با این که خداوند انسان را در احسن تقویم آفرید؛ چرا او را پست تر از حیوانات بلکه بدتر می داند؟

پاسخ اجمالی

۱ – این که خداوند انسان را در بهترین جایگاه و یا «احسن تقویم» آفرید، بدین معنا است که او را از هر نظر، چه جسمی و چه روحی و عقلی، موزون و شایسته آفرید و استعدادهای لازم را در او قرار داد تا جایی که این توانایی را دارد تا به بالاترین مقام قرب الهی برسد.[۱]و به حیاتى جاودان در جوار پروردگارش، و به سعادتى عاری از شقاوت نائل شود. این مسئله به این دلیل امکان پذیر است که خدا او را به وسیله ای مجهز کرده که مى‏تواند با آن علم مفید کسب کند. و ابزار و وسائل عمل صالح را هم به او عطا کرده است.[۲]
۲ – این که فرمود: برخی انسان ها مانند حیوان یا گمراه تر از حیوانات هستند؛ یعنی این افراد چیزی را که موجب تفاوت بین انسان و حیوان می شود از دست داده اند و آن چیز عبارت است از قدرت تشخیص خیر از شرّ و تشخیص سود و زیانی که مربوط به زندگی انسانی می شود؛[۳]و این افراد به جهت این که فقط به خواب و خور و شهوت جنسى مى‏پردازند، شایسته این توصیف شده اند. همان طور که امام على(ع) مى‏فرماید: «مانند حیوانات پرواری که تنها به علف می ‏اندیشند و یا حیوانات دیگرى که در چراگاه ها رها شده‏اند و از این طرف و آن طرف خرده علفى بر مى‏گیرند»،[۴] به تعبیر دیگر؛ گروهى مرفه اند همچون گوسفندان پروارى، و گروهى نامرفه مانند گوسفندانى که در بیابان ها به دنبال آب و علف مى‏گردند و هر دو گروه هدفشان جز شکم چیزى نیست! آنچه در بالا گفته شد ممکن است درباره یک فرد صادق باشد و یا درباره یک ملت، ملت هایى که اندیشه هاى خود را از کار انداخته اند و به سرگرمی هاى ناسالم روى آورده اند و در ریشه هاى بدبختى خود نمی‏اندیشند و در عوامل ترقّى فکر نمى‏کنند، نه گوش شنوا دارند و نه چشم بینا.[۵]
 ۳ – با این که خدای متعال انسان را به بهترین حالت آفرید، ‏امّا همین انسان اگر از مسیر حق منحرف شود، چنان سقوط می کند که به مرحله «اسفل السافلین» کشیده می شود.[۶] بله؛ همین انسان، اگر استعدادهای خود را به کار نگیرد و راه کمال را طی نکند، خود را از رحمت واسعه الهی محروم می سازد و از بهره بردن از نفحات الهی باز می دارد. او با استفاده نکردن از این استعدادها و از دست دادن خصائصی که انسان را از حیوانات متمایز می کند (مانند قدرت تشخیص حق از باطل)، خود را از مرتبه انسانیت تنزّل داده و در ردیف حیوانات قرار می دهد.
اما این که فرموده است: این افراد از حیوانات هم گمراه تر هستند به این دلیل است که این انسان دارای استعداد و قوه رسیدن به کمال مطلوب را دارد ولی در حد حیوانیت باقی ماند، در حالیکه حیوانات این امکان را نداشتند که بتوانند مرتبه ای بالاتر از حیوانیت خود را کسب کنند. بلکه حیوانات در مسیری که خدا برایشان معیّن کرده حرکت می کنند و نسبت به خودشان در راه هدایت قرار دارند و در مقایسه با انسان است که می توان آنها را گمراه نامید. ولی این گروه از انسان ها با این که خداوند به آنها گوش و چشم و قلب داده بود، از آنها بهره نبرده و خود را از سعادت محروم کردند.[۷]

منبع:اسلام کوئست

پی نوشت:

[۱]. مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج ۲۷، ص ۱۴۴، دار الکتب الإسلامیه، تهران، چاپ اول، ۱۳۷۴ش.

[۲]. طباطبایی، محمد حسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ج ‏۲۰، ص ۳۱۹، دفتر انتشارات اسلامى‏، قم، چاپ پنجم، ۱۴۱۷ق.

.[۳] همان، ج ۸، ص ۳۳۶.

[۴]. «کَالْبَهِیمَهِ الْمَرْبُوطَهِ هَمُّهَا عَلَفُهَا أَوِ الْمُرْسَلَهِ شُغُلُهَا تَقَمُّمُهَا تَکْتَرِشُ مِنْ أَعْلَافِهَا»؛ سید رضى، محمد بن حسین، نهج البلاغه، محقق و مصحح: صبحی صالح، ص ۴۱۸، هجرت، قم، چاپ اول، ۱۴۱۴ق.

[۵]. تفسیر نمونه، ج ‏۷، ص ۲۲.

[۶]. همان، ج ‏۲۷، ص ۱۴۴.

[۷]. المیزان فی تفسیر القرآن، ج ۸، ص ۳۳۶.