انتظار، یکی از مهمترین و پر ارزش ترین وظایف شیعه در عصر غیبت حضرت مهدی (عج) است: انتظار در لغت به معنای مراقب بودن، درنگ در امور و چشم به راه بودن است.[۱] و انسان منتظر، انسانی است امیدوار، با شرح صدری وسیع، مؤمن و معتقد به محبوبی که در طلب او می سوزد و زمینه ساز موعودی که انتظارش را می کشد. مؤمنی که منتظر مولایش می باشد هر اندازه انتظارش شدیدتر باشد، تلاشش در آمادگی برای آن به وسیله پرهیز از گناه و کوشش در راه تهذیب نفس و پاکیزه کردن درون از صفات نکوهیده و به دست آوردن خوبی های پسندیده بیشتر می گردد.

امام صادق ـ علیه السّلام ـ می فرماید: “هر کسی که خواسته باشد از یاران قائم (عج) باشد باید که منتظر باشد و با این حال با پرهیزکاری به خویهای پسندیده آراسته شود؛ پس هر گاه بمیرد و قائم پس از مردنش ظهور نماید پاداش او مثل کسی است که دوران حکومت آن حضرت را درک کرده است.[۲]

شخصی که منتظر است در صورتی انتظارش واقعی است که به وظایفش عمل نماید و برخی از وظایف او از قرار زیر است:

۱ – معرفت و شناخت آن حضرت اولین وظیفه منتظر است. از پیامبر ـ صلّی الله علیه و آله ـ ، در متون دینی آمده است: “هر کس بمیرد و امام زمانش را نشناسد به مرگ جاهلی مرده است”. [۳]

۲ – محزون بودن از فراق آن حضرت. که بر این مطلب روایتی از امام صادق ـ علیه السّلام ـ وارد شده است.[۴]

۳ – دعا کردن برای امام عصر (عج) به خصوص خواندن دعاهای وارده چون دعای عهد و ندبه و …[۵]

۴ – سعی در اصلاح جامعه و انجام امر به معروف و نهی از منکر.[۶]

با این وصف اگر همگان به وظایف خویش عمل نمایند و توجه ویژه ای داشته باشند نمی توان گفت در این فرض حتماً آن امام همام ظهور خواهد کرد زیرا اگر چه ظهور حضرت مهدی (عج) یک فرمان حتمی و قطعی خداوند است ولی باید توجه داشت قیام جهانی او نیازمند آمادگی های زیر است:

۱ – آمادگی فکری و فرهنگی: یعنی سطح افکار مردم جهان چنان بالا رود که بدانند مسئله نژاد یا مناطق مختلف جغرافیایی و تفاوت رنگ و زبان ها و …. نمی تواند بشر را از هم جدا سازد و قرآن کریم هم شایستگی و صلاحیت را شرط آن انقلاب دانسته است.

۲ – آمادگی اجتماعی: مردم جهان باید از ظلم و ستم نظام های موجود خسته شوند و تلخی این زندگی مادی و یک بُعدی را احساس کنند و از حل شدن مشکلات کنونی مأیوس گردند و به این واقعیت برسند که تنها حکومتی که می تواند حلال مشکلات باشد حکومت منجی عالم بشریت است.

امام صادق ـ علیه السّلام ـ فرمودند تا همه اصناف مردم به حکومت نرسند حضرت مهدی قیام نمی کند تا بعد از تشکیل حکومت جهانی نگویند اگر ما هم به حکومت می رسیدیم با عدالت رفتار می کردیم.[۷]

۳ – آمادگی تکنولوژیکی و ارتباطی: وجود صنایع پیشرفته نه تنها مزاحم یک حکومت عادلانه جهانی نخواهد بود بلکه شاید بدون آن وصول به چنین هدفی محال باشد. و معجزه نیز برای اثبات حقانیت یک آئین آسمانی است نه برای اداره همیشگی نظام جامعه.[۸]

۴ – آمادگی های فردی: حکومت جهانی قبل از هر چیز نیازمند عناصر آماده و با ارزش انسانی است تا بتواند بار سنگین چنان اصلاحات وسیعی را به دوش بکشد و این در درجه اول به بالا بردن سطح اندیشه و آگاهی و آمادگی روحی و فکری برای پیاده کردن آن برنامه عظیم نیاز دارد.[۹]

۵ – آمادگی نظامی: مسلمانان باید همیشه آمادگی نظامی و نیروی سلحشوری داشته باشند تا به هنگام طلوع طلایع حق، به صف پیکار گران رکاب مهدی (عج) بپیوندند و از این رو امام صادق ـ علیه السّلام ـ منتظران را فرا می خواند تا همواره نیرومند و مسلح باشند و دوره انتظار مهدی (عج) را با دست پر، به سر آورند”.[۱۰]
علاوه بر آنچه گفته شد راز و رمزهای دیگری نیز برای قیام حضرت وجود دارد که فقط خدای دانا از زمان پیدایش آنها با خبر است، مثلاً امام صادق ـ علیه السّلام ـ می فرماید: حضرت مهدی (عج) ظاهر نمی شود تا نطفه افراد با ایمانی که در صلب کافران و منافقان ودیعه نهاده است خارج شوند.[۱۱]
گفتنی است گناه خشم خداوند را به دنبال دارد و به تعبیر پیامبر ـ صلّی الله علیه و آله ـ گناهان نعمت ها را تغییر می دهند.[۱۲]

