یکی از شبهاتی که در مورد سیره امام حسین علیه السلام مورد توجه قرار گرفته است بحث حضور ایشان در جنگ قستنطنیه به فرماندهی یزید ابن معاویه می باشد

آیا امام حسین علیه السلام در آن جنگ حضور داشته اند؟؟؟!!

تارخ به جا مانده از آن زمان چه می گوید؟؟؟!!

ابن عساکر در مقدمه زندگانى امام حسین علیه السلام مى نویسد: «و نزد معاویه رفت و در سپاهى که فرماندهیش با یزید بن معاویه بود، رهسپار جنگ قستنطنیه گشت.^[۱]

بدون شک کسى که اندک شناختى درباره شخصیت، ایستادگى و آگاهى سیدالشهدا به روزگار و اهل روزگارش، به ویژه معاویه و یزید، داشته باشد، نیازى به تحقیق درباره صحت و سند این روایت نمى بیند.

با وجود این در این جا مى گوییم: ابن عساکر تنها کسى است که روایت یاد شده را به طور مرسل نقل کرده است و حتى یک شاهد هر چند باخبرى ضعیف هم نیاورده است.

داستان جنگ قستنطنیه را ابن اثیر (الکامل فى التاریخ) در حوادث سال ۴۹ این گونه نقل کرده است: «در این سال، و گفته شده است که در سال پنجاه، معاویه سپاهى انبوه را به جنگ با سرزمین روم فرستاد و سفیان بن عوف را فرمانده آنان ساخت و به پسرش یزید دستور داد که همراهشان به جنگ برود، اما او کاهلى کرد و عذر آورد و پدرش از او دست برداشت. مردم در این جنگ گرفتار گرسنگى و بیمارى شدید شدند و یزید چنین سرود:

از حصبه و تبى که گروه هایشان در فرقدونه بدان مبتلا شدند مرا چه باک

و حال که در «دیر مران» بر سریرها تکیه داده باشم و ام کلثوم نزدم باشد.

معاویه از شعر او آگاه شد و سوگند خورد که او باید در سرزمین روم به سفیان بپیوندد تا هر چه به مردم رسیده است به او نیز برسد؛ یزید با گروهى که پدرش با وى همراه ساخت حرکت کرد. پسر عباس، پسر عمر، پسر زبیر و ابوایوب انصارى و دیگران و عبدالعزیز بن زراره کلابى نیز در این سپاه بودند … سپس یزید همراه سپاه به شام بازگشت؛ و ابوایوب انصارى در قستنطنیه درگذشت و نزدیک حصارش به خاک سپرده شد.^[۲]

بنابر این قدر متیقّن از متن ابن اثیر این است که یزید فرمانده و امیر این سپاه نبوده است و امام حسین علیه السلام در میان شرکت کنندگان در این جنگ حضور نداشته است!

طبرى در تاریخش بر عدم حضور امام حسین علیه السلام در این جنگ تأکید مى ورزد، گرچه مدعى است که فرماندهى سپاه با یزید بوده است. او مى گوید: در این سال جنگ یزید بن  معاویه با روم بود، تا آن که به قستنطنیه رسید و پسر عباس، پسر عمر و پسر زبیر و ابوایوب انصارى به همراهش بودند.^[۳]

اما یعقوبى مى گوید: معاویه پسرش، یزید، را به جنگ تابستانى فرستاد در حالى که سفیان بن سیف غامدى همراهش بود و پیشتر از او به سرزمین روم وارد شد. مسلمانان در روم گرفتار تب و آبله شدند. در آن هنگام ام کلثوم دختر عبدالله بن عامر زن یزید بن معاویه بود و یزید او را بسیار دوست مى داشت …^[۴] تا آخر داستان.

محکم ترین دلیل براى عدم حضور امام حسین علیه السلام در این جنگ که یزید نیز فرمانده اش نبود، این است که از فضل بن شاذان درباره ابوایوب انصارى (خالد بن زید) و جنگ او همراه معاویه علیه مشرکان پرسیدند و او گفت: این به خاطر نادانى و غفلتش بود. او با خود پنداشت کارى که مى کند موجب تقویت اسلام و تضعیف شرک مى گردد و معاویه حقى بر او ندارد، با او بوده باشد یا نبوده باشد.^[۵] این تصریح صادره از سوى فضل بن شاذان- از یاران امام جواد، هادى و عسکرى، و به قولى امام رضا علیه السلام- که از فقیهان و متکلمان بزرگ شیعه در روزگار خویش بوده است، کاشف از عدم حضور امام حسین علیه السلام در این جنگ است. زیرا اگر فضل، نسبت به شرکت امام حسین علیه السلام در این جنگ آگاه مى بود شرکت ابوایوب را بر وى عیب نمى گرفت.

کسى نباید بگوید که این احتمال وجود دارد که فضل از شرکت ابوایوب انصارى خبر داشت ولى از شرکت امام حسین علیه السلام بى خبر بود. زیرا که منزلت علمى فضل این را رد مى کند، به ویژه آن که وى از یاران چند امام برحق بوده است، از این گذشته به طور طبیعى نمى توان تصور کرد که حضور ابوایوب انصارى در واقعه اى از حضور امام حسین علیه السلام مشهورتر و آشکارتر بوده باشد.

این از یک سو، از سوى دیگر چنانچه امام در این جنگ شرکت کرده بود، این رویداد از مسلّمات مشهور تاریخ مى گردید. زیرا که تبلیغات اموى، به ویژه در روزگار معاویه، ازاین رویداد، در تبلیغ به نفع نظام اموى در جاى جاى سرزمین هاى اسلامى بیش ترین بهره را مى برد. امرى که داستان شرکت امام حسین علیه السلام را مشهورتر از آن مى ساخت که بر کسى پنهان بماند و استوارتر از آن بود که شکى در آن رخنه کند.از همه آنچه گفته شد دو چیز یقینى است: عدم شرکت امام حسین علیه السلام در جنگ و حتمى بودن شرکت ابوایوب انصارى در آن.

منبع:کتاب با کاروان حسینی، مقاله روش امام حسین علیه السلام در دوران معاویه

تهیه و تنظیم :علی اکبر اسدی

[۱] ترجمه الامام الحسین، ابن عساکر، ص ۵٫

[۲] الکامل فى التاریخ، ج ۳، ص ۴۵۸- ۴۵۹٫

[۳] تاریخ الطبرى، ج ۴، ص ۱۷۳٫

[۴] تاریخ یعقوبى، ج ۱، ص ۱۶۶٫

[۵] اختیار معرفه الرجال (رجال کشى)، ج ۱، ص ۱۷۷، شماره ۷۷٫