«وَ إِن کُنتُم جُنُباً فَاطَّهَّرُوا»؛[۱] «هنگامى که جنب شدید، خود را بشویید (غسل دهید)».

غسل در لغت به معناى شستن چیزى براى ازبین بردن چرک آن است ودراصطلاح فقه عبارت است از: «شستن تمام بدن، به قصد قربت و اطاعت از فرمان الهى».

غسل دو نوع است: غسل واجب و غسل مستحبى.

غسل هاى واجب عبارت است از: غسل جنابت، حیض، نفاس، استحاضه، مس میت، غسل میت و غسلى که به واسطه نذر و قسم و مانند آن واجب مى شود.

تعداد غسل هاى مستحبى فراوان است که در کتاب هاى مفصل از آنها نام برده شده است.

در میان غسل هاى واجب مهم ترین آنها غسل جنابت است. اصل غسل جنابت به تنهایى واجب نیست ؛ بلکه براى انجام برخى کارها (مانند نماز، مس قرآن و…) به دستور شرع واجب شده است و انجام دادن این گونه اعمال بدون غسل، گناه است ؛ بلکه در برخى موارد عمل باطل خواهد بود.

غسل جنابت داراى دو فایده و فلسفه مهم است:

۱ – طبق تحقیقات دانشمندان، در بدن انسان دو سلسله اعصاب نباتى وجود دارد که تمام فعالیت هاى بدن را کنترل مى کند: اعصاب سمپاتیک و اعصاب پاراسمپاتیک. این دو رشته اعصاب در سراسر بدن انسان گسترده است. وظیفه اعصاب سمپاتیک، تند کردن و وظیفه اعصاب پاراسمپاتیک، کند کردن فعالیت دستگاه هاى مختلف بدن است. گاهى جریان هایى در بدن رخ مى دهد که این تعادل را به هم مى زند ؛ از جمله آنها حالت ارگاسم (اوج لذت جنسى) است که معمولاً مقارن خروج منى صورت مى گیرد. از امورى که مى تواند اعصاب سمپاتیک را به کار وا دارد و تعادل از دست رفته را تأمین کند، تماس آب با بدن است و از آنجا که تأثیر ارگاسم روى تمام اعضاى بدن به طور محسوس دیده مى شود، دستور داده شده که بعد از آمیزش جنسى یا خروج منى، تمام بدن با آب شسته شود.

۲ – غسل جنابت یک دستور اسلامى براى پاک نگه داشتن بدن و رعایت بهداشت، در طول زندگى است. همواره عده اى از نظافت خود غافل مى شوند ؛ ولى این حکم اسلامى آنان را وادار مى کند که در فاصله هاى مختلف خود را شست و شو دهند و بدن را پاک نگه دارند. البته موارد یاد شده، تنها به عنوان حکمت و فلسفه غسل به شمار مى آید و به هیچ وجه ملاک اصلى وجوب غسل نیست ؛ چه اینکه غسل یک واجب تعبدى است و نیاز به قصد قربت دارد. از این رو کسى که تازه بدن خود را شسته ؛ ولى از او منى خارج شده است، باز باید غسل را انجام دهد.[۲]

غسل را به دو صورت مى توان انجام داد: ترتیبى و ارتماسى. در غسل ترتیبى ابتدا سر و گردن، سپس نیمه راست و بعد از آن نیمه چپ بدن شسته مى شود.[۳] در غسل ارتماسى بدن یکباره در آب قرار مى گیرد (مانند غسل در استخر). در هر دو روش، دست کشیدن لازم نیست ؛ بلکه همین اندازه که به نیت غسل، آب به تمام نقاط بدن برسد، کافى است. تمام شرط هایى که براى صحیح بودن وضو لازم است، در صحیح بودن غسل نیز شرط است ؛ ولى در چند چیز با وضو تفاوت دارد:

۱ – در غسل موالات شرط نیست.

۲ – در غسل شستن از بالا به پایین لازم نیست.[۴]

۳ – در غسل باید آب به پوست بدن برسد ؛ ولى در وضو اگر پوست صورت از لاى موها پیدا نباشد، لازم نیست.

کیفیت انجام دادن غسل براى انواع واجب و مستحب آن، به یک شکل است و هیچ تفاوتى با هم ندارد.

منبع:نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاهها / مؤلف: سید مجنبی حسینی

[۱] – مائده ۵ ، آیه ۶٫

[۲] – تفسیر نمونه، ج ۴، ص ۲۹۴٫

[۳] – باید دانست که برخى مراجع در ترتیب شستن اعضا احتیاط واجب دارند.

[۴] – البته برخى مراجع آیه‏اللّه‏ بهجت شستن از بالا به پایین را احتیاط واجب مى‏دانند.