«بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحیم‏»

«أُفَوِّضُ أَمْری إِلَى اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ بَصیرٌ بِالْعِبادِ».[۱]

«رَبِّ اشْرَحْ لی‏ صَدْری * وَ یَسِّرْ لی‏ أَمْری * وَ احْلُلْ عُقْدَهً مِنْ لِسانی‏ * یَفْقَهُوا قَوْلی‏».[۲]

«اللَّهُمَّ وَ أَنْطِقْنِی بِالْهُدَى وَ أَلْهِمْنِی التَّقْوَى».[۳]

مقدّمه

هدیه به پیشگاه با عظمت حضرت ختم المرسلین صلی الله علیه و آله و اهل بیت مکرّم ایشان، علی الخصوص امیرالمؤمنین علیه أفضل صلوات المصلّین و صدیقه طاهره سلام الله علیها صلواتی هدیه بفرمایید.

اللهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ عَجِّل فَرَجَهُم

عرض ادب و ارادت و خاکساری و التجاء و استغاثه، عرض تسلیت به محضر بابرکت و باعظمتِ حضرت بقیه‌ الله اعظم روحی و ارواحُ مَن سِواهُ فِداه و عجّل الله تعالی فرجه الشریف صلوات دیگری محبّت بفرمایید.

اللهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ عَجِّل فَرَجَهُم

هدیه به ارواح طیّبه‌ی شهیدان، امام امّت، شهدای از صدر اسلام، شهدای دفاع مقدّس، شهدای مدافع حرم، شهدای مقاومت، شهدای قدس و شهید نستوه، مایه‌ی عزّت و فخر تشیّع، نماد شیعه در قرن اخیر، شهید نصرالله، صلوات دیگری محبّت بفرمایید.

اللهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ عَجِّل فَرَجَهُم.

تبیین بحث

دین برای هدایت ما آمده است.

این جملاتی که بعنوان مقدّمه عرض می‌کنم، روی هر کدام از آن‌ها که بخواهم صبر کنم، باید همه‌ی پنج جلسه را راجع به آن گفتگو کنیم.

دین برای هدایت ما آمده است، هدایت هم یعنی انتخاب مسیر حق از مسیرهای باطل، با اختیار. آمده‌ایم تا عبد شویم و بفهمیم. «وَمَا خَلَقْتُ الْجِنَّ وَالْإِنْسَ إِلَّا لِیَعْبُدُونِ»،[۴] که در روایات مسیر این بندگی را هم معرفت معرّفی کرده‌اند.

به این دنیا آمده‌ایم تا متوجّه شویم چه کسی مولاست و ما چه‌کاره هستیم یا نیستیم، یعنی با علم «عبد» شویم.

برای اینکه این اتفاق بیفتد، دو ابزار آن، موضوع این جلسات ماست، که به فاطمیه هم ربط دارد.

یکی اینکه مسیر این هدایتگری چگونه است… الآن برای اینکه فعلاً تیتر در ذهن شما بماند «تبلیغ سلبی» را عرض می‌کنم، همه‌ی این‌ها را یک به یک توضیح خواهم داد، اول اجازه بدهید تا هندسه‌ی بحث را بیان کنم.

وسیله‌ای که ما با آن سیر می‌کنیم تا این هدایت را ببینیم و رشد کنیم چیست؟ بلا.

دین را به ما عرضه کرده‌اند که هدایت شویم و رشد پیدا کنیم، بهترین شیوه‌ی زندگی در دنیا، فارغ از اینکه آیا قیامت هست یا نه، دین است. همانطور که شما طلا را بی‌دردسر نسبت به نقره ترجیح می‌دهید، هرچه من قسم بخورم شما طلا را با شن تعویض (با همان وزن و جرم) نمی‌کنید، شما متوجّه هستید که طلا نسبت به شن ارجحیت ذاتی دارد.

دین آمده است که دنیای ما را درست کند، نه اینکه من بمیرم، بخاطر خدا، ثواب دارد… نه! برای اینکه بهترین شیوه‌ی زندگی است، اگر غیر از این باشد نمی‌تواند پیش برود، برای بیست سال و سی سال و پنجاه سال می‌شود مردم را فریب داد، اما اتفاقاً دین آمده است که عقلانیت را رشد بدهد تا انسان انتخاب کند، و چه چیزی همیشه منتخب است؟ آن چیزی که ارجحیت ذاتی دارد.

یهود و جاهای دیگر می‌گفتند خدا برای اینکه دست انسان به بعضی حقایق نرسد گفته بود که از این درخت نخور، این درخت جاودانگی است!

اینجا سؤال پیش می‌آید که این چه پذیرایی است؟

اینطور نیست، دین آمده است که بهترین شیوه‌ی زندگی را به ما آموزش دهد، آمده است تا به ما بگوید آن چیزی که انتخاب کردی بی‌ارزش است، بیا و طلا را انتخاب کن.

الآن صرفاً دنیا را فارغ از قیامت عرض کردم.

فاطمیه اول به این موضوع پرداختم که به آن وارد نخواهم شد.

دین آمده است که زندگی ما را تغییر دهد، دنیای ما را اصلاح کند، و آخرت ما را اصلاح کند.

بدان، بفهم و انتخاب کن

یعنی باید چطور به کجا برسیم؟ عبد شویم و بفهمیم.

توجّه کنیم که عبد شویم و بفهمیم، نه نفهمیم که عبد شویم، آن چیزی که خودش نمی‌فهمد چکار می‌کند ربات است! دین نیامده است که ما را اینطور به سمتی هُل بدهد. حال گاهی هُل دادن سلب اختیار کامل است، مانند ربات که با کنترل از راه دور جابجا می‌شود، یا چنان او را جوزده و تحریک می‌کنند یا طوری در شهوات و امیال و خواسته‌ها و نگاه و احساسات او جَو تولید می‌کنند که ناخودآگاه مانند کسی که هیپنوتیزم شده است، دیگر اختیار از او سلب شده است. دین نیامده است که ما را اینطور عبد کند، اصلاً دین به این کار که عبد نمی‌گوید.

عبد آن کسی است که اختیار او از همه بیشتر است اما انتخاب او از همه درست‌تر است، دین آمده است ما را به بندگی ببرد.

اگر من عبد شوم، اوصاف خدا دارم.

شما به دنبال چه چیزی هستید؟ یک نفر می‌گوید من ورزش رزمی می‌کنم که زور من زیاد شود، دیگری می‌گوید من کاسبی می‌کنم که پول من زیاد شود، دیگری می‌گوید من درس می‌خوانم که علم من زیاد شود، همه به دنبال توسعه‌ی اوصاف خود هستند.

دین آمده است که ما را عبد کند، اگر ما عبد شویم، اوصاف خدا پیدا می‌کنیم؛ که دیگر ثروت و قدرت و توانایی و علم او با این چیزها قابل قیاس نیست. دین آمده است ما را به سمت امیرالمؤمنین صلوات الله علیه ببرد، امیرالمؤمنین صلوات الله علیه بعد از کندن دربِ خیبر فرود: «وَ اَللَّهِ مَا قَلَعْتُ بَابَ خَیْبَرَ بِقُوَّهٍ جِسْمَانِیَّهٍ»،[۵] عبد شدم که این قدرت را دارم.

اصلاً چرا اهل بیت سلام الله علیهم أجمعین از این موضوع بیزار بودند که به آن‌ها خدا بگویند؟ چون می‌فرمودند اینطور اصل قدرت مرا از بین می‌بری، من عبد هستم، من هر چیزی دارم از عبد بودن من است، عبد هستم و خودم نیستم، هر چیزی هست خداست، برای همین قوت دارد، علم دارد، توان دارد.

دین آمده است که ما را عبد کند. برای اینکه معلوم شود با تعبیر دیگری بگویم، دین آمده است بند از گردن ما باز کند، دین می‌گوید بگذار مرکز انتخاب تو یک جا باشد، نه صد جا! صد رئیس نداشته باش! «أَأَرْبَابٌ مُتَفَرِّقُونَ خَیْرٌ أَمِ اللَّهُ الْوَاحِدُ الْقَهَّارُ»،[۶] این خدا می‌خواهد مرا رشد بدهد و به من هم نیازی ندارد، یعنی مانند رئیس شرکت ما نیست که اگر من آبدارچی او هستم، او به چای من نیاز دارد و من هم به پول او.

دین آمده است که ما را عبد کند، عبدِ بامعرفت. بفهمیم و عبد شویم. یعنی بند از گردن ما باز شود، بند دنیا، بند مقام، بند شهرت، بند شهوت، بند غضب و… هر چیزی که می‌خواهد مرا به سمتی بکشد و جلوی تصمیم مرا بگیرد، جلوی انتخاب مرا بگیرد، جلوی عقل مرا بگیرد. چون وقتی شهوت غلیان کند عقل از کار می‌افتد، دین آمده است که عقل از کار نیفتد.

برای همین عرض کردم مانند بعضی از آن جریان‌ها که می‌گفتند آن درخت، درختِ دانایی است؛ ما این حرف را قبول نداریم.

دین آمده است که بگوید: بفهم، بدان و انتخاب کن.

مرکب رشد برای ما بلاست

دین آمده است که ما عبد شویم، برای این مسیر باید دو کار کند، دعوت‌کننده چگونه دعوت کند که ما عبد شویم؟ یک جواب «تبلیغ سلبی» است، که به این موضوع خواهم پرداخت و عرض خواهم کرد که فاطمیه در این موضوع چه اثر مهمّی دارد.

عملیات صدیقه طاهره سلام الله علیها بزرگترین تلبیغ سلبی تاریخ اسلام است.

ابزار تبلیغ سلبی چیست؟ بلا!

اینطور نیست که اگر خدا از من بیزار باشد، مشکلی جلوی راه من بگذارد. اتفاقاً اگر ببیند من در حال رشد هستم، بلا می‌آید. برای اینکه من با بلا رشد می‌کنم.

کسانی که تمرین کرده‌اند و آموزش شنا دیده‌اند، زمان بچگی ما یک استخر کوچک بود و تعداد زیادی بچه و یک مربی، شانزده هفته می‌گفت فرض کنید در آب هستید و پا بزنید!

اگر شما تا قیامت هم پا بزنید، به آن کار «شنا کردن» نمی‌گویند، باید به آب بیفتی، تا آن تمرینی که کردی اتفاق بیفتد. مسیر رشد ما در بلاست. باید در آب بیفتی، بعد آموزش‌ها را پی بگیری تا بتوانی شنا کنی.

وگرنه شما تا قیامت کلاس تئوری رانندگی بروید و حفظ کنید، راننده نمی‌شوید. راننده باید به خیابان برود تا در جایی که خطر تصادف و تصادم و جرح و… وجود دارد، ماشین را هدایت کند.

آن مرکب ما برای رشد «بلا» است.

لذا مؤمن نه پرروبازی درمی‌آورد، مثلاً روز اول آموزش شنا نمی‌گوید مرا از آبشار نیاگارا پایین بیندازید، یعنی به اندازه است، اما مرکب ما برای رشد بلاست.

اگر صدیقه طاهره سلام الله علیها باشد، مرکب بلاست، اگر کاشانیِ سطح پایین هم باشد، مرکب او هم بلاست، منتها بلاها با یکدیگر تفاوت دارد.

لذا اگر مؤمن بلا ببیند پرروبازی درنمی‌آورد اما می‌فهمد خدا می‌خواهد مرا رشد بدهد. مؤمن وقتی در تنگنا قرار می‌گیرد شکر می‌کند.

سوره مبارکه احزاب قرآن کریم را ببینید، وقتی مؤمنین محاصره شدند، گفتند: «هَذَا مَا وَعَدَنَا اللَّهُ وَرَسُولُهُ»،[۷] این وعده‌ی خدا و رسول است، محاصره شدیم و کار سخت است، یعنی ابتلاست.

در جنگ احزاب یا خندق مسلمین محاصره شدند، جنگ خیلی خطرناکی بود…

مؤمن که حواس او جمع است، از قبل به او گفته‌اند.

ما که بیننده‌ی فیلم هستم ممکن است از فیلم ترسناکی بترسیم و هیجان پیدا کنیم، اما بازیگری که فیلم را بازی می‌کند یا نویسنده‌ی فیلم یا کارگردان که نمی‌ترسد، چون برای او لو رفته است.

مؤمن مانند بیننده‌ی فیلم نیست که مدام منفعل شود که چه اتفاقی رخ خواهد داد؛ از قبل به مؤمن خبر داده‌اند که قرار است چه اتفاقی رخ دهد. مثلاً به بازیگر فیلم می‌گویند قرار است چاقوی بازیگر مقابل از این سمت بیاید و تو از این سمت بروی، اصابت این چاقو به بدن تو هم برای تو خطری ندارد.

لذا اگر ترسوترین آدم هم فیلم بازی کند و در میان فیلم به سمت او تیر مشقی بزنند، او نمی‌ترسد؛ ولی همان آدم در دنیای واقعی از سوسک می‌ترسد! چرا از آن تیر نمی‌ترسد؟ چون از قبل به او گفته‌اند که آن تیر مشقی است، او هم مطمئن شده است.

خدا شاهد است که اگر ما باور کنیم این عالم کارگردان دارد و کارگردانِ این عالم به اندازه‌ی کارگردان‌های این فیلم‌ها کار را می‌داند، ما نباید بترسم و تیر مشقی است، دیگر نخواهیم ترسید.

اینطور نیست که فرزندان اهل بیت سلام الله علیهم أجمعین به تراپی شجاعت رفته باشند که حضرت زینب کبری سلام الله علیها وسط شام اینطور نعره‌ی حیدری دارد…

اجازه بدهید آن بیت مرحوم اردوبادی را بخوانم که او هم ما را دعا کند، همانطور که می‌دانید کتاب شریف الغدیر مرهون آقای اردوبادی است، چون از جهت ادبی که این کتاب بایستی در جهان عرب فخیم باشد، آقای اردوبادی زحمت کشیده است، کتاب برای علامه امینی رضوان الله تعالی علیه است ولی آقای اردوبادی خدمت کرده است.

آقای اردوبادی در مورد حضرت زینب کبری سلام الله علیها می‌گوید او کیست؟ او دریاست؟ او اقیانوس است؟ او صاعقه است که اینطور خطبه می‌خواند؟

بعد می‌گوید: «أو أنَّ فِی غَابِ الإمَامَهِ لَبوَهً» یا او کسی است که در بیشه‌ی امامت یک شیری است که «لِزَئیِرِهَا عَنَتِ الوُجُوهُ تَهَیُّبَا» وقتی بر سرِ یزید داد زد، آن‌ها مانند موشی در برابر نعره‌ی شیر شدند.

می‌گوید آن‌ها چاقو و نیزه داشتند، این‌ها حتّی لباس‌شان مناسب جلسه نبود، ولی با فریاد حضرت زینب کبری سلام الله علیها، آن‌ها از هیبت او ترسیده بودند.

آیا حضرت زینب کبری سلام الله علیها کلاس تراپی شجاعت رفته بود؟ نخیر! می‌دانست اگر خدا نخواهد خنجر و چاقو و نیزه‌ی این‌ها کاری نمی‌کند و این‌ها کاره‌ای نیستند.

فاطمیه اوج نقطه‌ی ابتلاست

به فضل الهی این هندسه‌ی بحث است، و فاطمیه از مهم‌ترین نقاط است، چون ابتلا در اوج است، ابتلا آنقدر سنگین است که امیرالمؤمنین صلوات الله علیه به پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلّم عرض کرد که آیا نمی‌شود من قبل از شما از دنیا بروم؟

یعنی به این راحتی نبود، اگر پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلّم به امیرالمؤمنین صلوات الله علیه می‌فرمودند به یک جنگی می‌روی و تو را تکه تکه می‌کنند، قطعاً امیرالمؤمنین صلوات الله علیه نمی‌‌فرمود آیا نمی‌شود نروم؟

کمااینکه این اتفاق رخ داد، چون پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلّم فرمود: خدا دستور داده است… چون اگر تو را در شهر ببینند، فکر می‌کنند من نرفته‌ام. تو کمی در مکه بچرخ و سپس جای من بخواب، تا من بتوانم بروم.

این امر جهات و حکمت‌هایی دارد، وگرنه این امر برای پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلّم سخت بود، اگر می‌خواهید ببینید چقدر سخت بود، با اینکه نمی‌فهمیم، اینطور حساب کنید که شما برادر یا خواهر یا مادر یا همسر یا فرزند خود را در جایی که خطر جدّی وجود دارد، سپر خودتان کنید. چطور می‌شود که انسان فرزند خود را در مقابل تیغ، سپر خودش کند؟ انسان حاضر است خودش تکه تکه شود اما به فرزندش آسیبی نرسد.

در لیله المبیت خیلی به پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلّم سخت گذشت، آنجا ایثار پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلّم هم هست، منتها آنجا باید برای هدایت امت فعلاً حضور داشته باشد و امیرالمؤمنین صلوات الله علیه هم باید فدایی باشد.

رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلّم فرمود: علی جان! باید صبر کنی. چون تعدادی بر سر تو هجوم می‌آورند و احتمال دارد که تو را بکشند.

امیرالمؤمنین صلوات الله علیه عرض کرد: یا رسول الله! مگر ما به حق نیستیم؟

آیا امیرالمؤمنین صلوات الله علیه نعوذبالله شک دارد؟ نخیر! اینجا امیرالمؤمنین صلوات الله علیه درواقع از شاهد امت برای خودش سند می‌گیرد.

پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلّم فرمود: بله! ما به حق هستیم.

امیرالمؤمنین صلوات الله علیه فرمود: «لَیْسَ هَذَا مِنْ مَوَاطِنِ اَلصَّبْرِ»،[۸] پس اینجا از مواضع شکر است، یعنی من لیاقت پیدا کرده‌ام که فدایی شما شوم، ان شاء الله اینطور بشود.

رشد بدون ابتلا نداریم!

انتخاب در مسیر بندگی، بعلاوه‌ی ابتلا.

عزیزان! راه دیگری ندارد، اینکه مثلاً‌ من درس نخوانم و بعد مداد خود را به ضریح امام حسین علیه السلام متبرّک کنم، اینطور رتبه یک کنکور نخواهم شد، یا من تلاش نکنم و فقط دستمالی به سر خود ببندم، بعد آقای بهجت شوم و مردم برای تماشای نماز من بیایند، مسلماً نمی‌شود.

رشد بدون ابتلا نداریم، ابتلا مرکب رشد است، اگر ما این را بدانیم، قدری خودمان را به دست خدا می‌سپاریم و ممانعت نمی‌کنیم و مانع ایجاد نمی‌کنیم.

وقتی من بدانم یک نفر می‌خواهد مرا به مسیری ببرد که خودش می‌داند کجاست و کار خود را هم بلد است و من هم باید به حرف او گوش بدهم و این کاری که او می‌گوید اجر دارد و اگر من کار دیگری کنم، خودم باید به فکر اجر آن باشم…

مثل اینکه بازیگر به حرف کارگردان گوش ندهد و بگوید من تصمیم می‌گیرم در این سکانس اینطور حرف بزنم! اینطور او را اخراج می‌کنند.

اگر انسان این موضوع را باور کند و بداند که مسیر با ابتلا است…

او چطور ما را یاری می‌کند؟ با تبلیغ سلبی.

حال اگر تبیین شده است، صلواتی بفرستید تا در مورد تبلیغ سلبی گفتگو کنیم.

اللهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ عَجِّل فَرَجَهُم.

تبلیغ سلبی

در مسیر هدایت، که ما می‌خواهیم انتخاب کنیم، هدایت‌کننده (یعنی خدای متعال و معصومین علیهم السلام) در انتخاب من اخلال ایجاد نمی‌کنند، «إِنَّا هَدَیْنَاهُ السَّبِیلَ إِمَّا شَاکِرًا وَإِمَّا کَفُورًا»،[۹] اما طوری می‌گوید که من بین مسیر حق و مسیر باطل شیرفهم شوم.

یک مثال واضح این است که دو لیوان به شما بدهند و بگویند در این لیوان آب است و در آن لیوان سم است، نه اینکه این آب خنک است و آن آب ولرم است، خودت انتخاب کن.

اینجا هنگام تبلیغ کردن نباید فقط خوبی را بگوید، باید بد را هم بگوید. به این «تبلیغ سلبی» می‌گویند.

مثلاً می‌گوید آیا می‌خواهی هدایت شوی؟ برو و عروه‌ی وثقی را بگیر.

عروه‌ی وثقی چیست؟ فرض بفرمایید که شما به انتهای یک چاه افتاده‌اید و باید یک طنابی را بگیرید و بالا بروید، یا قلاب طناب را به کمر خودت ببندی و تو را بالا بکشند. حال فرض کنید آنجا سه طناب وجود دارد…

مرحوم ابوتمام هزار و دویست سال قبل می‌گوید: «هَراقوا دَمَی سِبطَیهِمِ وتَمسَّکوا *** بِحَبلِ عُریً لا المَحضُ فَتلاً وَلا الشَّزرُ»، بنی‌امیه و آن‌ها یک کاری کردند، یعنی این‌ها هم یک طناب به آن چاه انداخته بودند، وقتی قلاب این طناب را به کمر خود می‌بندید، می‌بینید که ظاهر آن طناب هم خیلی پیچیده و در هم طنیده و قطور و جان‌دار است، در حالی که این طناب پاره است و فقط ظاهر دارد، وقتی چند متر تو را بالا می‌برد، طناب پاره می‌شود. اگر مثلاً از ده متری به زمین بیفتی که کار تو تمام است!

یعنی عروه‌ی وثقی نیست و طناب‌پاره است ولی شکل طناب است.

لذا می‌گوید باید طناب را بالا بگیری و بالا بیایی، ولی از این سه رشته، این دو رشته طناب نیست، این‌ها عروه وثقی نیست.

خدای متعال می‌فرماید: «مَنْ یَکْفُرْ بِالطَّاغُوتِ»،[۱۰] بعد «وَیُؤْمِنْ بِاللَّهِ فَقَدِ اسْتَمْسَکَ بِالْعُرْوَهِ الْوُثْقَى».

اول این دو طناب قلابی را کنار بگذارید، بعد به این طناب اطمینان کن و بالا برو. اگر مشخص نکند و فقط بگوید یکی از این طناب‌ها خوب است، من باید با کدامیک بالا بیایم؟ و من فقط یک جان دارم.

برای همین اول می‌گوید آن قلابی‌ها را کنار بزن، طناب واقعی این است. چون اگر قاطی شود هدایت رخ نمی‌دهد، ضلالت رخ می‌دهد. چون سه طناب است، یعنی دو سوم احتمال دارد که من به زمین بخورم، یعنی تقریباً ۶۶ درصد احتمال سقوط هست، این که عروه‌ی وثقی نیست و اطمینان ندارد؛ یعنی من می‌خواهم درست انتخاب کنم اما راه من مشخص نیست، من فهمیده‌ام که باید از این چاه بیرون بیایم و از این مسیر ارتقاء پیدا کنم ولی تو باید بگویی من چکار کنم.

لذا آن بزرگواران هم حقیقت را بیان می‌کنند و هم حقیقت‌نماهای دروغین را از دو طرف کنار می‌زنند.

لذا برای دین خیلی مهم است که وقتی می‌خواهد توحید را یاد بدهد، شما به سراغ شرک نروید.

برای چه دیندار شدیم؟ برای اینکه عبد شویم که بفهمیم که ارتقاء پیدا کنیم که رشد کنیم که به سمتی برویم که خدای متعال ما را برای آن خلق کرده است.

دین می‌گوید: مسیرهایی که می‌روی که این‌ها نیست! این‌ها سقوط است.

لذا وسیله‌ی تبلیغ دین، تبلیغ سلبی است، می‌گوید خیر کدام است و کدام‌ها خیر نیست.

تبلیغِ سلبیِ پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلّم

اگر پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلّم روز اول فقط از الله بیان می‌فرمود، اصلاً مسئله نبود، همه الله را قبول دارند، مخصوصاً خدایی که نه جا می‌خواهد، نه نیاز دارد، نه باید جلوی پای او غذا بگذاری، اما بت‌ها اینگونه نبودند و هرکدام ذائقه‌ای داشتند! آن‌ها با الله مشکل نداشتند، می‌گفتند بت‌های متعددی هست، اللهِ تو هم بیاید!

ولی وقتی پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلّم آمد نفرمود الله الله، بلکه فرمود «لا اله الا الله»، یعنی این الله است و خدای دیگری هم وجود ندارد، مابقی وهم و توهّم و طناب‌پاره و فیک و دروغ است. بت‌پرست‌ها دیدند پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلّم آن‌ها را نفی می‌کند.

تبلیغِ پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلّم با یک سلب شروع شد، چون اگر آن سلب نباشد، شما بروید و دربِ کعبه را باز کنید، می‌گویید اینجا بت‌های متعددی هست، یک الله هم هست که جسم هم ندارد!

الله واحدِ قهار است، چرا نمی‌گوید واحدِ غفور یا واحدِ شکور یا واحدِ مهربان؟ یعنی واحدی است که دو بردار نیست، جا به دو نمی‌دهد، این یک مسیر است، انحصار است، «وَأَنَّ هَذَا صِرَاطِی مُسْتَقِیمًا فَاتَّبِعُوهُ وَلَا تَتَّبِعُوا السُّبُلَ»،[۱۱] این یک راه است و به هیچ راه دیگری نروید، «فَتَفَرَّقَ بِکُمْ عَنْ سَبِیلِهِ»، یک راه «راه» است و راه دیگری نیست.

لذا باید سلبی صحبت کند، این منطق دین است.

چون ما نمی‌خواهیم بحث را فقط روی این قسمت نگه داریم، چند مثال می‌زنم و رد می‌شوم، وگرنه باید مثلاً سی جلسه فقط در مورد آیات قرآن در نوع تبلیغ سلبی صحبت کنیم.

قرآن کریم هر جایی که یک نفر را معرّفی می‌کند، دائماً کنار آن مدّعیان را حذف می‌کند، برای اینکه هدایت این است.

هدایت یعنی من باید انتخاب کنم، ولی باید برای من روشن باشد، نمی‌شود مبهم حرف زد، اگر مبهم حرف بزنی من دیگر نمی‌توانم انتخاب کنم. برای همین تبلیغ سلبی است.

لذا شما نوع آیات قرآن کریم را نگاه کنید، فقط از ایمان سخن نمی‌گوید، از طاغوت و شرک و نفاق هم می‌گوید، چون ممکن است این‌ها روی انتخاب و آگاهی شما اثر بگذارند.

حال فرض کنید یک نفر بیاید و بگوید فقط از ایمان بگو و از شرک نگو؛ این حرف عملاً یعنی هدایت نکن، یعنی الله بگو ولی لا اله الا الله نگو.

پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلّم که به بت‌ها فحش نمی‌داد، اما لا اله الا الله علمی‌ترین نفی همه‌ی وجودشان بود.

منطقِ لا اله الا الله

کافی شریف دارد و بارها شنیده‌اید که امام صادق علیه السلام فرمود: بنی امیّه اجازه می‌دادند مردم راجع به توحید حرف بزنند، اما اجازه نمی‌داد راجع به شرک حرف بزنند!

اگر از توحید بگویی و از شرک نگویی، طرف شرکِ خود را توحید می‌پندارد. بنی‌امیّه می‌فهمیدند چکار می‌کنند.

صدیقه طاهره سلام الله علیها وقتی می‌خواستند در خطبه فدکیه صحبت کنند، در ابتدا اینطور فرمودند: «لَقَدْ جاءَکُمْ رَسُولٌ مِنْ اَنْفُسِکُمْ عَزیزٌ عَلَیْهِ ما عَنِتُّمْ حَریصٌ عَلَیْکُمْ بِالْمُؤْمِنینَ رَؤُوفٌ رَحیمٌ»، خدا یک پیغمبری را فرستاد که از خودتان بود و بین خودتان بود، اگر سختی بود برای او هم بود، بیشتر از شما هم سختی می‌کشید، «عَزیزٌ عَلَیْهِ ما عَنِتُّمْ»، او تحمّلِ سختی‌های شما را نداشت، او که أزهدالزاهدین بود در یک مورد حرص داشت، «حَریصٌ عَلَیْکُمْ»، برای اینکه شما رشد کنید و شما خوب انتخاب کنید، برای خودش حریص نبود، برای هدایت شما حریص بود، «بِالْمُؤْمِنینَ رَؤُوفٌ رَحیمٌ»، بعد فرمود: «فَاِنْ تَعْزُوهُ وَتَعْرِفُوهُ تَجِدُوهُ اَبی» اگر بگردید او پدر من بود، نه پدر شما!

در ادامه در مورد امیرالمؤمنین صلوات الله علیه فرمود: «وَ اَخَا ابْنِ عَمّی دُونَ رِجالِکُمْ» برادرِ پسرعموی من بود نه مردان شما، یعنی فقط برادرِ پسرعموی امیرالمؤمنین صلوات الله علیه نه، بلکه «دُونَ رِجالِکُمْ»، آنطرف را می‌زند، اینطور نیست که او بود و آن‌ها هم بودند، نخیر!

اینکه در روایات اینقدر تأکید شده است که «أَنْتَ اَلصِّرَاطُ اَلْمُسْتَقِیمُ»، «أَنْتَ اَلْعُرْوَهُ اَلْوُثْقَى»، بقیه نیستند، یعنی تأکید می‌کند که این هست و آن‌ها نیست.

یا مثلاً حضرت هادی سلام الله علیه در مورد امیرالمؤمنین صلوات الله علیه می‌فرمایند: «آمَنْتَ بِاللّهِ وَهُمْ مُشْرِکُونَ»[۱۲] تو ایمان آوردی و آن‌ها شرک ورزیدند، «جاهَدْتَ فِی اللّهِ وَهُمْ مُحْجِمُونَ» تو جهاد کردی و آن‌ها فرار کردی.

چرا امام هادی علیه السلام اینطور صحبت می‌کنند؟ همان منطقِ لا اله الا الله است!

یکی از چیزهایی که الآن دشمن روی رهبر ما حساس است این است که می‌گوید چرا مدام از «دشمن» صحبت می‌کند؟ به همین جهت است! چون فقط گفتن از دوست کافی نیست، چون اینطور دشمن هم می‌گوید من دوست هستم. شما باید هم دشمن را معرّفی کنید و هم دوست را، باید هم مؤمن را معرّفی کنید و هم منافق را، یا به رسم یا به وصف، که معلوم باشد.

تبلیغِ سلبی توسط امام حسن مجتبی صلوات الله علیه

آن چیزی که دردسر درست می‌کند این است که دشمن را معرّفی کنید، وگرنه مادامی که شما بگویید امیرالمؤمنین صلوات الله علیه را دوست دارم، سلمان را دوست دارم، ابوذر را دوست دارم که مشکلی نیست، اما باید جایی بگویید امیرالمؤمنین صلوات الله علیه را دوست دارم و فلانی را دوست ندارم.

حال مثال می‌زنم تا ببینید.

امام حسن مجتبی صلوات الله علیه می‌خواست امیرالمؤمنین صلوات الله علیه را معرّفی کند و مردم را به جمل ببرد.

اینجا واضح است که حواس امام حسن مجتبی صلوات الله علیه هم هست که برای جمل نباید خیلی احساسات را تحریک کند و نباید تفرقه ایجاد شود.

همانطور که می‌دانید امیرالمؤمنین صلوات الله علیه در جمل با پانصد یار از مدینه خارج شد، یاران عایشه می‌رقصیدند و شعر می‌خواندند و در اشعار خود می‌گفتند که می‌خواهیم علی را چطور سر ببریم، چون آن حرف‌ها خیلی شنیع و زشت است، نمی‌توانم بیان کنم.

امام حسن مجتبی سلام الله علیه و عمار به کوفه آمدند، ابوموسی اشعری که حاکم کوفه بود اجازه نمی‌داد مردم برای جنگ بروند، می‌گفت دعوای فامیلی است و به ما ربطی ندارد!

آنجا امام حسن مجتبی صلوات الله علیه می‌خواهد مردم را دعوت کند، فقط یک جمله‌ی عبارت امام حسن مجتبی صلوات الله علیه را عرض می‌کنم، اگر ملاحظه کنید می‌بینید این پُرتکرار است، امام حسن مجتبی صلوات الله علیه فرمود: شما را به سوی کسی می‌برم که «إِلَى مَنْ کَفَى اَللَّهُ بِهِ رَسُولَهُ»،[۱۳] خدا بوسیله‌ی او پیغمبرش را کفایت کرد، «وَ اَلنَّاسُ مُتَخَاذِلُونَ» مردم پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلّم را رها کرده بودند.

یک نفر پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلّم را کفایت کرد و دیگران پیغمبر را رها کرده بودند.

آقا جان! اینجا چه جایی برای این حرف‌هاست؟ می‌خواهی مردم را به سمت امیرالمؤمنین صلوات الله علیه دعوت کنید، فقط همین قسمت اول را بگویید! در ذهن این‌ها این است که اگر به سمت علی برویم یا به سمت فلانی برویم، هر دو آن طناب محکم است، هر دو آن مسیری است که می‌توانیم برویم… اما این هدایت نیست.

درست است که من باید هدایت کنم، اما او باید راه را برای من مشخص کند، «فَهَلْ عَلَى الرُّسُلِ إِلَّا الْبَلَاغُ»،[۱۴] او باید راه را درست مشخص کند که من متوجه شوم آیا او نبی است یا متنبّی است، یعنی کسی که به دروغ ادّعای پیامبری کرده است؛ من باید بفهمم آیا او وصی است یا یک کلّاش است؟

برای همین امام حسن مجتبی صلوات الله علیه می‌فرمایند: شما را به سمت کسی می‌برم که «إِلَى مَنْ کَفَى اَللَّهُ بِهِ رَسُولَهُ» کسی که خدا بوسیله‌ی او پیغمبرش را کفایت کرد، «وَ اَلنَّاسُ مُتَخَاذِلُونَ» مردم پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلّم را رها کرده بودند.

اسرار نبوّت از علی پرس              این شهر درِ دگر ندارد

نه اینکه آن دیگری سواد کمتری دارد، بلکه این عروه‌ی وثقی است و آن حبلِ عُریً است، این علم است و آن جهل است، این عدل است و آن ظلم است، این حق است و آن باطل است، این سپید است و آن سیاه است.

اگر نعوذبالله سلمان هم مقابل امیرالمؤمنین صلوات الله علیه باشد همین است، البته سلمان که روی سر ما جا دارد و سلام خدا بر سلمان؛ چه برسد به دیگری‌ها.

