در روایات شیعه، عبارت و اصطلاح بسیار لطیف و مناسبى براى انتظار در نظر گرفته شده و آن «انتظار فرج» است. فرج، به معناى نصرت و پیروزى و گشایش گره‏هاى زندگى از جانب خداوند است. مقصود از انتظار فرج، انتظار دگرگونى مثبت و گسترده در زندگى بشر و زدوده شدن ناکامى‏ها و نابسامانى‏ها از چهره غمزده جامعه انسانى است و پیروزى حکومت عدالت گستر و معنویت گراى مهدوى بر دولت‏هاى شرک و کفر و ستم است.

در روایات، توصیه‏هاى فراوانى در مورد انتظار فرج و ارزش، و فضیلت‏هاى بى‏شمار آن شده است.
پیامبر اکرم«ص» آن را برترین اعمال و عبادات مى‏داند: «افضلُ اعمال امّتى انتظار الفرج من اللّه عزّوجل»؛ بحارالانوار، ج ۵۲، ص ۱۲۸٫ ؛ «انتظار فرج (و گشایش) از جانب خداى بلند مرتبه، برترین عمل امت من است» و نیز مى‏فرماید: «افضل العباده انتظار الفرج»؛ معجم احادیث الامام المهدى، ج ۱، ص ۲۶۸٫ ؛ «با فضیلت‏ترین عبادات، انتظار فرج است».
حضرت على«ع» نیز آن را محبوب‏ترین اعمال در نزد خداوند و منتظر فرج را، همانند شهید راه حقّ مى‏داند: «انتظروا الفرج و لاتیأسوا من روح الله فاِنّ احبَّ الاعمالِ الى اللّه عزّوجلّ انتظارُ الفرجَ الآخِذُ باَمرنا مَعَنا غداً فى حظیره القدس و المنتظر للفرج کمُتشَحّط بدمه فى سبیلِ اللّه»؛ بحارالانوار، ج ۵۳، ص ۱۲۳٫ ؛ «منتظر فرج باشید و از رحمت خدا مأیوس نشوید که محبوب‏ترین اعمال نزد خداوند – عزّ و جل – انتظار فرج است. کسى که پذیراى امر ما باشد، فردا(ها) در «حظیره القدس» با ما است و کسى که منتظر فرج باشد، مانند کسى است که در راه خدا، به خون خود آغشته گشته است».

امام جواد«ع» آن را با فضیلت‏ترین و راه گشاترین امور مى‏داند: «اَفضَلُ اعمالِ شیعتنا انتظارُ الفَرَج مَن عَرَف هذ الامرَ فقد فُرِّج عَنه بانتظاره»؛ بحارالانوار، ج ۵۲، ص ۱۱۰٫ ؛ «برترین عمل شیعیان ما انتظار فرج است. هر کس این امر را بداند و آن را بشناسد، با همین انتظار در کارش گشایش و فرج مى‏شود».
امام هادى«ع» به روشنى معناى فرج را – که همان انتظار ظهور مهدى موعود است – توضیح مى‏دهد.
على بن مهزیار مى‏گوید: نامه‏اى به امام هادى«ع» نوشتم و از ایشان درباره «فرج» پرسیدم ؛ حضرت فرمود: «اذا غابَ صاحبُکم عن دارالظّالمین فتوقّعوا الفرج»؛ کمال الدین، ج ۲، ص ۳۸۰، ح ۲٫ ؛ «هر گاه امام شما از بین ظالمان و ستمگران مخفى شد، چشم به راه فرج باشید».

