درباره زیارت حضرت سیدالشهدا روایات فراوانى وجود دارد[۱] و در خصوص زیارت عاشوراى معروف، احادیث متعددى از امام باقر (علیه السلام)  و امام صادق (علیه السلام)  نقل شده است.[۲] امام باقر (علیه السلام)  این زیارت را به یکى از اصحابش به نام «علقمه بن محمد حضرى» آموزش داده است.

  از آن جا که زیارت نوعى اعلام موضع و مشخص کردن خط فکرى است و آثار سازنده عجیبى دارد، آنچه به عنوان متن زیارتى خوانده مى شود، از نظر محتوا و جهت دهى، از حساسیتى ویژه برخوردار است. به همین جهت ائمه (علیهم السلام) با آموختن نحوه زیارت به یاران خود، به این عمل سازنده جهت و غناى بیشترى بخشیده اند؛ به گونه اى که زیارتنامه هاى رسیده از معصومان (علیهم السلام)  ـ مانند زیارت جامعه کبیره، عاشورا، آل یاسین و ناحیه مقدسه ـ گنجینه اى از تعالیم و آموزش هاى عالى آنان است.

  زیارت عاشورا ـ که از تعالیم امام باقر (علیه السلام)  است ـ به سبب آثار سازنده فردى و اجتماعى و بیان مواضع فکرى و عقیدتى شیعه و نشانه گرفتن خط انحراف، اهمیت ویژه دارد. شمارى از دستاوردهاى این زیارت عبارت است از:

۱ – ایجاد پیوند معنوى با خاندان عصمت و تشدید علاقه و محبت به آنان

این محبت موجب مى شود، زائر آن بزرگان را الگوى خویش سازد و در جهت همسویى فکرى و عملى با آنان بکوشد؛ همچنان که در قسمتى از زیارت، از خدا مى خواهد زندگى و مرگش را یکسره همانند آنان قرار دهد: «اللهم اجعل محیاى محیا محمد و آل محمد و مماتى ممات محمد و آل محمد».

از آنجا که این محبت به خاطر خداوند است ـ و خاندان عصمت از آن جهت که الهى و منسوب به اویند، محبوب واقع شده اند ـ مایه تقّرب به خداوند است. در قسمتى از زیارت چنین مى خوانیم: «اللهم انى اتقرب الیک بالموالاه لنبیک و ال نبیک».

۲ – پیدایش روحیه ظلم ستیزى در زائر

تکرار لعن و نفرین بر ستمگران در این زیارت، موجب پیدایش روحیه ظلم ستیزى در زائر مى شود. او با اعلام برائت و نفرت از ستمگران و ابراز محبت به پیروان حق و دوستان خاندان عصمت، پایه هاى ایمان دینى خود را مستحکم مى کند. مگر ایمان چیزى جز حب و بغض در راه خدا است: «هل الایمان الا الحب و البغض»؟ مؤمن واقعى در برابر ستم بى موضع نیست. از ستمگر نفرت و انزجار آشکارى دارد و با مظلوم و جبهه حق اعلام همراهى مى کند: «یا اباعبدالله انى سلم لمن سالمکم و حرب لمن حاربکم».

۳ – دورى جستن از خط انحراف

در این زیارت، ریشه هاى ظلم هدف قرار مى گیرد: «فلعن الله امهً اسست اساس الظلم و الجور علیکم اهل البیت و لعن الله امه دفعتکم عن مقامکم و ازالتکم عن مراتبکم التى رتبکم الله فیها». ستمى که در عاشورا تحقق یافت، در قلب تاریخ ستم ریشه دارد. این ظلم یک حلقه از حلقه هاى ستمى است که باانحراف مسیر اصیل خلافت آغاز شد.

۴ – الهام گرفتن، درس آموختن و الگو قرار دادن اسوه هاى هدایت

در این زیارت آمده است: «فاسئل الله الذى اکرمنى بمعرفتکم و معرفه اولیائکم ورزقنى البرائه من اعدائکم، ان یجعلنى معکم فى الدنیا و الآخره و ان یثبت لى عندکم قدم صدق فى الدنیا و الاخره». زائر پس از آنکه به حق معرفت پیدا کرد و ستم و ستمگر را شناخت و از آنان دورى جست، با ثبات قدم در مکتب خاندان عصمت و پیروى عملى از آنان، خود را در مسیر سعادت دنیا و آخرت قرار مى دهد؛ یعنى، اسوه ها و الگوهاى هدایت را ـ که از سوى خداوند منصوب شده اند ـ سرمشق خود قرار مى دهد و همگامى با آنان را مى طلبد.

۵ – ترویج روحیه شهادت طلبى و ایثار و فداکارى در راه خدا

۶ – احیاى مکتب و راه و هدف خاندان عصمت

نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه ها

نویسنده:گروه مؤلفان

[۱] – کامل الزیارات، ص۱۸۰٫

[۲] – بحارالانوار، ج۱۰۱، ص۲۹۰؛ اقبال الاعمال، ص۳۸؛ شیخ طوسى، مصباح المتهجد، صص ۵۳۸ و۵۴۲ و ۵۴۷٫