این همان چیزی است که با ما دعوا داشتند و می‌گفتند چرا وقتی از امیرالمؤمنین صلوات الله علیه حرف می‌زنی، می‌گویی علی از اغیار برتر است، چرا سلبی حرف می‌زنی؟ علّت این بود که چون دین سلبی حرف می‌زند، چون اگر من سلبی حرف نزنم شیوه‌ی بنی امیّه است، مرده‌شورِ آن تبلیغی را ببرند که تریبونِ بنی‌امیّه است! به چه دردی می‌خورد؟ اینکه امیرالمؤمنین صلوات الله علیه را کنار خس و خاشاک و زباله بگذارم تبلیغ است؟ اسم این کار هدایت است؟ اسم این کار رشد است؟ مردم اینطور انتخاب می‌کنند؟ آیا اهل بیت سلام الله علیهم أجمعین این روش را می‌پسندند؟

منطقِ دین «تبلیغ سلبی» است، عقلا تبلیغ سلبی می‌کنند.

می‌گوید وقتی خواستی غذای بیرون بخوری ببین که سیب سلامت داشته باشد، وگرنه نخور؛ یا اینکه توجّه کنید که فلان استاندارد را داشته باشد، وگرنه فلان. نمی‌گوید هرطور بود استفاده کن. چون سلامت تو برایش مهم است مشخص می‌کند. درست است که شما انتخاب می‌کند، انسان می‌تواند سَم هم بخورد، ولی او می‌گوید من برای تو مشخص می‌کنم که این درست است و آن غلط است. باید هردو را بگوید، اگر فقط خوب را بگوید کافی نیست و انتخاب غلط می‌شود.

تبلیغ سلبی توسط امام حسین علیه السلام

امام حسین سلام الله علیه در کربلا می‌خواهد پدر خود را وصف کند، در آن میان فرمود: «عَبَدَاللَّهَ غُلاماً یافِعاً» پدر من وقتی خدا را می‌پرستید و عبادت می‌کرد هنوز بالغ نشده بود، «وَ قُرَیْشٌ یَعْبُدُونَ الْوَثَنَیْنِ‌» ولی قریش بت‌پرست بود!

چرا امام حسین علیه السلام این جملات را فرمودند؟ برای اینکه می‌خواهند این‌ها را هدایت کنند، این‌ها باید انتخاب کنند.

نتیجه‌ی تبلیغِ ناقص

الآن تصوّر کنید که فضای جنگ است و ما هم شکست‌هایی خورده‌ایم، اخیراً چند نوع شکست خوردیم، بعضی از آن‌هایی که بعضی‌ها فکر می‌کردند این‌ها خیلی خودی هستند و در جبهه‌ی مشترک با ما با دشمن خدا (مثل اسرائیلی‌ها) می‌جنگیدند، بر سر این خیانت تکفیری‌ها ابراز خوشحالی کردند!

ما باید بفهمیم آن کسی که عروه‌ی وثقی در دستش نیست، هرچه به او خوبی کنی، فایده‌ای ندارد.

آیا یعنی ما قبلاً اشتباه کرده‌ایم؟ نه! ما اشتباه نکرده‌ایم. وقتی ما یک دشمن مشترک داریم، حتّی اگر داعشی‌ها هم با ما همکاری کنند که برویم و با اسرائیل بجنگیم، مادامی که با اسرائیل می‌جنگیم با آن‌ها همکاری می‌کنیم. عقل همین را می‌گویند.

خوارج در سپاه امیرالمؤمنین صلوات الله علیه و امام حسن مجتبی صلوات الله علیه بودند و رفتند تا با معاویه بجنگند. مگر امیرالمؤمنین صلوات الله علیه و امام حسن مجتبی صلوات الله علیه خوارج را قبول داشتند؟ نه! مادامی که در جنگ با طاغوت اصلی همراهی می‌کند مشکلی نیست؛ اما دیگر امیرالمؤمنین صلوات الله علیه و امام حسن مجتبی صلوات الله علیه به کسی نمی‌گفتند که این خوارج، سلمان و ابوذر و مقداد هستند.

ما هم که قدیم‌ها اشاره می‌کردیم، همین منظور را داشتیم، می‌گفتیم این کسی که خوارج است را مثلاً‌ نگو سلمان است، ولی الآن این خوارج با ما هم‌مسیر است. الحمدلله و ان شاء الله بعداً بهتر هم خواهد شد.

اگر تبلیغ ناقص کنی مدام جا می‌خوری و مبهوت می‌شوی. تبلیغ ناقص جهل را توسعه می‌دهد، در حالی که هدایت یعنی عقل را توسعه بده.

تبلیغِ سلبیِ پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلّم

به جنگ با یهودِ خیبر رفتند که قدر قدرت بود، روز اول و دوم، فلانی و فلانی رفتند و با فرار برگشتند. مسلمین شکست خوردند. روحیه‌ها از بین رفته است…

 الآن می‌گویند طوری رفتار کنید که درگیری داخلی رخ ندهد، حواس خودتان را جمع کنید، اما تعبیر پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلّم را ببینید، «لَأُعْطِیَنَّ اَلرَّایَهَ غَداً رَجُلاً یُحِبُّ اَللَّهَ وَ رَسُولَهُ»[۱۵] فردا کسی را به میدان می‌فرستم که او خدا و رسول را دوست دارد!

اگر ما در فضای نظامی شکست خوردیم، اول باید برگردیم و ببینیم چه کسانی بودند؟ آیا این‌ها خدا و رسول را دوست داشتند یا نه؟ یعنی چه؟ یعنی اگر کسی خدا و رسول را دوست داشته باشد، آن‌ها را به جان خودش ترجیح می‌دهد.

پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلّم فرمود: فردا پرچم را به دست کسی می‌دهم که «یُحِبُّ اَللَّهَ وَ رَسُولَهُ» خدا و رسول را دوست دارد، «وَ یُحِبُّهُ اَللَّهُ وَ رَسُولُهُ» خدا و رسول هم او را دوست دارند، «کَرَّارٌ غَیْرُ فَرَّارٍ» او کرّار است و فراری نیست!

روضه و توسّل

کرّار چه کسی است؟ کرّار کسی است که یک‌تنه به قلب دشمن می‌زند و تا انتهای خط دشمن می‌رود، در دشمن غور می‌کند و به عمق دل دشمن می‌رود، مانند غواصی که به دلِ دریا می‌رود، مغوار است، یعنی کسی که اگر او را رها کنی دائم به دلِ دشمن هجوم می‌برد و ترس ندارد، فارِس است یعنی پهلوان است، صفدر است یعنی باشجاعت است، صفدرِ مغوار به این راحتی از چیزی نمی‌ترسد، مردِ میدان‌دیده است، جراحت زیاد دیده است، بریده شدن زیاد دیده است، داغ زیاد دیده است، آن کسی که فرمانده‌ی میدان است که مانند من نیست که زود با یک ترکش بترسد.

ان شاء الله خدای متعال بعضی از شهدای ما را رحمت کند که ترکش پوست شکم را زده بود و تا چند لایه پیش رفته بود، احشاء او بیرون ریخته بود، این زخم را با دست بسته بود و فرماندهی می‌کرد، این شخص که دیگر به این راحتی از چیزی نمی‌ترسد، باران‌دیده است، میدان‌دیده است، صحنه‌های سخت دیده است، این شخص به این راحتی نمی‌ترسد.

شاعر می‌گوید وقتی به خانه‌ی حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها حمله کردند، از زبان حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها می‌گوید، حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها به پدر خود عرض کرد: «وَ عَینُ الفَارِسِ المِغوَارِ تُغضِی»،[۱۶] علی فارِس و پهلوان بود، دائم به دلِ دشمن رفته بود، پهلوانِ میدان‌دیده به این راحتی چشم خود را نمی‌بندد؛ این‌ها طوری بر سر من ریختند که «وَ عَینُ الفَارِسِ المِغوَارِ تُغضِی» علی چشمان خود را بست و چشمان خود را برگرداند، اما «وَ یَسمَعُ صَرخَتی» می‌شنید من چطور ناله می‌زنم، «وَ یَسمَعُ صَرخَتی وَصَدی شَجَایَا»…

برای اینکه عرض کنم این روضه‌هایی که شما می‌شنوید هزار و صد سال قبل خوانده‌اند، یک مصرع دیگر هم عرض می‌کنم، برایم سخت است و خدا می‌داند که گفتنِ آن برایم مانندِ مردن است.

هزار و صد سال قبل این روضه را خوانده‌اند، شیعه شاعری به نام «عونی» دارد که هزار و صد سال است که از دنیا رفته است، می‌گوید: وقتی به درِ خانه‌ی حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها آمدند، گروه اول آمدند و رفتند، گروه دوم آمدند و رفتند، تا دیگر خود فلانی مصمم، «وَفِی یَدِهِ قَبَسٌ مِنَ النَّار» مشعل بدست، با تصمیم، با اراده، می‌داند با چه کسی طرف است، می‌داند از چه کسی کینه دارد، می‌داند نسبت به علی حقد و کینه دارد، آمد و دو طرف درب را با هیمه‌ی سنگین آتش زدند، صبر کرد تا درب قدری بسوزد، سپس درب را تکان داد، گفت: دیدم «أَلْصَقَتْ أَحْشَاءَهَا بِالْبَابِ تَتْرُسُهُ»،[۱۷] تنِ مبارک خود را به درب چسبانده است که درب را نگه دارد؛ یادِ این موضوع افتادم که ما خیلی با علی حساب و کتاب داریم، کاری می‌کنم که هر روز هزار مرتبه بمیرد و زنده شود… به درب لگد زد…

پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلّم لحظات آخر عمر خود به حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها فرمود: فاطمه‌ام را می‌بینم، آن لحظه‌ای که دستی بالا می‌رود و گوشواره‌‌ای پرتاب می‌شود…

این شاعر اهل بیت سلام الله علیهم أجمعین هزار و صد سال قبل می‌گوید: آنقدر کینه‌ی او از امیرالمؤمنین صلوات الله علیه زیاد بود که اگر این ضربه را به سنگ می‌زد اثر می‌گذاشت، «صَکَّهً أثَّرَتْ بِحَیثُ أصابَتْ»…

برای همین مرحوم آیت الله غروی اصفهانی دارد که می‌گوید: «وَمِن سَوَادِ مَتنِهَا اسْودَ الفَضَا» آن لحظه‌ای که امیرالمؤمنین صلوات الله علیه روی حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها را در قبر باز کرد، آسمان تیره و تار شد، «یَا سَاعَدَ اللهُ الإمَامَ المُرتَضَى»…

[۱]– سوره‌ مبارکه غافر، آیه ۴۴٫

[۲]– سوره‌ مبارکه طه، آیات ۲۵ تا ۲۸٫

[۳]– الصّحیفه السّجّادیّه، ص ۹۸٫

[۴] سوره مبارکه ذاریات، آیه ۵۶

[۵] إرشاد القلوب، جلد ۲، صفحه ۲۴۶ (وَ قَالَ عَلَیْهِ اَلسَّلاَمُ: وَ اَللَّهِ مَا قَلَعْتُ بَابَ خَیْبَرَ بِقُوَّهٍ جِسْمَانِیَّهٍ وَ لَکِنْ بِقُوَّهٍ رَبَّانِیَّهٍ.)

[۶] سوره مبارکه یوسف، آیه ۳۹ (یَا صَاحِبَیِ السِّجْنِ أَأَرْبَابٌ مُتَفَرِّقُونَ خَیْرٌ أَمِ اللَّهُ الْوَاحِدُ الْقَهَّارُ)

[۷] سوره مبارکه احزاب، آیه ۲۲ (وَلَمَّا رَأَى الْمُؤْمِنُونَ الْأَحْزَابَ قَالُوا هَٰذَا مَا وَعَدَنَا اللَّهُ وَرَسُولُهُ وَصَدَقَ اللَّهُ وَرَسُولُهُ ۚ وَمَا زَادَهُمْ إِلَّا إِیمَانًا وَتَسْلِیمًا)

[۸] المحتضر، جلد ۱، صفحه ۸۱ (وَ لَمَّا قَالَ لَهُ رَسُولُ اَللَّهِ صَلَّى اَللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ وَ سَلَّمَ : کَیْفَ صَبْرُکَ – یَا أَبَا اَلْحَسَنِ – إِذَا فَعَلَتْ بِکَ قُرَیْشٌ کَذَا وَ کَذَا، وَ عَدَّ عَلَیْهِ مَا یُلاَقِی بَعْدَهُ مِنْ کَیْدِهِمْ وَ شَرِّهِمْ وَ مَکْرِهِمْ وَ ظُلْمِهِمْ إِیَّاهُ وَ غَصْبِهِمْ حَقَّهُ. قَالَ: یَا رَسُولَ اَللَّهِ ! مَعَ سَلاَمَهٍ فِی دِینِی؟ فَقَالَ صَلَّى اَللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ وَ سَلَّمَ: مَعَ سَلاَمَهٍ فِی دِینِکَ. قَالَ: یَا رَسُولَ اَللَّهِ ! لَیْسَ هَذَا مِنْ مَوَاطِنِ اَلصَّبْرِ وَ اَلْبَلْوَى، بَلْ مِنْ مَوَاطِنِ اَلرِّضَا وَ اَلْبُشْرَى .)

[۹] سوره مبارکه انسان، آیه ۳

[۱۰] سوره مبارکه بقره، آیه ۲۵۶ (لَا إِکْرَاهَ فِی الدِّینِ ۖ قَدْ تَبَیَّنَ الرُّشْدُ مِنَ الْغَیِّ ۚ فَمَنْ یَکْفُرْ بِالطَّاغُوتِ وَیُؤْمِنْ بِاللَّهِ فَقَدِ اسْتَمْسَکَ بِالْعُرْوَهِ الْوُثْقَىٰ لَا انْفِصَامَ لَهَا ۗ وَاللَّهُ سَمِیعٌ عَلِیمٌ)

[۱۱] سوره مبارکه انعام، آیه ۱۵۳ (وَأَنَّ هَٰذَا صِرَاطِی مُسْتَقِیمًا فَاتَّبِعُوهُ ۖ وَلَا تَتَّبِعُوا السُّبُلَ فَتَفَرَّقَ بِکُمْ عَنْ سَبِیلِهِ ۚ ذَٰلِکُمْ وَصَّاکُمْ بِهِ لَعَلَّکُمْ تَتَّقُونَ)