و به فرموده امام علی ـ علیه السّلام ـ اشکها خشک نمی شود مگر به خاطر قساوت قلب ها و قلب ها قسی نمی شود مگر به واسطه زیادی گناهان.[۱۳] و به فرموده امام صادق ـ علیه السّلام ـ هنگامی که کسی گناه می کند در دلش نقطه سیاهی به وجود می آید حال اگر توبه کند آن نقطه سیاه پاک می شود. اما اگر باز هم گناه کند آن نقطه سیاه بزرگتر می شود تا سراسر قلبش را فرا می گیرد و از آن به بعد هرگز رستگار نمی گردد.[۱۴] بنابراین با گناهی که انسان مرتکب می شود به تناسب همان گناه از دایره انتظار فرج بیرون می شود و اگر به راه انحرافیش ادامه دهد به تناسب بی راهه ای که می رود از صراط انتظار و انسانیت خارج می گردد. علاوه بر این از روایات فهمیده می شود که وقت ظهور امام عصر (عج) از اموری است که امکان پیش و پس افتادنش هست[۱۵] و به یقین اگر با کردار و گفتارمان به سمت آمادگی های لازم حرکت نکنیم و زمینه های قیام را از بین ببریم یا به وجود نیاوریم ای بسا ظهور امام به تأخیر بیفتد.

خلاصه سخن انتظار واقعی در رهن عمل کردن است و با شعار به وجود نمی آید از این رو انتظار واقعی زمانی معنی دارد که شخص منتظر در صراطی که تبیین شده است حرکت نماید هم خود سازی کند و هم امر به معروف و نهی از منکر و برای ظهور حضرت دعا کند و دعاهای وارده چون دعای عهد، ندبه و …. را بخواند ولی باید توجه داشت علاوه بر وظایف شخصی جامعه نیز باید آمادگی های لازم را برای ظهور حضرت پیدا نماید آنهم آمادگی هایی از جنس آمادگی فکری فرهنگی، اجتماعی، تکنولوژیکی و ارتباطی و آمادگی های فردی و نظامی. از طرفی آلوده شدن گناهان مورد رضای خدا نیست و در صورتی که شخص آلوده راه برگشت را اختیار نکند نه تنها از چمنزار انتظار خارج می شود بلکه ای بسا خشم خداوند و به تبع آن تباه شدن آخرت و به تأخیر افتادن ظهور را به دنبال بیاورد.

برای آگاهی بیشتر به کتاب مکیال المکارم، ج ۱ و نیز دادگستر جهان مراجعه شود.
امام صادق ـ علیه السّلام ـ :
“هر کس وقت ظهور را برایت تعیین کرد از تکذیب کردنش باک نداشته باش زیرا ما برای ظهور وقتی تعیین نمی کنیم”
بحار الانوار، ج ۵۲، ص ۱۰۴ ـ ۱۱۷

منبع:پرسمان

[۱] . التحقیق فی کلمات القرآن، حسن مصطفوی، ج ۱۲، ص ۱۶۶، به نقل از فصلنامه انتظار، شماره ۱، سال اول، پائیز ۱۳۸۰، ص ۸۱٫
[۲] . مولوی اصفهانی، مکیال المکارم، ج ۲، ص ۲۱۹، ترجمه مهدی حائری، دفتر تحقیقات و انتشارات بدر.
[۳] . بحار الانوار، ج ۸، ص ۳۶۸، ج ۳۲، ص ۳۲۱ و ۳۳۳، القندوزی، حافظ سلیمان بن ابراهیم، ینابیع الموده، ج ۳، ص ۳۲۷٫
[۴] . کمال الدین و تمام النعمه، شیخ صدوق، ص ۳۷۱، دفتر انتشارات اسلامی، وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
[۵] . مجلسی، بحار الانوار، ۱۱۰ جلدی، دار الکتب الاسلامیه، تهران، ج ۱۰۲، ص ۱۱۱٫
[۶] . محمدی ری شهری، میزان الحکمه، ج ۴، ص ۵۳۱٫
[۷] . مجلسی، بحار الانوار، ج ۵۲، ص ۲۴۴، مؤسسه الوفاء بیروت.
[۸] . اقسام آمادگی های که ذکر شده است از کتاب: حکومت جهانی حضرت مهدی (عج)، مکارم شیرازی، انتشارات نسل جوان، چاپ یازدهم، ص ۸۲، اخذ شده است.
[۹] . همان.
[۱۰] . محمد رضا حکیمی، خورشید مغرب، چاپ ۲۳، نشر فرهنگ اسلامی، تهران، ص ۲۷۴٫
[۱۱] . ابراهیم امینی، دادگستر جهان، انتشارات شفق، چاپ قدس، ص ۲۴۳؛ اثبات الهداه، ج ۷، ص ۱۰۵٫
[۱۲] . میرزا حسن محدث نوری، مستدرک الوسایل، قم مؤسسه آل البیت ـ علیهم السّلام ـ ، ج ۱۲، ص ۳۳۴٫
[۱۳] . مجلسی، بحار الانوار، ج ۷۰، ص ۵۵، مؤسسه الوفاء بیروت.
[۱۴] . کلینی، اصول کافی، ج ۲، ص ۲۷۱، شش جلدی.
[۱۵] . مولوی اصفهانی، مکیال المکارم، ترجمه قزوینی، ج اول، چاپ نگین، ص ۴۱۰٫