چگونه سر شهدای کربلا به بدن انها ملحق شد ؟
با سلام. اگرچه بر اساس گزارش‌های تاریخی، سرهای دیگر شهدا نیز از کوفه به شام، فرستاده شد[۱]، اما در باره مکان دفن آنها، گزارش‌های چندان معتبری در دست نیست، و در مجموع سه گزارش ذیل در این باره وجود دارد :
الف. دفن سرها در جَبّانه کوفه
ابن سعد(مورخ مشهور و قدیمی اهل سنت) نگاشته است که وقتی اسرا در قصر ابن زیاد زندانی شدند، شخصی به نام ابوخالد ذکوان به ابن زیاد گفت: این سرها را به من واگذار تا آنها را دفن کنم؛ او آنها را کفن کرده و در (قبرستان) جَبّانه (کوفه) دفن کرد.[۲]
این قول را به هیچرو نمیتوان پذیرفت، چرا که ـ چنان نگاشته شد ـ اولا با نصوص تاریخی که دلالت بر بردن سرهای شهدا به شام نزد یزید دارد، ناسازگار است. ثانیا، در ادامه گزارش آمده است که ذکوان، اجساد آنها را نیز دفن کرد، که این امر با مسلّمات تاریخ عاشورا منافات دارد، چرا که قطعا اهل غاضریّه، دفن کنندگان شهدا بودهاند، نه شخصی به نام ذکوان.
ب. الحاق سرها به بدنها
دو تن از مورخان به نام های مستوفی هروی و بعدها خواندمیر، نگاشتهاند که اسرای اهل بیت، سرهای دیگر شهدا را به همراه سر امام به کربلا آورده و در کنار بدنهایشان دفن کردند.[۳]
این گزارشْ از این‌رو که از گزارش‌های متأخر است و در منابع کهن، نیامده است، چندان اعتباری ندارد.
ج. دفن برخی سرها در مقبره باب الصغیر شام
اما از محققان معاصر، سید محسن امین عاملی، دیدگاه دیگری دارد و در این باره، نگاشته است :
در سال ۱۳۲۱ هجری قمری در مقبره معروف به مقبره باب الصغیر در دمشق، بارگاهی را دیدم که جلویِ درِ آن، سنگی بود و بر روی آن نوشته شده بود : این جا، محل دفن سرهای عباس بن علی، علی بن الحسین اکبر و حبیب بن مظاهر است. پس از چند سال، آنجا را خراب کرده و تجدید بنا کردند و آن سنگ از بین رفت و ضریحی داخل بارگاه ساخته بودند و اسامی بسیاری از شهدای کربلا را بر روی آن نوشته بودند، در حالی که آنجا در حقیقت منسوب به آن سه سر بود. البته به گمان قوی چنین انتسابی صحیح باشد، چرا که پس از حمل سرهای شریف به دمشق و گرداندن آنها و پایان یافتن مقصود یزید که اظهار پیروزی، آزار و اذیت کردن اسرا و انتقام گیری از آنان بود، چارهای جز دفن آنها در یکی از مقابر نبوده است، پس این سه سر در مقبره باب الصغیر دفن شد و مکان دفن آنها حفظ شد.[۴]
اگرچه گفته این محقق، به ظاهر درست به نظر میرسد، اما اثبات چنین ادعایی که تنها سند آن یک سنگ نبشتهای است که معلوم نیست چه کسی و چه زمانی آن را نوشته و در مکان یاد شده قرار داده، مشکل است.
منبع:پرسمان
[۱] . بلاذری، انساب الاشراف، ج۳، ص ۴۱۵؛ طبری، تاریخ الامم و الملوک، ج۵، ص۴۵۹؛ ابن اعثم کوفی، الفتوح، ج ۵، ص۱۲۶- ۱۲۷.
[۲] . محمد بن سعد، ترجمه الحسین و مقتله، فصلنامه تراثنا، شماره۱۰، ص۱۹۰.
[۳] . محمد بن احمد مستوفی هروی، ترجمه الفتوح، ص ۹۱۶؛ خواندمیر، تاریخ حبیب السیر فی اخبار افراد بشر، ص ۶۰.
[۴] . اعیان الشیعه، ج۱، ص ۶۲۷.
پاسخ دهید