[۱۲] زیارت غدیریه امام هادی علیه السلام

[۱۳] بحار الأنوار الجامعه لدرر أخبار الأئمه الأطهار علیهم السلام، جلد ۳۲، صفحه ۸۶ (وَ رَوَى أَبُو مِخْنَفٍ : أَنَّ هَاشِمَ بْنَ عُتْبَهَ لَمَّا قَدِمَ اَلْکُوفَهَ دَعَا أَبَا مُوسَى فَقَالَ اِتَّبِعْ مَا کَتَبَ بِهِ إِلَیْکَ فَأَبَى ذَلِکَ فَبَعَثَ إِلَى هَاشِمٍ یَتَوَعَّدُهُ فَکَتَبَ إِلَى عَلِیٍّ بِامْتِنَاعِهِ وَ أَنَّهُ شَاقٌّ بَعِیدُ اَلْوُدِّ ظَاهِرُ اَلْغِلِّ وَ اَلشَّنَآنِ وَ أَنَّهُ هَدَّدَهُ بِالسِّجْنِ وَ اَلْقَتْلِ فَلَمَّا وَرَدَ کِتَابُهُ عَلَى أَمِیرِ اَلْمُؤْمِنِینَ عَلَیْهِ السَّلاَمُ وَ قَدْ أَتَاهُ بِهِ اَلْمُحِلُّ بْنُ خَلِیفَهَ فَسَلَّمَ عَلَیْهِ ثُمَّ قَالَ اَلْحَمْدُ لِلَّهِ اَلَّذِی أَدَّى اَلْحَقَّ إِلَى أَهْلِهِ وَ وَضَعَهُ مَوْضِعَهُ فَکَرِهَ ذَلِکَ قَوْمٌ وَ قَدْ وَ اَللَّهِ کَرِهُوا نُبُوَّهَ مُحَمَّدٍ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ ثُمَّ بَارَزُوهُ وَ جَاهَدُوهُ فَرَدَّ اَللَّهُ کَیْدَهُمْ فِی نُحُورِهِمْ وَ جَعَلَ دَائِرَهَ اَلسَّوْءِ عَلَیْهِمْ وَ اَللَّهِ یَا أَمِیرَ اَلْمُؤْمِنِینَ لَنُجَاهِدَنَّهُمْ مَعَکَ فِی کُلِّ مَوْطِنٍ حِفْظاً لِرَسُولِ اَللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ فِی أَهْلِ بَیْتِهِ إِذْ صَارُوا أَعْدَاءً لَهُمْ بَعْدَهُ فَرَحَّبَ بِهِ عَلِیٌّ عَلَیْهِ السَّلاَمُ وَ قَالَ لَهُ خَیْراً ثُمَّ أَجْلَسَهُ إِلَى جَانِبِهِ وَ قَرَأَ کِتَابَ هَاشِمٍ وَ سَأَلَهُ عَنِ اَلنَّاسِ وَ عَنْ أَبِی مُوسَى فَقَالَ یَا أَمِیرَ اَلْمُؤْمِنِینَ مَا أَثِقُ بِهِ وَ لاَ آمَنُهُ عَلَى خِلاَفِکَ إِنْ وَجَدَ مَنْ یُسَاعِدُهُ عَلَى ذَلِکَ فَقَالَ عَلِیٌّ عَلَیْهِ السَّلاَمُ وَ اَللَّهِ مَا کَانَ عِنْدِی بِمُؤْتَمَنٍ وَ لاَ نَاصِحٍ وَ لَقَدْ أَرَدْتُ عَزْلَهُ فَأَتَانِی اَلْأَشْتَرُ فَسَأَلَنِی أَنْ أُقِرَّهُ وَ ذَکَرَ أَنَّ أَهْلَ اَلْکُوفَهِ بِهِ رَاضُونَ فَأَقْرَرْتُهُ. وَ رَوَى أَبُو مِخْنَفٍ قَالَ وَ بَعَثَ عَلِیٌّ عَلَیْهِ السَّلاَمُ مِنَ اَلرَّبَذَهِ بَعْدَ وُصُولِ اَلْمُحِلِّ بْنِ خَلِیفَهَ عَبْدَ اَللَّهِ بْنَ عَبَّاسٍ وَ مُحَمَّدَ بْنَ أَبِی بَکْرٍ إِلَى أَبِی مُوسَى وَ کَتَبَ مَعَهُمَا مِنْ عَبْدِ اَللَّهِ عَلِیٍّ أَمِیرِ اَلْمُؤْمِنِینَ إِلَى عَبْدِ اَللَّهِ بْنِ قَیْسٍ أَمَّا بَعْدُ یَا اِبْنَ اَلْحَائِکِ یَا عَاضَّ أَیْرِ أَبِیهِ فَوَ اَللَّهِ إِنْ کُنْتُ لَأَرَى أَنَّ بَعْدَکَ مِنْ هَذَا اَلْأَمْرِ اَلَّذِی لَمْ یَجْعَلْکَ اَللَّهُ لَهُ أَهْلاً وَ لاَ جَعَلَ لَکَ فِیهِ نَصِیباً سَیَمْنَعُکَ مِنْ رَدِّ أَمْرِی وَ اَلاِفْتِرَاءِ عَلَیَّ وَ قَدْ بَعَثْتُ إِلَیْکَ اِبْنَ عَبَّاسٍ وَ اِبْنَ أَبِی بَکْرٍ فَخَلِّهِمَا وَ اَلْمِصْرَ وَ أَهْلَهُ وَ اِعْتَزِلْ عَمَلَنَا مَذْؤُماً مَدْحُوراً  فَإِنْ فَعَلْتَ وَ إِلاَّ فَإِنِّی قَدْ أَمَرْتُهُمَا أَنْ یُنَابِذَاکَ عَلَى سَوَاءٍ إِنَّ اَللَّهَ لاٰ یَهْدِی کَیْدَ اَلْخٰائِنِینَ  فَإِذَا ظَهَرَا عَلَیْکَ قَطَعَاکَ إِرْباً إِرْباً وَ اَلسَّلاَمُ عَلَى مَنْ شَکَرَ اَلنِّعْمَهَ وَ وَفَى بِالْبَیْعَهِ وَ عَمِلَ بِرَجَاءِ اَلْعَافِیَهِ قَالَ أَبُو مِخْنَفٍ فَلَمَّا أَبْطَأَ اِبْنُ عَبَّاسٍ وَ اِبْنُ أَبِی بَکْرٍ عَنْ عَلِیٍّ عَلَیْهِ السَّلاَمُ وَ لَمْ یَدْرِ مَا صَنَعَا رَحَلَ عَنِ اَلرَّبَذَهِ إِلَى ذِی قَارٍ فَنَزَلَهَا قَالَ فَلَمَّا نَزَلَ ذَا قَارٍ بَعَثَ إِلَى اَلْکُوفَهِ اَلْحَسَنَ اِبْنَهُ عَلَیْهِ السَّلاَمُ وَ عَمَّارَ بْنَ یَاسِرٍ وَ زَیْدَ بْنَ صُوحَانَ وَ قَیْسَ بْنَ سَعْدِ بْنِ عُبَادَهَ وَ مَعَهُمْ کِتَابٌ إِلَى أَهْلِ اَلْکُوفَهِ فَأَقْبَلُوا حَتَّى کَانُوا بِالْقَادِسِیَّهِ فَتَلَقَّاهُمُ اَلنَّاسُ فَلَمَّا دَخَلُوا اَلْکُوفَهَ قَرَءُوا کِتَابَ عَلِیٍّ عَلَیْهِ السَّلاَمُ وَ هُوَ مِنْ عَبْدِ اَللَّهِ عَلِیٍّ أَمِیرِ اَلْمُؤْمِنِینَ إِلَى مَنْ بِالْکُوفَهِ مِنَ اَلْمُسْلِمِینَ أَمَّا بَعْدُ فَإِنِّی خَرَجْتُ مَخْرَجِی هَذَا إِمَّا ظَالِماً وَ إِمَّا مَظْلُوماً وَ إِمَّا بَاغِیاً وَ إِمَّا مَبْغِیّاً عَلَیَّ فَأَنْشُدُ اَللَّهَ رَجُلاً بَلَغَهُ کِتَابِی هَذَا إِلاَّ نَفَرَ إِلَیَّ فَإِنْ کُنْتُ مَظْلُوماً أَعَانَنِی وَ إِنْ کُنْتُ ظَالِماً اِسْتَعْتَبَنِی وَ اَلسَّلاَمُ قَالَ فَلَمَّا دَخَلَ اَلْحَسَنُ عَلَیْهِ السَّلاَمُ وَ عَمَّارٌ اَلْکُوفَهَ اِجْتَمَعَ إِلَیْهِمَا اَلنَّاسُ فَقَامَ اَلْحَسَنُ فَاسْتَقَرَّ فَاسْتَنْفَرَ اَلنَّاسَ فَحَمِدَ اَللَّهَ وَ صَلَّى عَلَى رَسُولِهِ ثُمَّ قَالَ أَیُّهَا اَلنَّاسُ إِنَّا جِئْنَاکُمْ نَدْعُوکُمْ إِلَى اَللَّهِ وَ إِلَى کِتَابِهِ وَ سُنَّهِ رَسُولِهِ وَ إِلَى أَفْقَهِ مَنْ تَفَقَّهَ مِنَ اَلْمُسْلِمِینَ وَ أَعْدَلِ مَنْ تُعَدِّلُونَ وَ أَفْضَلِ مَنْ تُفَضِّلُونَ وَ أَوْفَى مَنْ تُبَایِعُونَ مَنْ لَمْ یُعْیِهِ اَلْقُرْآنُ وَ لَمْ تُجَهِّلْهُ اَلسُّنَّهُ وَ لَمْ تَقْعُدْ بِهِ اَلسَّابِقَهُ إِلَى مَنْ قَرَّبَهُ اَللَّهُ إِلَى رَسُولِهِ قَرَابَتَیْنِ قَرَابَهَ اَلدِّینِ وَ قَرَابَهَ اَلرَّحِمِ إِلَى مَنْ سَبَقَ اَلنَّاسَ إِلَى کُلِّ مَأْثُرَهٍ إِلَى مَنْ کَفَى اَللَّهُ بِهِ رَسُولَهُ وَ اَلنَّاسُ مُتَخَاذِلُونَ فَقَرُبَ مِنْهُ وَ هُمْ مُتَبَاعِدُونَ وَ صَلَّى مَعَهُ وَ هُمْ مُشْرِکُونَ وَ قَاتَلَ مَعَهُ وَ هُمْ مُنْهَزِمُونَ وَ بَارَزَ مَعَهُ وَ هُمْ مجمحون [مُحْجِمُونَ] وَ صَدَّقَهُ وَ هُمْ مُکَذِّبُونَ إِلَى مَنْ لَمْ تُرَدَّ لَهُ رَایَهٌ وَ لاَ تُکَافِئْ لَهُ سَابِقَهٌ وَ هُوَ یَسْأَلُکُمُ اَلنَّصْرَ وَ یَدْعُوکُمْ إِلَى اَلْحَقِّ وَ یَسْأَلُکُمْ بِالْمَسِیرِ إِلَیْهِ لِتُوَازِرُوهُ وَ تَنْصُرُوهُ عَلَى قَوْمٍ نَکَثُوا بَیْعَتَهُ وَ قَتَلُوا أَهْلَ اَلصَّلاَحِ مِنْ أَصْحَابِهِ وَ مَثَّلُوا بِعُمَّالِهِ وَ اِنْتَهَبُوا بَیْتَ مَالِهِ فَاشْخَصُوا إِلَیْهِ رَحِمَکُمُ اَللَّهُ فَمُرُوا بِالْمَعْرُوفِ وَ اِنْهَوْا عَنِ اَلْمُنْکَرِ وَ اُحْضُرُوا بِمَا یَحْضُرُ بِهِ اَلصَّالِحُونَ – قَالَ أَبُو مِخْنَفٍ وَ حَدَّثَنِی جَابِرُ بْنُ یَزِیدَ عَنْ تَمِیمِ بْنِ حِذْیَمٍ قَالَ: قَدِمَ عَلَیْنَا اَلْحَسَنُ بْنُ عَلِیٍّ عَلَیْهِ السَّلاَمُ وَ عَمَّارُ بْنُ یَاسِرٍ یَسْتَنْفِرَانِ اَلنَّاسَ إِلَى عَلِیٍّ عَلَیْهِ السَّلاَمُ وَ مَعَهُمَا کِتَابُهُ فَلَمَّا فَرَغَا مِنْ کِتَابِهِ قَامَ اَلْحَسَنُ وَ هُوَ فَتًى حَدَثٌ وَ اَللَّهِ إِنِّی لَأَرْثِی لَهُ مِنْ حَدَاثَهَ سِنِّهِ وَ صُعُوبَهِ مَقَامِهِ فَرَمَاهُ اَلنَّاسُ بِأَبْصَارِهِمْ وَ هُمْ یَقُولُونَ اَللَّهُمَّ سَدِّدْ مَنْطِقَ اِبْنِ بِنْتِ نَبِیِّنَا فَوَضَعَ یَدَهُ عَلَى عَمُودٍ یَتَسَانَدُ إِلَیْهِ وَ کَانَ عَلِیلاً مِنْ شَکْوَى بِهِ فَقَالَ اَلْحَمْدُ لِلَّهِ اَلْعَزِیزِ اَلْجَبَّارِ اَلْوَاحِدِ اَلْقَهَّارِ اَلْکَبِیرِ اَلْمُتَعَالِ سَوٰاءٌ مِنْکُمْ مَنْ أَسَرَّ اَلْقَوْلَ وَ مَنْ جَهَرَ بِهِ وَ مَنْ هُوَ مُسْتَخْفٍ بِاللَّیْلِ وَ سٰارِبٌ بِالنَّهٰارِ  أَحْمَدُهُ عَلَى حُسْنِ اَلْبَلاَءِ وَ تَظَاهُرِ اَلنَّعْمَاءِ وَ عَلَى مَا أَحْبَبْنَا وَ کَرِهْنَا مِنْ شِدَّهٍ وَ رَخَاءٍ وَ أَشْهَدُ أَنْ لاَ إِلَهَ إِلاَّ اَللَّهُ وَحْدَهُ لاَ شَرِیکَ لَهُ وَ أَنَّ مُحَمَّداً عَبْدُهُ وَ رَسُولُهُ اِمْتَنَّ عَلَیْنَا بِنُبُوَّتِهِ وَ اِخْتَصَّهُ بِرِسَالَتِهِ وَ أَنْزَلَ عَلَیْهِ وَحْیَهُ وَ اِصْطَفَاهُ عَلَى جَمِیعِ خَلْقِهِ وَ أَرْسَلَهُ إِلَى اَلْإِنْسِ وَ اَلْجِنِّ حِینَ عُبِدَتِ اَلْأَوْثَانُ وَ أُطِیعَ اَلشَّیْطَانُ وَ جُحِدَ اَلرَّحْمَنُ فَصَلَّى اَللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ وَ جَزَاهُ أَفْضَلَ مَا جَزَى اَلْمُرْسَلِینَ أَمَّا بَعْدُ فَإِنِّی لاَ أَقُولُ لَکُمْ إِلاَّ مَا تَعْرِفُونَ إِنَّ أَمِیرَ اَلْمُؤْمِنِینَ عَلِیَّ بْنَ أَبِی طَالِبٍ أَرْشَدَ اَللَّهُ أَمْرَهُ وَ أَعَزَّ نَصْرَهُ بَعَثَنِی إِلَیْکُمْ یَدْعُوکُمْ إِلَى اَلصَّوَابِ وَ إِلَى اَلْعَمَلِ بِالْکِتَابِ وَ اَلْجِهَادِ فِی سَبِیلِ اَللَّهِ وَ إِنْ کَانَ فِی عَاجِلِ ذَاکَ مَا تَکْرَهُونَ فَإِنَّ فِی آجِلِهِ مَا تُحِبُّونَ إِنْ شَاءَ اَللَّهُ وَ قَدْ عَلِمْتُمْ أَنَّ عَلِیّاً صَلَّى مَعَ رَسُولِ اَللَّهِ صَلَّى اَللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ وَحْدَهُ وَ أَنَّهُ یَوْمَ صَدَّقَ بِهِ لَفِی عَاشِرَهٍ مِنْ سِنِّهِ ثُمَّ شَهِدَ مَعَ رَسُولِ اَللَّهِ جَمِیعَ مَشَاهِدِهِ وَ کَانَ مِنِ اِجْتِهَادِهِ فِی مَرْضَاهِ اَللَّهِ وَ طَاعَهِ رَسُولِهِ وَ آثَارِهِ اَلْحَسَنَهِ فِی اَلْإِسْلاَمِ مَا قَدْ بَلَغَکُمْ وَ لَمْ یَزَلْ رَسُولُ اَللَّهِ صَلَّى اَللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ رَاضِیاً عَنْهُ حَتَّى غَمَّضَهُ بِیَدِهِ وَ غَسَّلَهُ وَحْدَهُ وَ اَلْمَلاَئِکَهُ أَعْوَانُهُ وَ اَلْفَضْلُ اِبْنُ عَمِّهِ یَنْقُلُ إِلَیْهِ اَلْمَاءَ ثُمَّ أَدْخَلَهُ حُفْرَتَهُ وَ أَوْصَاهُ بِقَضَاءِ دَیْنِهِ وَ عِدَاتِهِ وَ غَیْرِ ذَلِکَ مِنْ مَنِّ اَللَّهِ عَلَیْهِ ثُمَّ وَ اَللَّهِ مَا دَعَاهُمْ إِلَى نَفْسِهِ وَ لَقَدْ تَدَاکَّ اَلنَّاسُ عَلَیْهِ تَدَاکَّ اَلْإِبِلِ اَلْهِیمِ عِنْدَ وُرُودِهَا فَبَایَعُوهُ طَائِعِینَ ثُمَّ نَکَثَ مِنْهُمْ نَاکِثُونَ بِلاَ حَدَثٍ أَحْدَثَهُ وَ لاَ خِلاَفٍ أَتَاهُ حَسَداً لَهُ وَ بَغْیاً عَلَیْهِ فَعَلَیْکُمْ عِبَادَ اَللَّهِ بِتَقْوَى اَللَّهِ وَ اَلْجِدِّ وَ اَلصَّبْرِ وَ اَلاِسْتِعَانَهِ بِاللَّهِ وَ اَلْخُفُوفِ إِلَى مَا دَعَاکُمْ إِلَیْهِ أَمِیرُ اَلْمُؤْمِنِینَ عَصَمَنَا اَللَّهُ وَ إِیَّاکُمْ بِمَا عَصَمَ بِهِ أَوْلِیَاءَهُ وَ أَهْلَ طَاعَتِهِ وَ أَلْهَمَنَا وَ إِیَّاکُمْ تَقْوَاهُ وَ أَعَانَنَا وَ إِیَّاکُمْ عَلَى جِهَادِ أَعْدَائِهِ وَ أَسْتَغْفِرُ اَللَّهَ اَلْعَظِیمَ لِی وَ لَکُمْ ثُمَّ مَضَى إِلَى اَلرَّحْبَهِ فَهَیَّأَ مَنْزِلاً لِأَبِیهِ أَمِیرِ اَلْمُؤْمِنِینَ عَلَیْهِ السَّلاَمُ قَالَ جَابِرٌ فَقُلْتُ لِتَمِیمٍ کَیْفَ أَطَاقَ هَذَا اَلْغُلاَمُ مَا قَدْ قَصَصْتَهُ مِنْ کَلاَمِهِ فَقَالَ وَ مَا سَقَطَ عَنِّی مِنْ قَوْلِهِ أَکْثَرُ وَ لَقَدْ حَفِظْتُ بَعْضَ مَا سَمِعْتُ قَالَ أَبُو مِخْنَفٍ وَ لَمَّا فَرَغَ اَلْحَسَنُ عَلَیْهِ السَّلاَمُ مِنْ خُطْبَتِهِ قَامَ عَمَّارٌ وَ خَطَبَ اَلنَّاسَ وَ اِسْتَنْفَرَهُمْ فَلَمَّا سَمِعَ أَبُو مُوسَى خُطْبَتَهُمَا صَعِدَ اَلْمِنْبَرَ وَ قَالَ اَلْحَمْدُ لِلَّهِ اَلَّذِی أَکْرَمَنَا بِمُحَمَّدٍ فَجَمَعَنَا بَعْدَ اَلْفُرْقَهِ وَ جَعَلَنَا إِخْوَاناً مُتَحَابِّینَ بَعْدَ اَلْعَدَاوَهِ وَ حَرَّمَ عَلَیْنَا دِمَاءَنَا وَ أَمْوَالَنَا قَالَ اَللَّهُ سُبْحَانَهُ لاٰ تَأْکُلُوا أَمْوٰالَکُمْ بَیْنَکُمْ بِالْبٰاطِلِ  وَ قَالَ تَعَالَى: وَ مَنْ یَقْتُلْ مُؤْمِناً مُتَعَمِّداً فَجَزٰاؤُهُ جَهَنَّمُ  فَاتَّقُوا اَللَّهَ عِبَادَ اَللَّهِ وَ ضَعُوا أَسْلِحَتَکُمْ وَ کُفُّوا عَنْ قِتَالِ إِخْوَانِکُمْ إِلَى آخِرَ خُطْبَتِهِ اَلْمَلْعُونَهِ اَلَّتِی تَرْکُهَا أَوْلَى مِنْ ذِکْرِهَا وَ تُنَادِی بِکُفْرِ صَاحِبِهَا وَ نِفَاقِهِ قَالَ فَلَمَّا أَتَتِ اَلْأَخْبَارُ عَلِیّاً بِاخْتِلاَفِ اَلنَّاسِ بِالْکُوفَهِ بَعَثَ اَلْأَشْتَرَ إِلَیْهَا فَأَخْرَجَهُ مِنْهَا صَاغِراً قَالَ أَبُو مِخْنَفٍ وَ لَمَّا نَزَلَ عَلِیٌّ عَلَیْهِ السَّلاَمُ ذَا قَارٍ کَتَبَتْ عَائِشَهُ إِلَى حَفْصَهَ أَمَّا بَعْدُ فَإِنِّی أُخْبِرُکِ أَنَّ عَلِیّاً قَدْ نَزَلَ ذَا قَارٍ وَ أَقَامَ بِهَا مَرْعُوباً خَائِفاً لِمَا بَلَغَهُ مِنْ عِدَّتِنَا وَ جَمَاعَتِنَا فَهُوَ بِمَنْزِلَهِ اَلْأَشْقَرِ إِنْ تَقَدَّمَ عُقِرَ وَ إِنْ تَأَخَّرَ نُحِرَ فَدَعَتْ حَفْصَهُ جَوَارِیَ لَهَا یَتَغَنَّیْنَ وَ یَضْرِبْنَ بِالدُّفُوفِ فَأَمَرَتْهُنَّ أَنْ یَقُلْنَ فِی غِنَائِهِنَّ مَا اَلْخَبَرُ مَا اَلْخَبَرُ عَلِیٌّ فِی اَلسَّفَرِ کَالْفَرَسِ اَلْأَشْقَرِ إِنْ تَقَدَّمَ عُقِرَ وَ إِنْ تَأَخَّرَ نُحِرَ – وَ جَعَلَتْ بَنَاتُ اَلطُّلَقَاءِ یَدْخُلْنَ عَلَى حَفْصَهَ وَ یَجْتَمِعْنَ لِسَمَاعِ ذَلِکَ اَلْغِنَاءِ فَبَلَغَ أُمَّ کُلْثُومٍ بِنْتَ عَلِیٍّ عَلَیْهِ السَّلاَمُ ذَلِکَ فَلَبِسَتْ جَلاَبِیبَهَا وَ دَخَلَتْ عَلَیْهِنَّ فِی نِسْوَهٍ مُتَنَکِّرَاتٍ ثُمَّ أَسْفَرَتْ عَنْ وَجْهِهَا فَلَمَّا عَرَفَتْهَا حَفْصَهُ خَجِلَتْ وَ اِسْتَرْجَعَتْ فَقَالَتْ أُمُّ کُلْثُومٍ لَئِنْ تَظَاهَرْتُمَا عَلَیْهِ اَلْیَوْمَ لَقَدْ تَظَاهَرْتُمَا عَلَى أَخِیهِ مِنْ قَبْلُ فَأَنْزَلَ اَللَّهُ فِیکُمَا مَا أَنْزَلَ فَقَالَتْ حَفْصَهُ کُفِّی رَحِمَکِ اَللَّهُ وَ أَمَرَتْ بِالْکِتَابِ فَمُزِّقَ وَ اِسْتَغْفَرَتِ اَللَّهَ)

