جبرئیل فقط اوقات نزول وحی بر نبی اکرم (ص) وارد می شد؛ چرا که در موارد بسیار در روایات داریم که مثلاً پیامبر اکرم (ص) مشغول فلان کار بود که جبرئیل بر او نازل شد. این گویای این مطلب است که جبرئیل در همه حال همراه آن حضرت نبود، اگر جبرئیل در همه حال همراه پیامبر بود دیگر نزول معنا نداشت؛ زیرا نزول به این معنا است که مرتبه بالا بوده و به مرتبه پایین نازل شده و در صورتی که او همراه پیامبر باشد دیگر نزول معنا ندارد.

همراه بودن و نبودن جبرئیل در بشری بودن نبی مکرم اسلام (ص) تأثیری ندارد، مگر جبرئیل، کسی جز حامل وحی به رسول خدا است؟ چه تلازمی بین همراهی جبرئیل و ملک بودن رسول الله (ص) وجود دارد؟!

سوال شما چند بخش دارد که به ترتیب به آنها پاسخ می دهیم:

۱ – جبرئیل فقط اوقات نزول وحی بر نبی اکرم (ص) وارد می شد؛ چرا که در موارد بسیار در روایات داریم که مثلاً پیامبر اکرم (ص) مشغول فلان کار بود که جبرئیل بر او نازل شد،[۱] و این گویای این مطلب است که جبرئیل در همه حال همراه ایشان نبوده، اگر همراه پیامبر بوده دیگر نزول معنا نداشت؛ زیرا نزول به این معنا است که مرتبه بالا بوده و به مرتبه پایین نازل شده و در صورتی که او همراه پیامبر باشد دیگر نزول معنا ندارد؛ بلکه باید گفته می شد که مثلاً جبرئیل که همراه نبی مکرم (ص)بود به او گفت یا بر او وحی نمود؛ مثلاً در آیه ۱۹ سوره مریم و آیات سوره ضحی در تفاسیر آمده است، شان نزول آیه برای تأخیر در وحی بوده و بین ۲۵ تا ۴۵ روز تأخیر در وحی نقل شده است.[۲]

۲ – پاسخ قسمت دوم سؤال: شکی نیست طبق آموزه های دینی خداوند فرشته ای را برای تعلیم مکارم اخلاق به پیامبرش گماشته بود‏[۳] ، اما مگر مصاحبت دائمی فرشته ای با پیامبر دلیل آن است که پیامبر ملک بوده است!

شما فرمودید اگر جبرئیل دائماً همراه نبی اکرم (ص)بوده، پس پیامبر بشر نبوده، مگر جبرئیل، کسی جز حامل وحی و واسطه در رساندن وحی به رسول خدا است؟ تلازم بین همراهی جبرئیل و ملک بودن رسول الله (ص) روشن نیست؛ یعنی معلوم نیست چطور از همراهی دائمی جبرئیل با پیامبر نتیجه گرفتید پیامبر ملک است، مگر همراهی دائمی دو موجود به معنای هم جنسی است؟ اگر ما با یک انگشتر همیشه همراه شویم یعنی ما انگشتر هستیم؟ خداوند همیشه همراه ما است؛ یعنی ما خدا هستیم یا خداوند مثل ما است؟! و یا فرشتگانی که همیشه همراه انسان هستند و اعمال او را ضبط می کنند، لازمه اش این است که انسان فرشته باشد؟! این استدلال مبنای عقلی ندارد و حتی اگر پیامبر همیشه با جبرئیل همراه باشد خدشه ای به بشر بودن آن حضرت وارد نکرده و با آیه قرآن تنافی پیدا نمی کند. [۴]

۳ – نکته دیگر این که علتی که جبرئیل بر پیامبر (ص) نازل می شود نه بر بقیه مردم، عصمت نبی است، نه این که علت عصمت نبی نزول جبرئیل بر ایشان باشد، تا زمانی که شخص عصمت از خطا و اشتباه نداشته باشد، لایق مقام نبوت نمی شود و وحی بر او نازل نمی شود، وقتی این طور بود دیگر حضور یا عدم حضور جبرئیل ربطی به عصمت نبی اکرم (ص) پیدا نمی کند؛ چون ایشان امین خداوند متعال هستند و جبرئیل نیز پیام آور خداوند است.

در ادامه ضروری است بدانیم که ملاک متابعت ما از نبی اکرم (ص) چیست؟ و چرا ما از نبی اکرم اطاعت می کنیم؟ آیا همراهی جبرئیل (ع) ملاک ما برای متابعت از ایشان است، یا ملاک دیگری دارد؟

جبرئیل تنها نقش حامل وحی را دارد، نه در عصمت نبوی تأثیر گذار است، و نه در وجوب متابعت از ایشان؛ بنابراین سنن نبوی قابل خدشه و تجدید نظر نیست؛ چون بر گرفته از رفتار پیامبری است که از هر گونه خطایی مصون بوده و از بالاترین درجه کمال انسانی برخوردار است، تا آن جایی که خداوند درجه قرب ایشان را به خود، کمتر از قاب قوسین بیان می کند.

 منبع: اسلام کوئست

پی نوشت ها

[۱] کلینی، الکافی، ‏ج ۶، ص ۵۲، چاپ چهارم‏، دار الکتب الإسلامیه، تهران، ۱۳۶۵؛ همان، ج ۵، ص ۳۰۴؛ علامه مجلسی، بحارالأنوار، ج ۱۷، ص ۳۷۸، باب ۵۲، الیقین و الصبر على الشدائد، مؤسسه الوفاء، بیروت.‏

[۲] بانوى اصفهانى، سیده نصرت امین، مخزن العرفان در تفسیر قرآن، ج ‏۱۵، ص ۱۶۹،نهضت زنان مسلمان، تهران، ۱۳۶۱ ش؛ کاشانى، ملا فتح الله، تفسیر منهج الصادقین فى الزام المخالفین، ج ‏۱۰، ص ۲۶۹، کتاب فروشى محمد حسن علمى، تهران، ۱۳۳۶ ش؛ حسینى شاه عبدالعظیمى، حسین بن احمد، تفسیر اثنا عشرى، ج ‏۱۴، ص ۲۴۹، انتشارات میقات، تهران، چاپ اول، ۱۳۶۳ ش؛ رشیدالدین میبدى، احمد بن ابى سعد، کشف الأسرار و عده الأبرار، ج ‏۶، ص ۱۴۰، انتشارات امیر کبیر، تهران، چاپ پنجم، ۱۳۷۱ ش.

۳ حضرت علی (ع) در این باره می فرماید: لَقَدْ قَرَنَ اللَّهُ سُبْحَانَهُ بِهِ مِنْ لَدُنْ أَنْ کَانَ فَطِیماً أَعْظَمَ مَلَکٍ مِنْ مَلَائِکَتِهِ یَسْلُکُ بِهِ طَرِیقَ الْمَکَارِمِ وَ مَحَاسِنَ أَخْلَاقِ الْعَالَمِ لَیْلَهُ وَ نَهَارَه؛ نهج‏البلاغه، ص ۳۰۰، انتشارات دار الهجره قم.

[۴]   در باره نقش ملائکه و جبریل در افاضه علوم، به پاسخ ۱۸۵۳ (سایت: ۱۹۲۲) (جایگاه وجودی ملائکه) رجوع شود.