، بعد از پیامبر خدا، به او اعتقاد پیدا کرده زعامت و امامت او را پذیرفتند و از ارادت‌مندان آن‌حضرت قرار گرفتند. این گروه از همان زمان به «شیعه على(ع)» معروف شدند. ابن ‏خلدون در این‌باره می‌نویسد: «جمعى از صحابه، شیعه على بودند و او را سزاوارتر از دیگران به خلافت می‌دانستند».[۳]

همچنین گفته شده است: «گروهى از بزرگانِ صحابه، معروف به موالیان على(ع) در عصر رسول خدا(ص) بودند. از آن جمله سلمان فارسى است که می‌گفت: ما با رسول خدا بیعت کردیم بر خیرخواهى مسلمانان و اقتدا به على بن ابی‌طالب و موالیان او. و ابى سعید خدرى است که گفت: مردم به پنج کار امر شدند؛ چهار تا را انجام دادند و یکى را ترک نمودند. از او سؤال شد آنچه را که ترک نمودند چه بود؟ او در جواب گفت: ولایت على بن ابی‌طالب. از او سؤال شد آیا ولایت با چهار عمل دیگر واجب است؟ پاسخ داد: آرى. و ابوذر غفارى، عمار بن یاسر، حذیفه بن یمان، ذی‌الشهادتین خزیمه بن ثابت، ابی‌ایوب انصارى، خالد بن سعید بن عاص و قیس بن سعد بن عباد».[۴]
طبق روایات نیز، پیامبر اکرم(ص) لقب «شیعه» را در حال حیاتشان به پیروان امیرمؤمنان علی(ع) عطا فرموده‌اند. مانند این‌که با اشاره به حضرت علی بن ابی‌طالب می‌فرماید: «وَ الَّذِی نَفْسِی بِیَدِهِ، إِنَّ هَذَا وَ شِیعَتَهُ لَهُمُ الْفَائِزُونَ یَوْمَ الْقِیَامَه»؛[۵] به آن خدایى که جان من به دست قدرت او است که این (علی) و شیعه او در روز قیامت‏ رستگارانند.

  منبع: اسلام کوئست

[۱]. برای آگاهی از این دیدگاه‌ها ر.ک: رضوانى‏، على اصغر، شیعه شناسى و پاسخ به شبهات، ج ‏۱، ص ۳۹ – ۴۱، تهران، نشر مشعر، چاپ دوم، ۱۳۸۴ش؛ «فرقه‌های اساسی شیعه»، سؤال ۹۲۲ 

[۲]. طباطبائى‏، سیدمحمد حسین، الشیعه فی الإسلام، ص ۲۱، بیروت، بیت الکاتب‏، چاپ اول،  ۱۹۹۹م‏؛ سبحانی، جعفر، الأضواء على عقائد الشیعه الإمامیه، ص: ۱۷ – ۱۸، قم، مؤسسه امام صادق(ع)؛ حکیم،  سید محمد باقر، الإمامه و أهل البیت النظریه و الإستدلال، ص ۲۶۷، قم، المرکز الإسلامی المعاصر، چاپ اول، ۱۴۲۴ق. ‏

[۳]. ابن خلدون، عبد الرحمن بن محمد، دیوان المبتدأ و الخبر فى تاریخ العرب و البربر و من عاصرهم من ذوى الشأن الأکبر(تاریخ ابن خلدون)، تحقیق، شحاده، خلیل، ج ‏۳، ص ۲۱۵، بیروت، دار الفکر، چاپ دوم، ۱۴۰۸ق.

[۴]. کُرْد عَلی، خطط الشام، ج ۵، ص ۲۵۱، محمد بن عبد الرزاق، دمشق، مکتبه النوری، چاپ سوم، ۱۴۰۳ق. 

[۵]. ابن عقده کوفی، احمد بن محمد، فضائل أمیر المؤمنین(ع)، محقق، حرز الدین، عبد الرزاق محمد حسین، ص ۲۱۹، قم، دلیل ما، چاپ اول، ۱۴۲۴ق؛ شیخ طوسی، محمد بن حسن‏، الأمالی، ص ۲۵۱، قم، دار الثقافه، چاپ اول، ۱۴۱۴ق.