[۱۴] سوره مبارکه نحل، آیه ۳۵ (وَقَالَ الَّذِینَ أَشْرَکُوا لَوْ شَاءَ اللَّهُ مَا عَبَدْنَا مِنْ دُونِهِ مِنْ شَیْءٍ نَحْنُ وَلَا آبَاؤُنَا وَلَا حَرَّمْنَا مِنْ دُونِهِ مِنْ شَیْءٍ ۚ کَذَٰلِکَ فَعَلَ الَّذِینَ مِنْ قَبْلِهِمْ ۚ فَهَلْ عَلَى الرُّسُلِ إِلَّا الْبَلَاغُ الْمُبِینُ)

[۱۵] الصراط المستقیم إلی مستحقی التقدیم، جلد ۲، صفحه ۱ (لَأُعْطِیَنَّ اَلرَّایَهَ غَداً رَجُلاً یُحِبُّ اَللَّهَ وَ رَسُولَهُ وَ یُحِبُّهُ اَللَّهُ وَ رَسُولُهُ کَرَّارٌ غَیْرُ فَرَّارٍ لاَ یَرْجِعُ حَتَّى یَفْتَحَ اَللَّهُ عَلَى یَدَیْهِ فَدَعَا بِعَلِیٍّ فَجِیءَ بِهِ أَرْمَدَ فَبَصَقَ فِی عَیْنَیْهِ فَبَرَأَتَا وَ أَعْطَاهُ اَلرَّایَهَ فَمَضَى وَ کَانَ اَلْفَتْحُ)