امام صادق«ع» نیز حالات شیعیان در دوران غیبت و انتظار گشایش و فرج را چنین بازگو مى‏فرماید: «نزدیک‏ترین جایى که خداى متعال به بندگانش هست و نیز بیشترین زمانى که از ایشان راضى است، وقتى است که حجّت الهى را از دست بدهند و او بر ایشان ظاهر نشود و جایش را ندانند ؛ در عین حال یقین دارند که آن حجّت باقى است و باطل نشده است. پس در آن هنگام، هر صبح و شام، منتظر فرج باشید…» همان، ص ۳۳۷، ح ۱۰٫.
برآیند این روایات آن است که عموم مردم جهان – به خصوص شیعیان – باید منتظر ظهور و قیام مهدى موعود باشند که از سراپرده غیبت بیرون آید.
انتظار فرج، در واقع نوعى آمادگى و استقبال از نیکى‏ها است. آمادگى براى تلاش و حرکتى مداوم و کوششى خستگى‏ناپذیر همراه با تهذیب نفس، پاک‏زیستن، حقّ‏خواهى و دور ماندن از زشتى‏ها و آلودگى‏ها… به همین جهت وقتى ابوبصیر از امام صادق«ع» پرسید که: فرج کى خواهد بود؟ آن حضرت فرمود: «یا ابابصیر و انت ممّن یرید الدّنیا؟ مَن عرف هذاالامر، فقد فرج عنه لانتظاره»؛ کافى، ج ۱، ص ۳۷۱٫ ؛ «اى ابوبصیر! تو هم از کسانى هستى که دنیا را طلب مى‏کنند؟ آن کس که قیام امام را بشناسد، براى او به جهت انتظارش فرج شده است».

بر این اساس، انتظار فرج، فراتر از انتظار معمولى است ؛ یعنى انتظارى همراه با آگاهى، بصیرت، درایت، معنویت، آمادگى، حق‏گرایى، عدل‏خواهى و… به عبارت روشن‏تر، انتظار فرج، شناخت حق و شناختن رهبر و امام حقّ و انتظار یارى رساندن به او است. چنین شخصى در غیبت امام، چنان رفتار مى‏کند که گویا در زمان ظهور و حضور او زندگى مى‏کند. به همین جهت شیعه تمامى دشوارى‏ها و کاستى‏ها را پشت سر نهاده و از خطر انقراض و زوال به دور مانده است. این نوع انتظار است که داراى فضیلت و ارزش بى‏شمارى است.

امام سجّاد«ع» مى‏فرمود: «انتظار الفرج من اعظم الفرج»؛ بحارالانوار، ج ۵۲، ص ۱۲۲، ح ۴٫ ؛ «انتظار فرج، خود از بزرگ‏ترین گشایش‏ها است».
امام کاظم«ع» هم فرمود: «انتظار الفرج من الفرج»؛ الغیبه طوسى، ص ۴۵۹٫ ؛ «انتظار فرج، نشانه فرج و گشایش است».
به صراحت مى‏توان گفت: از مهم‏ترین رازهاى نهفته بقاى تشیّع همین روح انتظارى است که کالبد شیعه را آکنده ساخته و پیوسته او را به تلاش، کوشش، جنبش و جوشش وا مى‏دارد.
«انتظار»، ظرفیت و توانایى فراوانى براى تحقّق جامعه آرمانى اسلام ایجاد مى‏کند و رفتارها و برنامه‏ها را بدان سمت سوق مى‏دهد. این والاترین عبادت و بهترین عمل است ؛ چنان که امام على«ع» فرمود: «افضلُ عباده المؤمن انتظار فَرج الله»؛ بحارالانوار، ج ۵۲، ص ۱۴۶٫ ؛ «بهترین عبادت مؤمن، انتظار کشیدن فرج خداوند است». به طور خلاصه مؤلّفه‏هاى زیر را مى‏توان از «انتظار فرج» برداشت کرد:

۱ – تلاش و کوشش براى پیشرفت و ترقّى ؛

۲ – اصلاح‏طلبى و امید به زندگى بهتر (گشایش در امور) ؛

۳ – نفى وضع موجود (ظلم و بى‏عدالتى، فساد و تباهى) ؛

۴ – طرد و عدم پذیرش حکومت‏هاى سیاسى (نامشروع دانستن آنها) ؛

۵ – قیام و انقلاب و نهضت مداوم و فعّال ؛

۶ – ضرورت تشکیل حکومت‏هاى دینى و مشروع ؛

۷ – عدم انقیاد و سازش در برابر جبّاران و مفسدان و… براى مطالعه بیشتر ر.ک: نگارنده، مقاله انقلاب و انتظار، فصلنامه انتظار، ش ۲، ص ۱۳۰٫. (مهدویت۱، رحیم کارگر، کد: ۲۸/۵۰۰۰۲۷)

منبع:پرسمان