[۱۶] نقشٌ علی الأحداق، معتوق المعتوق، صفحه ۴۳

[۱۷] بحار الأنوار الجامعه لدرر أخبار الأئمه الأطهار علیهم السلام، جلد ۳۰، صفحه ۲۸۷ (حَدَّثَنَا أَبُو اَلْحُسَیْنِ مُحَمَّدُ بْنُ هَارُونَ بْنِ مُوسَى اَلتَّلَّعُکْبَرِیُّ ، قَالَ: حَدَّثَنَا أَبِی رَضِیَ اَللَّهُ عَنْهُ، قَالَ: حَدَّثَنَا أَبُو عَلِیٍّ مُحَمَّدُ بْنُ هَمَّامٍ ، قَالَ: حَدَّثَنَا جَعْفَرُ بْنُ مُحَمَّدِ بْنِ مَالِکٍ اَلْفَزَارِیُّ اَلْکُوفِیُّ ، قَالَ: حَدَّثَنِی عَبْدُ اَلرَّحْمَنِ بْنُ سِنَانٍ اَلصَّیْرَفِیُّ ، عَنْ جَعْفَرِ بْنِ عَلِیٍّ اَلْحُوَارِ ، عَنِ اَلْحَسَنِ بْنِ مُسْکَانَ ، عَنِ اَلْمُفَضَّلِ بْنِ عُمَرَ اَلْجُعْفِیِّ ، عَنْ جَابِرٍ اَلْجُعْفِیِّ ، عَنْ سَعِیدِ بْنِ اَلْمُسَیَّبِ ، قَالَ: لَمَّا قُتِلَ اَلْحُسَیْنُ بْنُ عَلِیٍّ صَلَوَاتُ اَللَّهِ عَلَیْهِمَا وَ وَرَدَ نَعْیُهُ إِلَى اَلْمَدِینَهِ ، وَ وَرَدَ اَلْأَخْبَارُ بِجَزِّ رَأْسِهِ وَ حَمْلِهِ إِلَى یَزِیدَ بْنِ مُعَاوِیَهَ ، وَ قَتْلِ ثَمَانِیَهَ عَشَرَ مِنْ أَهْلِ بَیْتِهِ، وَ ثَلاَثٍ وَ خَمْسِینَ رَجُلاً مِنْ شِیعَتِهِ ، وَ قَتْلِ عَلِیٍّ اِبْنِهِ بَیْنَ یَدَیْهِ وَ هُوَ طِفْلٌ بِنُشَّابَهٍ، وَ سَبْیِ ذَرَارِیِّهِ أُقِیمَتِ اَلْمَآتِمُ عِنْدَ أَزْوَاجِ اَلنَّبِیِّ صَلَّى اَللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ فِی مَنْزِلِ أُمِّ سَلَمَهَ رَضِیَ اَللَّهُ عَنْهَا، وَ فِی دُورِ اَلْمُهَاجِرِینَ وَ اَلْأَنْصَارِ ، قَالَ: فَخَرَجَ عَبْدُ اَللَّهِ بْنُ عُمَرَ بْنِ اَلْخَطَّابِ صَارِخاً مِنْ دَارِهِ لاَطِماً وَجْهَهُ شَاقّاً جَیْبَهُ یَقُولُ: یَا مَعْشَرَ بَنِی هَاشِمٍ وَ قُرَیْشٍ وَ اَلْمُهَاجِرِینَ وَ اَلْأَنْصَارِ ! یُسْتَحَلُّ هَذَا مِنْ رَسُولِ اَللَّهِ (صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ) فِی أَهْلِهِ وَ ذُرِّیَّتِهِ وَ أَنْتُمْ أَحْیَاءٌ تُرْزَقُونَ؟! لاَ قَرَارَ دُونَ یَزِیدَ ، وَ خَرَجَ مِنَ اَلْمَدِینَهِ تَحْتَ لَیْلِهِ، لاَ یَرِدُ مَدِینَهً إِلاَّ صَرَخَ فِیهَا وَ اِسْتَنْفَرَ أَهْلَهَا عَلَى یَزِیدَ ، وَ أَخْبَارُهُ یُکْتَبُ بِهَا إِلَى یَزِیدَ ، فَلَمْ یَمُرَّ بِمَلَإٍ مِنَ اَلنَّاسِ إِلاَّ لَعَنَهُ وَ سَمِعَ کَلاَمَهُ، وَ قَالُوا هَذَا عَبْدُ اَللَّهِ بْنُ عُمَرَ اِبْنُ خَلِیفَهِ رَسُولِ اَللَّهِ (صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ) وَ هُوَ یُنْکِرُ فِعْلَ یَزِیدَ بِأَهْلِ بَیْتِ رَسُولِ اَللَّهِ صَلَّى اَللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ وَ یَسْتَنْفِرُ اَلنَّاسَ عَلَى یَزِیدَ ، وَ إِنَّ مَنْ لَمْ یُجِبْهُ لاَ دِینَ لَهُ وَ لاَ إِسْلاَمَ، وَ اِضْطَرَبَ اَلشَّامُ بِمَنْ فِیهِ، وَ وَرَدَ دِمَشْقَ وَ أَتَى بَابَ اَللَّعِینِ یَزِیدَ فِی خَلْقٍ مِنَ اَلنَّاسِ یَتْلُونَهُ، فَدَخَلَ آذِنُ یَزِیدَ إِلَیْهِ فَأَخْبَرَهُ بِوُرُودِهِ وَ یَدُهُ عَلَى أُمِّ رَأْسِهِ وَ اَلنَّاسُ یُهْرَعُونَ إِلَیْهِ قُدَّامَهُ وَ وَرَاءَهُ، فَقَالَ یَزِیدُ : فَوْرَهٌ مِنْ فَوْرَاتِ أَبِی مُحَمَّدٍ ، وَ عَنْ قَلِیلٍ یُفِیقُ مِنْهَا، فَأَذِنَ لَهُ وَحْدَهُ فَدَخَلَ صَارِخاً یَقُولُ: لاَ أَدْخُلُ یَا أَمِیرَ اَلْمُؤْمِنِینَ! وَ قَدْ فَعَلْتَ بِأَهْلِ بَیْتِ مُحَمَّدٍ صَلَّى اَللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ مَا لَوْ تَمَکَّنَتِ اَلتُّرْکُ وَ اَلرُّومُ مَا اِسْتَحَلُّوا مَا اِسْتَحْلَلْتَ، وَ لاَ فَعَلُوا مَا فَعَلْتَ، قُمْ عَنْ هَذَا اَلْبِسَاطِ حَتَّى یَخْتَارَ اَلْمُسْلِمُونَ مَنْ هُوَ أَحَقُّ بِهِ مِنْکَ، فَرَحَّبَ بِهِ یَزِیدُ وَ تَطَاوَلَ لَهُ وَ ضَمَّهُ إِلَیْهِ وَ قَالَ لَهُ: یَا أَبَا مُحَمَّدٍ ! اُسْکُنْ مِنْ فَوْرَتِکَ، وَ اِعْقِلْ، وَ اُنْظُرْ بِعَیْنِکَ وَ اِسْمَعْ بِأُذُنِکَ، مَا تَقُولُ فِی أَبِیکَ عُمَرَ بْنِ اَلْخَطَّابِ أَ کَانَ هَادِیاً مَهْدِیّاً خَلِیفَهَ رَسُولِ اَللَّهِ (صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ) وَ نَاصِرَهُ وَ مُصَاهِرَهُ بِأُخْتِکَ حَفْصَهَ ، وَ اَلَّذِی قَالَ: لاَ یُعْبَدُ اَللَّهُ سِرّاً؟!. فَقَالَ عَبْدُ اَللَّهِ : هُوَ کَمَا وَصَفْتَ، فَأَیَّ شَیْءٍ تَقُولُ فِیهِ؟. قَالَ: أَبُوکَ قَلَّدَ أَبِی أَمْرَ اَلشَّامِ أَمْ أَبِی قَلَّدَ أَبَاکَ خِلاَفَهَ رَسُولِ اَللَّهِ (صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ) ؟. فَقَالَ: أَبِی قَلَّدَ أَبَاکَ اَلشَّامَ . قَالَ: یَا أَبَا مُحَمَّدٍ ! أَ فَتَرْضَى بِهِ وَ بِعَهْدِهِ إِلَى أَبِی أَوْ مَا تَرْضَاهُ؟. قَالَ: بَلْ أَرْضَى. قَالَ: أَ فَتَرْضَى بِأَبِیکَ؟. قَالَ: نَعَمْ، فَضَرَبَ یَزِیدُ بِیَدِهِ عَلَى یَدِ عَبْدِ اَللَّهِ بْنِ عُمَرَ وَ قَالَ لَهُ: قُمْ – یَا أَبَا مُحَمَّدٍ – حَتَّى تَقْرَأَ، فَقَامَ مَعَهُ حَتَّى وَرَدَ خِزَانَهً مِنْ خَزَائِنِهِ، فَدَخَلَهَا وَ دَعَا بِصُنْدُوقٍ فَفَتَحَهُ وَ اِسْتَخْرَجَ مِنْهُ تَابُوتاً مُقَفَّلاً مَخْتُوماً فَاسْتَخْرَجَ مِنْهُ طُومَاراً لَطِیفاً فِی خِرْقَهِ حَرِیرٍ سَوْدَاءَ، فَأَخَذَ اَلطُّومَارَ بِیَدِهِ وَ نَشَرَهُ، ثُمَّ قَالَ: یَا أَبَا مُحَمَّدٍ ! هَذَا خَطُّ أَبِیکَ؟. قَالَ: إِی وَ اَللَّهِ فَأَخَذَهُ مِنْ یَدِهِ فَقَبَّلَهُ، فَقَالَ لَهُ: اِقْرَأْ، فَقَرَأَهُ اِبْنُ عُمَرَ ، فَإِذَا فِیهِ: بِسْمِ اَللّٰهِ اَلرَّحْمٰنِ اَلرَّحِیمِ  إِنَّ اَلَّذِی أَکْرَهَنَا بِالسَّیْفِ عَلَى اَلْإِقْرَارِ بِهِ فَأَقْرَرْنَا، وَ اَلصُّدُورُ وَغْرَهٌ، وَ اَلْأَنْفُسُ وَاجِفَهٌ، وَ اَلنِّیَّاتُ وَ اَلْبَصَائِرُ شَائِکَهٌ مِمَّا کَانَتْ عَلَیْهِ مِنْ جَحْدِنَا مَا دَعَانَا إِلَیْهِ وَ أَطَعْنَاهُ فِیهِ رَفْعاً لِسُیُوفِهِ عَنَّا، وَ تَکَاثُرِهِ بِالْحَیِّ عَلَیْنَا مِنَ اَلْیَمَنِ ، وَ تَعَاضُدِ مَنْ سَمِعَ بِهِ مِمَّنْ تَرَکَ دِینَهُ وَ مَا کَانَ عَلَیْهِ آبَاؤُهُ فِی قُرَیْشٍ ، فَبِهُبَلَ أُقْسِمُ وَ اَلْأَصْنَامِ وَ اَلْأَوْثَانِ وَ اَللاَّتِ وَ اَلْعُزَّى مَا جَحَدَهَا عُمَرُ مُذْ عَبَدَهَا! وَ لاَ عَبَدَ لِلْکَعْبَهِ رَبّاً! وَ لاَ صَدَّقَ لِمُحَمَّدٍ صَلَّى اَللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ قَوْلاً، وَ لاَ أَلْقَى اَلسَّلاَمَ إِلاَّ لِلْحِیلَهِ عَلَیْهِ وَ إِیقَاعِ اَلْبَطْشِ بِهِ، فَإِنَّهُ قَدْ أَتَانَا بِسِحْرٍ عَظِیمٍ، وَ زَادَ فِی سِحْرِهِ عَلَى سِحْرِ بَنِی إِسْرَائِیلَ مَعَ مُوسَى وَ هَارُونَ وَ دَاوُدَ وَ سُلَیْمَانَ وَ اِبْنِ أُمِّهِ عِیسَى ، وَ لَقَدْ أَتَانَا بِکُلِّ مَا أَتَوْا بِهِ مِنَ اَلسِّحْرِ وَ زَادَ عَلَیْهِمْ مَا لَوْ أَنَّهُمْ شَهِدُوهُ لَأَقَرُّوا لَهُ بِأَنَّهُ سَیِّدُ اَلسَّحَرَهِ، فَخُذْ یَا اِبْنَ أَبِی سُفْیَانَ – سُنَّهَ قَوْمِکَ وَ اِتِّبَاعَ مِلَّتِکَ وَ اَلْوَفَاءَ بِمَا کَانَ عَلَیْهِ سَلَفُکَ مِنْ جَحْدِ هَذِهِ اَلْبَنِیَّهِ اَلَّتِی یَقُولُونَ إِنَّ لَهَا رَبّاً أَمَرَهُمْ بِإِتْیَانِهَا وَ اَلسَّعْیِ حَوْلَهَا وَ جَعَلَهَا لَهُمْ قِبْلَهً فَأَقَرُّوا بِالصَّلاَهِ وَ اَلْحَجِّ اَلَّذِی جَعَلُوهُ رُکْناً، وَ زَعَمُوا أَنَّهُ لِلَّهِ اِخْتَلَقُوا ، فَکَانَ مِمَّنْ أَعَانَ مُحَمَّداً مِنْهُمْ هَذَا اَلْفَارِسِیُّ الطمطانی [اَلطُّمْطُمَانِیُّ]: رُوزْبِهُ ، وَ قَالُوا إِنَّهُ أُوحِیَ إِلَیْهِ: إِنَّ أَوَّلَ بَیْتٍ وُضِعَ لِلنّٰاسِ لَلَّذِی بِبَکَّهَ مُبٰارَکاً وَ هُدىً لِلْعٰالَمِینَ  ، وَ قَوْلُهُمْ: قَدْ نَرىٰ تَقَلُّبَ وَجْهِکَ فِی اَلسَّمٰاءِ فَلَنُوَلِّیَنَّکَ قِبْلَهً تَرْضٰاهٰا فَوَلِّ وَجْهَکَ شَطْرَ اَلْمَسْجِدِ اَلْحَرٰامِ وَ حَیْثُ مٰا کُنْتُمْ فَوَلُّوا وُجُوهَکُمْ شَطْرَهُ  ، وَ جَعَلُوا صَلاَتَهُمْ لِلْحِجَارَهِ، فَمَا اَلَّذِی أَنْکَرَهُ عَلَیْنَا لَوْ لاَ سِحْرُهُ مِنْ عِبَادَتِنَا لِلْأَصْنَامِ وَ اَلْأَوْثَانِ وَ اَللاَّتِ وَ اَلْعُزَّى وَ هِیَ مِنَ اَلْحِجَارَهِ وَ اَلْخَشَبِ وَ اَلنُّحَاسِ وَ اَلْفِضَّهِ وَ اَلذَّهَبِ، لاَ – وَ اَللاَّتِ وَ اَلْعُزَّى مَا وَجَدْنَا سَبَباً لِلْخُرُوجِ عَمَّا عِنْدَنَا وَ إِنْ سَحَرُوا وَ مَوَّهُوا، فَانْظُرْ بِعَیْنٍ مُبْصِرَهٍ، وَ اِسْمَعْ بِأُذُنٍ وَاعِیَهٍ، وَ تَأَمَّلْ بِقَلْبِکَ وَ عَقْلِکَ مَا هُمْ فِیهِ، وَ اُشْکُرِ اَللاَّتَ وَ اَلْعُزَّى وَ اِسْتِخْلاَفَ اَلسَّیِّدِ اَلرَّشِیدِ عَتِیقِ بْنِ عَبْدِ اَلْعُزَّى عَلَى أُمَّهِ مُحَمَّدٍ وَ تَحَکُّمَهُ فِی أَمْوَالِهِمْ وَ دِمَائِهِمْ وَ شَرِیعَتِهِمْ وَ أَنْفُسِهِمْ وَ حَلاَلِهِمْ وَ حَرَامِهِمْ، وَ جِبَایَاتِ اَلْحُقُوقِ اَلَّتِی زَعَمُوا أَنَّهُمْ یَجْبُونَهَا لِرَبِّهِمْ لِیُقِیمُوا بِهَا أَنْصَارَهُمْ وَ أَعْوَانَهُمْ، فَعَاشَ شَدِیداً رَشِیداً یَخْضَعُ جَهْراً وَ یَشْتَدُّ سِرّاً، وَ لاَ یَجِدُ حِیلَهً غَیْرَ مُعَاشَرَهِ اَلْقَوْمِ، وَ لَقَدْ وَثَبْتُ وَثْبَهً عَلَى شِهَابِ بَنِی هَاشِمٍ اَلثَّاقِبِ، وَ قَرْنِهَا اَلزَّاهِرِ، وَ عَلَمِهَا اَلنَّاصِرِ، وَ عِدَّتِهَا وَ عُدَدِهَا اَلْمُسَمَّى بِحَیْدَرَهَ اَلْمُصَاهِرِ لِمُحَمَّدٍ عَلَى اَلْمَرْأَهِ اَلَّتِی جَعَلُوهَا سَیِّدَهَ نِسَاءِ اَلْعَالَمِینَ یُسَمُّونَهَا: فَاطِمَهَ ، حَتَّى أَتَیْتُ دَارَ عَلِیٍّ وَ فَاطِمَهَ وَ اِبْنَیْهِمَا اَلْحَسَنِ وَ اَلْحُسَیْنِ وَ اِبْنَتَیْهِمَا زَیْنَبَ وَ أُمِّ کُلْثُومٍ ، وَ اَلْأَمَهِ اَلْمَدْعُوَّهِ بِفِضَّهَ ، وَ مَعِی خَالِدُ بْنُ وَلِیدٍ وَ قُنْفُذٌ مَوْلَى أَبِی بَکْرٍ وَ مَنْ صَحِبَ مِنْ خَواصِّنَا، فَقَرَعْتُ اَلْبَابَ عَلَیْهِمْ قَرْعاً شَدِیداً، فَأَجَابَتْنِی اَلْأَمَهُ، فَقُلْتُ لَهَا: قُولِی لِعَلِیٍّ : دَعِ اَلْأَبَاطِیلَ وَ لاَ تَلِجْ نَفْسَکَ إِلَى طَمَعِ اَلْخِلاَفَهِ، فَلَیْسَ اَلْأَمْرُ لَکَ، اَلْأَمْرُ لِمَنِ اِخْتَارَهُ اَلْمُسْلِمُونَ وَ اِجْتَمَعُوا عَلَیْهِ، وَ رَبِّ اَللاَّتِ وَ اَلْعُزَّى لَوْ کَانَ اَلْأَمْرُ وَ اَلرَّأْیُ لِأَبِی بَکْرٍ لَفَشِلَ عَنِ اَلْوُصُولِ إِلَى مَا وَصَلَ إِلَیْهِ مِنْ خِلاَفَهِ اِبْنِ أَبِی کَبْشَهَ ، لَکِنِّی أَبْدَیْتُ لَهَا صَفْحَتِی، وَ أَظْهَرْتُ لَهَا بَصَرِی، وَ قُلْتُ لِلْحَیَّیْنِ – نِزَارٍ وَ قَحْطَانَ – بَعْدَ أَنْ قُلْتُ لَهُمْ لَیْسَ اَلْخِلاَفَهُ إِلاَّ فِی قُرَیْشٍ ، فَأَطِیعُوهُمْ مَا أَطَاعُوا اَللَّهَ، وَ إِنَّمَا قُلْتُ ذَلِکَ لِمَا سَبَقَ مِنِ اِبْنِ أَبِی طَالِبٍ مِنْ وُثُوبِهِ وَ اِسْتِیثَارِهِ بِالدِّمَاءِ اَلَّتِی سَفَکَهَا فِی غَزَوَاتِ مُحَمَّدٍ وَ قَضَاءِ دُیُونِهِ، وَ هِیَ – ثَمَانُونَ أَلْفَ دِرْهَمٍ – وَ إِنْجَازِ عِدَاتِهِ، وَ جَمْعِ اَلْقُرْآنِ ، فَقَضَاهَا عَلَى تَلِیدِهِ وَ طَارِفِهِ ، وَ قَوْلِ اَلْمُهَاجِرِینَ وَ اَلْأَنْصَارِ – لَمَّا قُلْتُ إِنَّ اَلْإِمَامَهَ فِی قُرَیْشٍ قَالُوا: هُوَ اَلْأَصْلَعُ اَلْبَطِینُ أَمِیرُ اَلْمُؤْمِنِینَ عَلِیُّ بْنُ أَبِی طَالِبٍ اَلَّذِی أَخَذَ رَسُولُ اَللَّهِ (صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ) اَلْبَیْعَهَ لَهُ عَلَى أَهْلِ مِلَّتِهِ، وَ سَلَّمْنَا لَهُ بِإِمْرَهِ اَلْمُؤْمِنِینَ فِی أَرْبَعَهِ مَوَاطِنَ، فَإِنْ کُنْتُمْ نَسِیتُمُوهَا – مَعْشَرَ قُرَیْشٍ – فَمَا نَسِینَاهَا وَ لَیْسَتِ اَلْبَیْعَهُ وَ لاَ اَلْإِمَامَهُ وَ اَلْخِلاَفَهُ وَ اَلْوَصِیَّهُ إِلاَّ حَقّاً مَفْرُوضاً، وَ أَمْراً صَحِیحاً، لاَ تَبَرُّعاً وَ لاَ اِدِّعَاءً فَکَذَّبْنَاهُمْ، وَ أَقَمْتُ أَرْبَعِینَ رَجُلاً شَهِدُوا عَلَى مُحَمَّدٍ أَنَّ اَلْإِمَامَهَ بِالاِخْتِیَارِ. فَعِنْدَ ذَلِکَ قَالَ اَلْأَنْصَارُ : نَحْنُ أَحَقُّ مِنْ قُرَیْشٍ ، لِأَنَّا آوَیْنَا وَ نَصَرْنَا وَ هَاجَرَ اَلنَّاسُ إِلَیْنَا، فَإِذَا کَانَ دَفْعُ مَنْ کَانَ اَلْأَمْرُ لَهُ فَلَیْسَ هَذَا اَلْأَمْرُ لَکُمْ دُونَنَا، وَ قَالَ قَوْمٌ: مِنَّا أَمِیرٌ وَ مِنْکُمْ أَمِیرٌ. قُلْنَا لَهُمْ: قَدْ شَهِدُوا أَرْبَعُونَ رَجُلاً أَنَّ اَلْأَئِمَّهَ مِنْ قُرَیْشٍ ، فَقَبِلَ قَوْمٌ وَ أَنْکَرَ آخَرُونَ وَ تَنَازَعُوا، فَقُلْتُ – وَ اَلْجَمْعُ یَسْمَعُونَ -: أَلاَ أَکْبَرُنَا سِنّاً وَ أَکْثَرُنَا لِیناً. قَالُوا: فَمَنْ تَقُولُ؟. قُلْتُ: أَبُو بَکْرٍ اَلَّذِی قَدَّمَهُ رَسُولُ اَللَّهِ (صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ) فِی اَلصَّلاَهِ، وَ جَلَسَ مَعَهُ فِی اَلْعَرِیشِ یَوْمَ بَدْرٍ یُشَاوِرُهُ وَ یَأْخُذُ بِرَأْیِهِ، وَ کَانَ صَاحِبَهُ فِی اَلْغَارِ ، وَ زَوْجَ اِبْنَتِهِ عَائِشَهَ اَلَّتِی سَمَّاهَا: أُمَّ اَلْمُؤْمِنِینَ، فَأَقْبَلَ بَنُو هَاشِمٍ یَتَمَیَّزُونَ غَیْظاً، وَ عَاضَدَهُمُ اَلزُّبَیْرُ وَ سَیْفُهُ مَشْهُورٌ وَ قَالَ: لاَ یُبَایَعُ إِلاَّ عَلِیٌّ أَوْ لاَ أَمْلِکُ رَقَبَهَ قَائِمَهِ سَیْفِی هَذَا، فَقُلْتُ: یَا زُبَیْرُ ! صَرَخَتْکَ سَکَنٌ مِنْ بَنِی هَاشِمٍ ، أُمُّکَ صَفِیَّهُ بِنْتُ عَبْدِ اَلْمُطَّلِبِ ، فَقَالَ: ذَلِکَ – وَ اَللَّهِ – اَلشَّرَفُ اَلْبَاذِخُ وَ اَلْفَخْرُ اَلْفَاخِرُ، یَا اِبْنَ حَنْتَمَهَ وَ یَا اِبْنَ صُهَاکَ ! اُسْکُتْ لاَ أُمَّ لَکَ، فَقَالَ قَوْلاً فَوَثَبَ أَرْبَعُونَ رَجُلاً مِمَّنْ حَضَرَ سَقِیفَهَ بَنِی سَاعِدَهَ عَلَى اَلزُّبَیْرِ ، فَوَ اَللَّهِ مَا قَدَرْنَا عَلَى أَخْذِ سَیْفِهِ مِنْ یَدِهِ حَتَّى وَسَّدْنَاهُ اَلْأَرْضَ، وَ لَمْ نَرَ لَهُ عَلَیْنَا نَاصِراً، فَوَثَبْتُ إِلَى أَبِی بَکْرٍ فَصَافَحْتُهُ وَ عَاقَدْتُهُ اَلْبَیْعَهَ وَ تَلاَنِی عُثْمَانُ بْنُ عَفَّانَ وَ سَائِرُ مَنْ حَضَرَ غَیْرَ اَلزُّبَیْرِ ، وَ قُلْنَا لَهُ: بَایِعْ أَوْ نَقْتُلَکَ، ثُمَّ کَفَفْتُ عَنْهُ اَلنَّاسَ، فَقُلْتُ لَهُ : أَمْهِلُوهُ، فَمَا غَضِبَ إِلاَّ نَخْوَهً لِبَنِی هَاشِمٍ ، وَ أَخَذْتُ أَبَا بَکْرٍ بِیَدِهِ فَأَقَمْتُهُ – وَ هُوَ یَرْتَعِدُ – قَدِ اِخْتَلَطَ عَقْلُهُ، فَأَزْعَجْتُهُ إِلَى مِنْبَرِ مُحَمَّدٍ إِزْعَاجاً، فَقَالَ لِی: یَا أَبَا حَفْصٍ ! أَخَافُ وَثْبَهَ عَلِیٍّ . فَقُلْتُ لَهُ: إِنَّ عَلِیّاً عَنْکَ مَشْغُولٌ، وَ أَعَانَنِی عَلَى ذَلِکَ أَبُو عُبَیْدَهَ بْنُ اَلْجَرَّاحِ کَانَ یَمُدُّهُ بِیَدِهِ إِلَى اَلْمِنْبَرِ وَ أَنَا أُزْعِجُهُ مِنْ وَرَائِهِ کَالتَّیْسِ إِلَى شِفَارِ اَلْجَاذِرِ، مُتَهَوِّناً، فَقَامَ عَلَیْهِ مَدْهُوشاً ، فَقُلْتُ لَهُ: اُخْطُبْ! فَأُغْلِقَ عَلَیْهِ وَ تَثَبَّتَ فَدَهِشَ، وَ تَلَجْلَجَ وَ غَمَّضَ، فَعَضَضْتُ عَلَى کَفِّی غَیْظاً، وَ قُلْتُ لَهُ : قُلْ مَا سَنَحَ لَکَ، فَلَمْ یَأْتِ خَیْراً وَ لاَ مَعْرُوفاً، فَأَرَدْتُ أَنْ أُحِطَّهُ عَنِ اَلْمِنْبَرِ وَ أَقُومَ مَقَامَهُ، فَکَرِهْتُ تَکْذِیبَ اَلنَّاسِ لِی بِمَا قُلْتُ فِیهِ، وَ قَدْ سَأَلَنِی اَلْجُمْهُورُ مِنْهُمْ: کَیْفَ قُلْتَ مِنْ فَضْلِهِ مَا قُلْتَ؟ مَا اَلَّذِی سَمِعْتَهُ مِنْ رَسُولِ اَللَّهِ (صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ) فِی أَبِی بَکْرٍ ؟ فَقُلْتُ: لَهُمْ: قَدْ قُلْتُ: سَمِعْتُ مِنْ فَضْلِهِ عَلَى لِسَانِ رَسُولِ اَللَّهِ مَا لو وددت [لَوَدِدْتُ] أَنِّی شَعْرَهٌ فِی صَدْرِهِ وَ لِی حِکَایَهٌ، فَقُلْتُ: قُلْ وَ إِلاَّ فَانْزِلْ، فَتَبَیَّنَهَا وَ اَللَّهِ فِی وَجْهِی وَ عَلِمَ أَنَّهُ لَوْ نَزَلَ لَرَقِیتُ، وَ قُلْتُ مَا لاَ یَهْتَدِی إِلَى قَوْلِهِ، فَقَالَ بِصَوْتٍ ضَعِیفٍ عَلِیلٍ: وَلِیتُکُمْ وَ لَسْتُ بِخَیْرِکُمْ وَ عَلِیٌّ فِیکُمْ، وَ اِعْلَمُوا أَنَّ لِی شَیْطَاناً یَعْتَرِینِی – وَ مَا أَرَادَ بِهِ سِوَایَ – فَإِذَا زَلَلْتُ فَقَوِّمُونِی لاَ أَقَعْ فِی شُعُورِکُمْ وَ أَبْشَارِکُمْ، وَ أَسْتَغْفِرُ اَللَّهَ لِی وَ لَکُمْ، وَ نَزَلَ فَأَخَذْتُ بِیَدِهِ – وَ أَعْیَنُ اَلنَّاسِ تَرْمُقُهُ – وَ غَمَزْتُ یَدَهُ غَمْزاً، ثُمَّ أَجْلَسْتُهُ وَ قَدَّمْتُ اَلنَّاسَ إِلَى بَیْعَتِهِ وَ صُحْبَتِهِ لِأُرْهِبَهُ، وَ کُلَّ مَنْ یُنْکِرُ بَیْعَتَهُ وَ یَقُولُ: مَا فَعَلَ ؟ عَلِیُّ بْنُ أَبِی طَالِبٍ فَأَقُولُ: خَلَعَهَا مِنْ عُنُقِهِ وَ جَعَلَهَا طَاعَهَ اَلْمُسْلِمِینَ قِلَّهَ خِلاَفٍ عَلَیْهِمْ فِی اِخْتِیَارِهِمْ، فَصَارَ جَلِیسَ بَیْتِهِ، فَبَایَعُوا وَ هُمْ کَارِهُونَ، فَلَمَّا فَشَتْ بَیْعَتُهُ عَلِمْنَا أَنَّ عَلِیّاً یَحْمِلُ فَاطِمَهَ وَ اَلْحَسَنَ وَ اَلْحُسَیْنَ إِلَى دُورِ اَلْمُهَاجِرِینَ وَ اَلْأَنْصَارِ یُذَکِّرُهُمْ بَیْعَتَهُ عَلَیْنَا فِی أَرْبَعَهِ مَوَاطِنَ، وَ یَسْتَنْفِرُهُمْ فَیَعِدُونَهُ اَلنُّصْرَهَ لَیْلاً وَ یَقْعُدُونَ عَنْهُ نَهَاراً، فَأَتَیْتُ دَارَهُ مُسْتَیْشِراً لِإِخْرَاجِهِ مِنْهَا، فَقَالَتِ اَلْأَمَهُ فِضَّهُ – وَ قَدْ قُلْتُ لَهَا قُولِی لِعَلِیٍّ : یَخْرُجْ إِلَى بَیْعَهِ أَبِی بَکْرٍ فَقَدِ اِجْتَمَعَ عَلَیْهِ اَلْمُسْلِمُونَ فَقَالَتْ – إِنَّ أَمِیرَ اَلْمُؤْمِنِینَ (عَلَیْهِ السَّلاَمُ) مَشْغُولٌ، فَقُلْتُ: خَلِّی عَنْکِ هَذَا وَ قُولِی لَهُ یَخْرُجْ وَ إِلاَّ دَخَلْنَا عَلَیْهِ وَ أَخْرَجْنَاهُ کَرْهاً، فَخَرَجَتْ فَاطِمَهُ فَوَقَفَتْ مِنْ وَرَاءِ اَلْبَابِ، فَقَالَتْ: أَیُّهَا اَلضَّالُّونَ اَلْمُکَذِّبُونَ! مَا ذَا تَقُولُونَ؟ وَ أَیَّ شَیْءٍ تُرِیدُونَ؟. فَقُلْتُ: یَا فَاطِمَهُ !. فَقَالَتْ فَاطِمَهُ : مَا تَشَاءُ یَا عُمَرُ ؟!. فَقُلْتُ: مَا بَالُ اِبْنِ عَمِّکِ قَدْ أَوْرَدَکِ لِلْجَوَابِ وَ جَلَسَ مِنْ وَرَاءِ اَلْحِجَابِ؟. فَقَالَتْ لِی: طُغْیَانُکَ – یَا شَقِیُّ – أَخْرَجَنِی وَ أَلْزَمَکَ اَلْحُجَّهَ، وَ کُلَّ ضَالٍّ غَوِیٍّ. فَقُلْتُ: دَعِی عَنْکِ اَلْأَبَاطِیلَ وَ أَسَاطِیرَ اَلنِّسَاءِ وَ قُولِی لِعَلِیٍّ یَخْرُجْ. فَقَالَتْ: لاَ حُبَّ وَ لاَ کَرَامَهَ أَ بِحِزْبِ اَلشَّیْطَانِ تُخَوِّفُنِی یَا عُمَرُ ؟! وَ کَانَ حِزْبُ اَلشَّیْطَانِ ضَعِیفاً. فَقُلْتُ: إِنْ لَمْ یَخْرُجْ جِئْتُ بِالْحَطَبِ اَلْجَزْلِ وَ أَضْرَمْتُهَا نَاراً عَلَى أَهْلِ هَذَا اَلْبَیْتِ وَ أُحْرِقُ مَنْ فِیهِ، أَوْ یُقَادَ عَلِیٌّ إِلَى اَلْبَیْعَهِ، وَ أَخَذْتُ سَوْطَ قُنْفُذٍ فَضَرَبْتُ وَ قُلْتُ لِخَالِدِ بْنِ اَلْوَلِیدِ : أَنْتَ وَ رِجَالُنَا هَلُمُّوا فِی جَمْعِ اَلْحَطَبِ، فَقُلْتُ: إِنِّی مُضْرِمُهَا. فَقَالَتْ: یَا عَدُوَّ اَللَّهِ وَ عَدُوَّ رَسُولِهِ وَ عَدُوَّ أَمِیرِ اَلْمُؤْمِنِینَ ، فَضَرَبَتْ فَاطِمَهُ یَدَیْهَا مِنَ اَلْبَابِ تَمْنَعُنِی مِنْ فَتْحِهِ فَرُمْتُهُ فَتَصَعَّبَ عَلَیَّ فَضَرَبْتُ کَفَّیْهَا بِالسَّوْطِ فَأَلَّمَهَا، فَسَمِعْتُ لَهَا زَفِیراً وَ بُکَاءً، فَکِدْتُ أَنْ أَلِینَ وَ أَنْقَلِبَ عَنِ اَلْبَابِ فَذَکَرْتُ أَحْقَادَ عَلِیٍّ وَ وُلُوعَهُ فِی دِمَاءِ صَنَادِیدِ اَلْعَرَبِ ، وَ کَیْدَ مُحَمَّدٍ وَ سِحْرَهُ، فَرَکَلْتُ اَلْبَابَ وَ قَدْ أَلْصَقَتْ أَحْشَاءَهَا بِالْبَابِ تَتْرُسُهُ، وَ سَمِعْتُهَا وَ قَدْ صَرَخَتْ صَرْخَهً حَسِبْتُهَا قَدْ جَعَلَتْ أَعْلَى اَلْمَدِینَهِ أَسْفَلَهَا، وَ قَالَتْ: یَا أَبَتَاهْ! یَا رَسُولَ اَللَّهِ ! هَکَذَا کَانَ یُفْعَلُ بِحَبِیبَتِکَ وَ اِبْنَتِکَ، آهِ یَا فِضَّهُ ! إِلَیْکِ فَخُذِینِی فَقَدْ وَ اَللَّهِ قُتِلَ مَا فِی أَحْشَائِی مِنْ حَمْلٍ، وَ سَمِعْتُهَا تَمْخَضُ وَ هِیَ مُسْتَنِدَهٌ إِلَى اَلْجِدَارِ، فَدَفَعْتُ اَلْبَابَ وَ دَخَلْتُ فَأَقْبَلَتْ إِلَیَّ بِوَجْهٍ أَغْشَى بَصَرِی، فَصَفَقْتُ صَفْقَهً عَلَى خَدَّیْهَا مِنْ ظَاهِرِ اَلْخِمَارِ فَانْقَطَعَ قُرْطُهَا وَ تَنَاثَرَتْ إِلَى اَلْأَرْضِ، وَ خَرَجَ عَلِیٌّ ، فَلَمَّا أَحْسَسْتُ بِهِ أَسْرَعْتُ إِلَى خَارِجِ اَلدَّارِ وَ قُلْتُ لِخَالِدٍ وَ قُنْفُذٍ وَ مَنْ مَعَهُمَا: نَجَوْتُ مِنْ أَمْرٍ عَظِیمٍ. وَ فِی رِوَایَهٍ أُخْرَى: قَدْ جَنَیْتُ جِنَایَهً عَظِیمَهً لاَ آمَنُ عَلَى نَفْسِی. وَ هَذَا عَلِیٌّ قَدْ بَرَزَ مِنَ اَلْبَیْتِ وَ مَا لِی وَ لَکُمْ جَمِیعاً بِهِ طَاقَهٌ. فَخَرَجَ عَلِیٌّ وَ قَدْ ضَرَبَتْ یَدَیْهَا إِلَى نَاصِیَتِهَا لِتَکْشِفَ عَنْهَا وَ تَسْتَغِیثَ بِاللَّهِ اَلْعَظِیمِ مَا نَزَلَ بِهَا، فَأَسْبَلَ عَلِیٌّ عَلَیْهَا مُلاَءَتَهَا وَ قَالَ لَهَا: یَا بِنْتَ رَسُولِ اَللَّهِ ! إِنَّ اَللَّهَ بَعَثَ أَبَاکِ رَحْمَهً لِلْعٰالَمِینَ  ، وَ اَیْمُ اَللَّهِ لَئِنْ کَشَفْتِ عَنْ نَاصِیَتِکِ سَائِلَهً إِلَى رَبِّکِ لِیُهْلِکَ هَذَا اَلْخَلْقَ لَأَجَابَکِ حَتَّى لاَ یُبْقِیَ عَلَى اَلْأَرْضِ مِنْهُمْ بَشَراً، لِأَنَّکِ وَ أَبَاکِ أَعْظَمُ عِنْدَ اَللَّهِ مِنْ نُوحٍ (عَلَیْهِ السَّلاَمُ) اَلَّذِی غَرَّقَ مِنْ أَجْلِهِ بِالطُّوفَانِ جَمِیعَ مَنْ عَلَى وَجْهِ اَلْأَرْضِ وَ تَحْتَ اَلسَّمَاءِ إِلاَّ مَنْ کَانَ فِی اَلسَّفِینَهِ، وَ أَهْلَکَ قَوْمَ هُودٍ بِتَکْذِیبِهِمْ لَهُ، وَ أَهْلَکَ عَاداً بِرِیحٍ صَرْصَرٍ  ، وَ أَنْتِ وَ أَبُوکِ أَعْظَمُ قَدْراً مِنْ هُودٍ ، وَ عَذَّبَ ثَمُودَ – وَ هِیَ اِثْنَا عَشَرَ أَلْفاً – بِعَقْرِ اَلنَّاقَهِ وَ اَلْفَصِیلِ، فَکُونِی یَا سَیِّدَهَ اَلنِّسَاءِ – رَحْمَهً عَلَى هَذَا اَلْخَلْقِ اَلْمَنْکُوسِ وَ لاَ تَکُونِی عَذَاباً، وَ اِشْتَدَّ بِهَا اَلْمَخَاضُ وَ دَخَلَتِ اَلْبَیْتَ فَأَسْقَطَتْ سِقْطاً سَمَّاهُ عَلِیٌّ : مُحَسِّناً ، وَ جَمَعْتُ جَمْعاً کَثِیراً، لاَ مُکَاثَرَهً لِعَلِیٍّ وَ لَکِنْ لِیَشُدَّ بِهِمْ قَلْبِی وَ جِئْتُ – وَ هُوَ مُحَاصَرٌ – فَاسْتَخْرَجْتُهُ مِنْ دَارِهِ مُکْرَهاً مَغْصُوباً وَ سُقْتُهُ إِلَى اَلْبَیْعَهِ سَوْقاً، وَ إِنِّی لَأَعْلَمُ عِلْماً یَقِیناً لاَ شَکَّ فِیهِ لَوِ اِجْتَهَدْتُ أَنَا وَ جَمِیعُ مَنْ عَلَى اَلْأَرْضِ جَمِیعاً عَلَى قَهْرِهِ مَا قَهَرْنَاهُ، وَ لَکِنْ لِهَنَاتٍ کَانَتْ فِی نَفْسِهِ أَعْلَمُهَا وَ لاَ أَقُولُهَا، فَلَمَّا اِنْتَهَیْتُ إِلَى سَقِیفَهِ بَنِی سَاعِدَهَ قَامَ أَبُو بَکْرٍ وَ مَنْ بِحَضْرَتِهِ یَسْتَهْزِءُونَ بِعَلِیٍّ ، فَقَالَ عَلِیٌّ : یَا عُمَرُ ! أَ تُحِبُّ أَنْ أُعَجِّلَ لَکَ مَا أَخَّرْتُهُ سَوَاءً عَنْکَ ؟ فَقُلْتُ: لاَ، یَا أَمِیرَ اَلْمُؤْمِنِینَ ! فَسَمِعَنِی وَ اَللَّهِ خَالِدُ بْنُ اَلْوَلِیدِ ، فَأَسْرَعَ إِلَى أَبِی بَکْرٍ ، فَقَالَ لَهُ أَبُو بَکْرٍ : مَا لِی وَ لِعُمَرَ ثَلاَثاً، وَ اَلنَّاسُ یَسْمَعُونَ، وَ لَمَّا دَخَلَ اَلسَّقِیفَهَ صَبَا أَبُو بَکْرٍ إِلَیْهِ، فَقُلْتُ لَهُ: قَدْ بَایَعْتَ یَا أَبَا اَلْحَسَنِ ! فَانْصَرِفْ، فَأَشْهَدُ مَا بَایَعَهُ وَ لاَ مَدَّ یَدَهُ إِلَیْهِ، وَ کَرِهْتُ أَنْ أُطَالِبَهُ بِالْبَیْعَهِ فَیُعَجِّلَ لِی مَا أَخَّرَهُ عَنِّی، وَ وَدَّ أَبُو بَکْرٍ أَنَّهُ لَمْ یَرَ عَلِیّاً فِی ذَلِکَ اَلْمَکَانِ جَزَعاً وَ خَوْفاً مِنْهُ، وَ رَجَعَ عَلِیٌّ مِنَ اَلسَّقِیفَهِ وَ سَأَلْنَا عَنْهُ ، فَقَالُوا: مَضَى إِلَى قَبْرِ مُحَمَّدٍ فَجَلَسَ إِلَیْهِ، فَقُمْتُ أَنَا وَ أَبُو بَکْرٍ إِلَیْهِ، وَ جِئْنَا نَسْعَى وَ أَبُو بَکْرٍ یَقُولُ: وَیْلَکَ یَا عُمَرُ ! مَا اَلَّذِی صَنَعْتَ بِفَاطِمَهَ ، هَذَا وَ اَللَّهِ اَلْخُسْرَانُ اَلْمُبِینُ، فَقُلْتُ: إِنَّ أَعْظَمَ مَا عَلَیْکَ أَنَّهُ مَا بَایَعَنَا وَ لاَ أَثِقُ أَنْ تَتَثَاقَلَ اَلْمُسْلِمُونَ عَنْهُ. فَقَالَ: فَمَا تَصْنَعُ؟. فَقُلْتُ: تُظْهِرُ أَنَّهُ قَدْ بَایَعَکَ عِنْدَ قَبْرِ مُحَمَّدٍ ، فَأَتَیْنَاهُ وَ قَدْ جَعَلَ اَلْقَبْرَ قِبْلَهً، مُسْنِداً کَفَّهُ عَلَى تُرْبَتِهِ وَ حَوْلَهُ سَلْمَانُ وَ أَبُو ذَرٍّ وَ اَلْمِقْدَادُ وَ عَمَّارٌ وَ حُذَیْفَهُ بْنُ اَلْیَمَانِ ، فَجَلَسْنَا بِإِزَائِهِ وَ أَوْعَزْتُ إِلَى أَبِی بَکْرٍ أَنْ یَضَعَ یَدَهُ عَلَى مِثْلِ مَا وَضَعَ عَلِیٌّ یَدَهُ وَ یُقَرِّبَهَا مِنْ یَدِهِ، فَفَعَلَ ذَلِکَ وَ أَخَذْتُ بِیَدِ أَبِی بَکْرٍ لِأَمْسَحَهَا عَلَى یَدِهِ، وَ أَقُولَ قَدْ بَایَعَ، فَقَبَضَ عَلِیٌّ یَدَهُ فَقُمْتُ أَنَا وَ أَبُو بَکْرٍ مُوَلِّیاً، وَ أَنَا أَقُولُ: جَزَى اَللَّهُ عَلِیّاً خَیْراً فَإِنَّهُ لَمْ یَمْنَعْکَ اَلْبَیْعَهَ لَمَّا حَضَرْتَ قَبْرَ رَسُولِ اَللَّهِ (صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ)، فَوَثَبَ مِنْ دُونِ اَلْجَمَاعَهِ أَبُو ذَرٍّ جُنْدَبُ بْنُ جُنَادَهَ اَلْغِفَارِیُّ وَ هُوَ یَصِیحُ وَ یَقُولُ: وَ اَللَّهِ – یَا عَدُوَّ اَللَّهِ – مَا بَایَعَ عَلِیٌّ عَتِیقاً، وَ لَمْ یَزَلْ کُلَّمَا لَقِینَا قَوْماً وَ أَقْبَلْنَا عَلَى قَوْمٍ نُخْبِرُهُمْ بِبَیْعَتِهِ وَ أَبُو ذَرٍّ یُکَذِّبُنَا، وَ اَللَّهِ مَا بَایَعَنَا فِی خِلاَفَهِ أَبِی بَکْرٍ وَ لاَ فِی خِلاَفَتِی وَ لاَ یُبَایِعُ لِمَنْ بَعْدِی وَ لاَ بَایَعَ مِنْ أَصْحَابِهِ اِثْنَا عَشَرَ رَجُلاً لاَ لِأَبِی بَکْرٍ وَ لاَ لِی، فَمَنْ فَعَلَ – یَا مُعَاوِیَهُ – فِعْلِی وَ اِسْتَشَارَ أَحْقَادَهُ اَلسَّالِفَهَ غَیْرِی؟!. وَ أَمَّا أَنْتَ وَ أَبُوکَ أَبُو سُفْیَانَ وَ أَخُوکَ عُتْبَهُ فَأَعْرِفُ مَا کَانَ مِنْکُمْ فِی تَکْذِیبِ مُحَمَّدٍ (صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ) وَ کَیْدِهِ، وَ إِدَارَهِ اَلدَّوَائِرِ بِمَکَّهَ وَ طَلِبَتِهِ فِی جَبَلِ حَرَى لِقَتْلِهِ، وَ تَأَلُّفِ اَلْأَحْزَابِ وَ جَمْعِهِمْ عَلَیْهِ، وَ رُکُوبَ أَبِیکَ اَلْجَمَلَ وَ قَدْ قَادَ اَلْأَحْزَابَ، وَ قَوْلَ مُحَمَّدٍ : لَعَنَ اَللَّهُ اَلرَّاکِبَ وَ اَلْقَائِدَ وَ اَلسَّائِقَ، وَ کَانَ أَبُوکَ اَلرَّاکِبَ وَ أَخُوکَ عُتْبَهُ اَلْقَائِدَ وَ أَنْتَ اَلسَّائِقَ، وَ لَمْ أَنْسَ أُمَّکَ هِنْداً وَ قَدْ بَذَلَتْ لِوَحْشِیٍّ مَا بَذَلَتْ حَتَّى تَکَمَّنَ لِحَمْزَهَ اَلَّذِی دَعَوْهُ أَسَدَ اَلرَّحْمَنِ فِی أَرْضِهِ – وَ طَعَنَهُ بِالْحَرْبَهِ، فَفَلَقَ فُؤَادَهُ وَ شَقَّ عَنْهُ وَ أَخَذَ کَبِدَهُ فَحَمَلَهُ إِلَى أُمِّکَ، فَزَعَمَ مُحَمَّدٌ بِسِحْرِهِ أَنَّهُ لَمَّا أَدْخَلَتْهُ فَاهَا لِتَأْکُلَهُ صَارَ جُلْمُوداً فَلَفَظَتْهُ مِنْ فِیهَا، فَسَمَّاهَا مُحَمَّدٌ وَ أَصْحَابُهُ: آکِلَهَ اَلْأَکْبَادِ ، وَ قَوْلَهَا فِی شِعْرِهَا لاِعْتِدَاءِ مُحَمَّدٍ وَ مُقَاتِلِیهِ: نَحْنُ بَنَاتُ طَارِقٍ نَمْشِی عَلَى اَلنَّمَارِقِ کالدُّرِّ فِی اَلْمَخَانِقِ وَ اَلْمِسْکِ فِی اَلْمَفَارِقِ إِنْ یُقْبِلُوا نُعَانِقْ أَوْ یُدْبِرُوا نُفَارِقْ فِرَاقَ غَیْرِ وَامِقٍ وَ نِسْوَتُهَا فِی اَلثِّیَابِ اَلصُّفْرِ اَلْمَرْئِیَّهِ مُبْدِیَاتٍ وُجُوهَهُنَّ وَ مَعَاصِمَهُنَّ وَ رُءُوسَهُنَّ یَحْرِصْنَ عَلَى قِتَالِ مُحَمَّدٍ ، إِنَّکُمْ لَمْ تُسَلِّمُوا طَوْعاً وَ إِنَّمَا أَسْلَمْتُمْ کَرْهاً یَوْمَ فَتْحِ مَکَّهَ فَجَعَلَکُمْ طُلَقَاءَ، وَ جَعَلَ أَخِی زَیْداً وَ عَقِیلاً أَخَا عَلِیِّ بْنِ أَبِی طَالِبٍ وَ اَلْعَبَّاسَ عَمَّهُمْ مِثْلَهُمْ، وَ کَانَ مِنْ أَبِیکَ فِی نَفْسِهِ، فَقَالَ: وَ اَللَّهِ یَا اِبْنَ أَبِی کَبْشَهَ ! لَأَمْلَأَنَّهَا عَلَیْکَ خَیْلاً وَ رَجِلاً وَ أَحُولُ بَیْنَکَ وَ بَیْنَ هَذِهِ اَلْأَعْدَاءِ. فَقَالَ مُحَمَّدٌ : وَ یُؤْذِنُ لِلنَّاسِ أَنَّهُ عَلِمَ مَا فِی نَفْسِهِ أَوْ یَکْفِی اَللَّهُ شَرَّکَ یَا أَبَا سُفْیَانَ ! وَ هُوَ یُرِی اَلنَّاسَ أَنْ لاَ یَعْلُوَهَا أَحَدٌ غَیْرِی، وَ عَلِیٍّ وَ مَنْ یَلِیهِ مِنْ أَهْلِ بَیْتِهِ فَبَطَلَ سِحْرُهُ وَ خَابَ سَعْیُهُ، وَ عَلاَهَا أَبُو بَکْرٍ وَ عَلَوْتُهَا بَعْدَهُ وَ أَرْجُو أَنْ تَکُونُوا مَعَاشِرَ بَنِی أُمَیَّهَ عِیدَانَ أَطْنَابِهَا، فَمِنْ ذَلِکَ قَدْ وَلَّیْتُکَ وَ قَلَّدْتُکَ إِبَاحَهَ مُلْکِهَا وَ عَرَّفْتُکَ فِیهَا وَ خَالَفْتُ قَوْلَهُ فِیکُمْ، وَ مَا أُبَالِی مِنْ تَأْلِیفِ شِعْرِهِ وَ نَثْرِهِ، أَنَّهُ قَالَ: یُوحَى إِلَیَّ مُنَزَّلٌ مِنْ رَبِّی فِی قَوْلِهِ: وَ اَلشَّجَرَهَ اَلْمَلْعُونَهَ فِی اَلْقُرْآنِ  فَزَعَمَ أَنَّهَا أَنْتُمْ یَا بَنِی أُمَیَّهَ ، فَبَیَّنَ عَدَاوَتَهُ حَیْثُ مَلِکَ کَمَا لَمْ یَزَلْ هَاشِمٌ وَ بَنُوهُ أَعْدَاءَ بَنِی عَبْدِ شَمْسٍ ، وَ أَنَا – مَعَ تَذْکِیرِی إِیَّاکَ یَا مُعَاوِیَهُ ! وَ شَرْحِی لَکَ مَا قَدْ شَرَحْتُهُ – نَاصِحٌ لَکَ وَ مُشْفِقٌ عَلَیْکَ مِنْ ضِیقِ عَطَنِکَ وَ حَرَجِ صَدْرِکَ، وَ قِلَّهِ حِلْمِکَ، أَنْ تُعَجِّلَ فِیمَا وَصَّیْتُکَ بِهِ وَ مَکَّنْتُکَ مِنْهُ مِنْ شَرِیعَهِ مُحَمَّدٍ (صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ) وَ أُمَّتِهِ أَنْ تُبْدِیَ لَهُمْ مُطَالَبَتَهُ بِطَعْنٍ أَوْ شَمَاتَهً بِمَوْتٍ أَوْ رَدّاً عَلَیْهِ فِیمَا أَتَى بِهِ، أَوْ اِسْتِصْغَاراً لِمَا أَتَى بِهِ فَتَکُونَ مِنَ اَلْهَالِکِینَ، فَتَخْفِضَ مَا رَفَعْتُ وَ تَهْدِمَ مَا بَنَیْتُ، وَ اِحْذَرْ کُلَّ اَلْحَذَرِ حَیْثُ دَخَلْتَ عَلَى مُحَمَّدٍ مَسْجِدَهُ وَ مِنْبَرَهُ وَ صَدِّقْ مُحَمَّداً فِی کُلِّ مَا أَتَى بِهِ وَ أَوْرَدَهُ ظَاهِراً، وَ أَظْهِرِ اَلتَّحَرُّزَ وَ اَلْوَاقِعَهَ فِی رَعِیَّتِکَ، وَ أَوْسِعْهُمْ حِلْماً، وَ أَعِمَّهُمْ بِرَوَائِحِ اَلْعَطَایَا، وَ عَلَیْکَ بِإِقَامَهِ اَلْحُدُودِ فِیهِمْ وَ تَضْعِیفِ اَلْجِنَایَهِ مِنْهُمْ لسببا [لِسَبَبِ ] مُحَمَّدٍ مِنْ مَالِکَ وَ رِزْقِکَ وَ لاَ تُرِهِمْ أَنَّکَ تَدَعُ لِلَّهِ حَقّاً وَ لاَ تَنْقُضُ فَرْضاً وَ لاَ تُغَیِّرُ لِمُحَمَّدٍ سُنَّهً فَتُفْسِدَ عَلَیْنَا اَلْأُمَّهَ، بَلْ خُذْهُمْ مِنْ مَأْمَنِهِمْ، وَ اُقْتُلْهُمْ بِأَیْدِیهِمْ، وَ أَبِدْهُمْ بِسُیُوفِهِمْ وَ تَطَاوُلِهِمْ وَ لاَ تُنَاجِزْهُمْ، وَ لِنْ لَهُمْ وَ لاَ تَبْخَسْ عَلَیْهِمْ، وَ اِفْسَحْ لَهُمْ فِی مَجْلِسِکَ، وَ شَرِّفْهُمْ فِی مَقْعَدِکَ، وَ تَوَصَّلْ إِلَى قَتْلِهِمْ بِرَئِیسِهِمْ، وَ أَظْهِرِ اَلْبِشْرَ وَ اَلْبَشَاشَهَ بَلِ اِکْظِمْ غَیْظَکَ وَ اُعْفُ عَنْهُمْ یُحِبُّوکَ وَ یُطِیعُوکَ، فَمَا آمَنُ عَلَیْنَا وَ عَلَیْکَ ثَوْرَهَ عَلِیٍّ وَ شِبْلَیْهِ اَلْحَسَنِ وَ اَلْحُسَیْنِ ، فَإِنْ أَمْکَنَکَ فِی عِدَّهٍ مِنَ اَلْأُمَّهِ فَبَادِرْ وَ لاَ تَقْنَعْ بِصِغَارِ اَلْأُمُورِ، وَ اِقْصِدْ بِعَظِیمِهَا وَ اِحْفَظْ وَصِیَّتِی إِلَیْکَ وَ عَهْدِی وَ أَخْفِهِ وَ لاَ تُبْدِهِ، وَ اِمْتَثِلْ أَمْرِی وَ نَهْیِی وَ اِنْهَضْ بِطَاعَتِی، وَ إِیَّاکَ وَ اَلْخِلاَفَ عَلَیَّ، وَ اُسْلُکْ طَرِیقَ أَسْلاَفِکِ، وَ اُطْلُبْ بِثَارِکَ، وَ اِقْتَصَّ آثَارَهُمْ، فَقَدْ أَخْرَجْتُ إِلَیْکَ بِسِرِّی وَ جَهْرِی، وَ شَفَعْتُ هَذَا بِقَوْلِی: مُعَاوِیَ إِنَّ اَلْقَوْمَ جَلَّتْ أُمُورُهُمْ بِدَعْوَهِ مَنْ عَمَّ اَلْبَرِیَّهَ بِالْوَتْرِی صَبَوْتُ إِلَى دَیْنٍ لَهُمْ فَأَرَابَنِی فَأَبْعِدْ بِدِینٍ قَدْ قَصَمْتُ بِهِ ظَهْرِی وَ إِنْ أَنْسَ لاَ أَنْسَ اَلْوَلِیدَ وَ شَیْبَهَ وَ عُتْبَهَ وَ اَلْعَاصَ اَلسَّرِیعَ لَدَى بَدْرٍ وَ تَحْتَ شَغَافِ اَلْقَلْبِ لَدْغٌ لِفَقْدِهِمْ أَبُو حَکَمٍ أَعْنِی اَلْضَئِیلَ مِنَ اَلْفَقْرِی أُولَئِکَ فَاطْلُبْ – یَا مُعَاوِیَ – ثَارَهُمْ بِنَصْلِ سُیُوفِ اَلْهِنْدِ وَ اَلْأَسَلِ اَلسُّمْرِی وَ صِلْ بِرِجَالِ اَلشَّامِ فِی مَعْشَرِهِمْ هُمُ اَلْأُسْدُ وَ اَلْبَاقُونَ فِی أَکَمِ اَلْوَعْرِی تَوَسَّلْ إِلَى اَلتَّخْلِیطِ فِی اَلْمِلَّهِ اَلَّتِی أَتَانَا بِهِ اَلْمَاضِی اَلْمُسَمُّوهُ بِالسِّحْرِی وَ طَالِبْ بِأَحْقَادٍ مَضَتْ لَکَ مُظْهِراً لِعِلَّهِ دِینٍ عَمَّ کُلَّ بَنِی اَلنَّضْرِ فَلَسْتَ تَنَالُ اَلثَّارَ إِلاَّ بِدِینِهِمْ فَتَقْتُلُ بِسَیْفِ اَلْقَوْمِ جِیدَ بَنِی عَمْرِی لِهَذَا لَقَدْ وَلَّیْتُکَ اَلشَّامَ رَاجِیاً وَ أَنْتَ جَدِیرٌ أَنْ تَئُولَ إِلَى صَخْرِی قَالَ: فَلَمَّا قَرَأَ عَبْدُ اَللَّهِ بْنُ عُمَرَ هَذَا اَلْعَهْدَ، قَامَ إِلَى یَزِیدَ فَقَبَّلَ رَأْسَهُ، وَ قَالَ: اَلْحَمْدُ لِلَّهِ – یَا أَمِیرَ اَلْمُؤْمِنِینَ! – عَلَى قَتْلِکَ اَلشَّارِیَّ اِبْنَ اَلشَّارِیِّ، وَ اَللَّهِ مَا أَخْرَجَ أَبِی إِلَیَّ بِمَا أَخْرَجَ إِلَى أَبِیکَ، وَ اَللَّهِ لاَ رَآنِی أَحَدٌ مِنْ رَهْطِ مُحَمَّدٍ بِحَیْثُ یُحِبُّ وَ یَرْضَى، فَأَحْسَنَ جَائِزَتَهُ وَ بَرَّهُ، وَ رَدَّهُ مُکَرَّماً. فَخَرَجَ عَبْدُ اَللَّهِ بْنُ عُمَرَ مِنْ عِنْدِهِ ضَاحِکاً، فَقَالَ لَهُ اَلنَّاسُ: مَا قَالَ لَکَ؟. قَالَ: قَوْلاً صَادِقاً لَوَدِدْتُ أَنِّی کُنْتُ مُشَارِکَهُ فِیهِ، وَ سَارَ رَاجِعاً إِلَى اَلْمَدِینَهِ ، وَ کَانَ جَوَابُهُ لِمَنْ یَلْقَاهُ هَذَا اَلْجَوَابَ. وَ یُرْوَى أَنَّهُ أَخْرَجَ یَزِیدُ لَعَنَهُ اَللَّهُ إِلَى عَبْدِ اَللَّهِ بْنِ عُمَرَ کِتَاباً فِیهِ عَهْدُ عُثْمَانَ بْنِ عَفَّانَ فِیهِ أَغْلَظُ مِنْ هَذَا وَ أَدْهَى وَ أَعْظَمُ مِنَ اَلْعَهْدِ اَلَّذِی کَتَبَهُ عُمَرُ لِمُعَاوِیَهَ ، فَلَمَّا قَرَأَ عَبْدُ اَللَّهِ اَلْعَهْدَ اَلْآخَرَ قَامَ فَقَبَّلَ رَأْسَ یَزِیدَ لَعَنَهُمَا اَللَّهُ، وَ قَالَ: اَلْحَمْدُ لِلَّهِ عَلَى قَتْلِکَ اَلشَّارِیَّ اِبْنَ اَلشَّارِیِّ ، وَ اِعْلَمْ أَنَّ وَالِدِی عُمَرَ أَخْرَجَ إِلَیَّ مِنْ سِرِّهِ بِمِثْلِ هَذَا اَلَّذِی أَخْرَجَهُ إِلَى أَبِیکَ مُعَاوِیَهَ ، وَ لاَ أَرَى أَحَداً مِنْ رَهْطِ مُحَمَّدٍ وَ أَهْلِهِ وَ شِیعَتِهِ بَعْدَ یَوْمِی هَذَا إِلاَّ غَیْرَ مُنْطَوٍ لَهُمْ عَلَى خَیْرٍ أَبَداً. فَقَالَ یَزِیدُ : أَ فِیهِ شَرْحُ اَلْخَفَا یَا اِبْنَ عُمَرَ ؟. وَ اَلْحَمْدُ لِلَّهِ وَحْدَهُ وَ صَلَّى اَللَّهُ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ، قَالَ اِبْنُ عَبَّاسٍ : أَظْهَرُوا اَلْإِیمَانَ وَ أَسَرُّوا اَلْکُفْرَ، فَلَمَّا وَجَدُوا عَلَیْهِ أَعْوَاناً أَظْهَرُوهُ .)