روایات زیادی در فضیلت اشک خوف و گریه بر امام حسین(ع) که از روی شعور و معرفت باشد، وارد شده است و برای هر دو آثار زیاد فردی و اجتماعی بیان شده است، اما روایتی که صراحت بر افضلیت اشک بر امام حسین(ع) نسبت به اشک خوف از خدا داشته باشد مشاهده نشده، ولی می‌توان گفت: همه اعمال انسان در راستای رسیدن آدمی به مقام عبودیّت و بندگی الهی است، چنان‌که بهترین تاج افتخار برای رسول اکرم(ص) عبد بودن و بندگی ایشان است و در تشهد نماز می‌خوانیم: «اشهد انّ محمداً عبده و رسوله». رسیدن به خوف و رجای الهی و اشک مخلصانه از خوف و خشیت خدا، یکی از مراتب عبودیت و بندگی و مقام کمال انسانی است. بنابراین، اشک برای امام حسین(ع) نیز یکی از اسباب و راه‌های رسیدن به آن کمال و مرتبه والای بندگی است.
 

از شیوه‌هاى معمول در عزادارى و سوگوارى، اشک ریختن است که به طور طبیعى هر انسانى در غم فراق عزیزى اندوهگین می‌شود و اشک می‌ریزد.
در روایات نقل شده است که رسول خدا(ص) در مرگ فرزندش «ابراهیم» و یکی از صحابه جلیل القدر بنام «عثمان بن مظعون»[۱] و در شهادت «جعفر بن ابى‌طالب» و «زید بن حارثه»گریه کرد.[۲]
گریه کردن بر مصائب امام حسین(ع) نیز از شیوه‌هاى معمول عزادارى است، که امام رضا(ع) فرمود: «فَعَلَى مِثْلِ الْحُسَیْنِ فَلْیَبْکِ‏ الْبَاکُونَ‏‏.»؛[۳]پس بر همانند حسین باید گریه‌کنندگان، گریه کنند.
گریه خوف از خدا دارای آثار فردی و اجتماعی فراوان است که به برخی از آن آثار که در روایات بیان شده‌اند اشاره می‌کنیم:
۱ – نجات از آتش جهنم؛

۲ – پاداشی چون بهشت؛

۳ – بخشیده شدن گناهان؛

۴ – محشور شدن با پیامبران، صدّیقین، شهدا و صالحان؛

۵ – جلب رحمت الهی؛

۶ – نورانی شدن قلب و… .[۴]
یکی از آثار اجتماعی اشک خوف، این است که اگر شخصی در یک گروه و امتی باشد و از ترس خداوند متعال اشک بریزد، خداوند به خاطر اشک او بر آن امت، نیز رحم می‌کند و اگر مستحق عذاب باشند از عذابشان صرف نظر می‌کند و آنان را می‌بخشد.[۵]
اما گریه بر امام حسین(ع)، نیز هر گاه از روی شعور و معرفت باشد، علاوه بر داشتن آثار فردی که به آن اشاره خواهیم نمود، دارای آثار اجتماعی نیز می‌باشد که به عنوان نمونه به برخی از آثار فردی و اجتماعی آن اشاره می‌کنیم.

الف. آثار و فواید فردی

۱ – سرور و شادی در روز قیامت و هم‌نشینی با امامان معصوم(ع)؛ امام رضا(ع) می‌فرماید:«مَنْ کَانَ یَوْمُ عَاشُورَاءَ یَوْمَ مُصِیبَتِهِ وَ حُزْنِهِ وَ بُکَائِهِ یَجْعَلُ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ یَوْمَ الْقِیَامَهِ یَوْمَ فَرَحِهِ وَ سُرُورِهِ وَ قَرَّتْ بِنَا فِی الْجِنَانِ عَیْنُه‏»؛[۶]هرکس روز عاشورا روز مصیبت و اندوه و گریه‌اش باشد خداوند -عزَّ و جلَّ-روز قیامت را روز شادی و خوشحالی او قرار می‌دهد و چشمش با دیدن ما در بهشت روشن می‌شود.
۲ – بخشیده شدن گناهان؛ چنان‌که امام رضا(ع) می‌فرماید: «فَإِنَّ الْبُکاءَ عَلَیْهِ یَحُطُّ الذُّنُوبَ الْعِظامَ»؛[۷] گریه بر امام حسین(ع) گناهان بزرگ را از بین می‌برد.
۳ – پاداشی چون بهشت؛ ائمه اطهار(ع) می‌فرمایند: «مَنْ بَکى وَ أَبْکى واحِدَاً فَلَهُ الْجَنَّهُ»؛[۸] هر کس گریه کند و یا یک نفر را بگریاند پس بهشت برای او است. و «مَنْ تَباکى‏ فَلَهُ الْجَنَّهُ»؛[۹] هر کس خودش را در مصیبت آل رسول به صورت گریه کننده در بیاورد پاداش او بهشت است.

ب. آثار و فوائد اجتماعی

احیاى نهضت عاشورا و حفظ مکتب اهل بیت(ع) و تداوم بقای اسلام و تعظیم بزرگ‌ترین شعائر الهی از جمله آثار اجتماعی اشک بر امام حسین(ع) می‌باشد.
به اعتراف دوست و دشمن، مجالس عزاى امام حسین(ع) فوق العاده نیرومندى براى بیدارى مردم است و راه و رسمى است که آن‌حضرت آن‌را به پیروان خود آموخته تا ضامن تداوم و بقاى اسلام باشد.[۱۰] به همین دلیل، برپایى این مجالس در روایات به عنوان «احیاى امر اهل‏بیت(ع)» تعبیر شده است؛ امام صادق(ع) در مورد این‌گونه مجالس فرمود: «إِنَّ تِلْکَ الْمَجالِسَ أُحِبُّها فَأَحْیُوا أمْرَنا»؛[۱۱] این‌گونه مجالس (شما) را دوست دارم، از این طریق مکتب ما را زنده بدارید.
همچنین تردیدی نیست، امام حسین(ع) که تمام هستى خویش را یک‌جا با خداوند معامله کرد و با تمام اهل‏بیت(ع) و فرزندان در قربان‌گاه عشق قدم نهاد و مخلصانه از همه چیزش در راه خدا گذشت، از عظیم‌ترین شعائر الهى است و برپایى مجالس عزا و گریه براى آن‌حضرت، علاوه بر تجلیل از مقام شامخ آن امام همام، تعظیم یکى از بزرگ‌ترین شعائر الهى محسوب مى‏شود، که خداوند متعال می‌فرماید: «وَ مَنْ یُعَظِّمْ شَعائِرَ اللَّهِ فَإِنَّها مِنْ تَقْوَى الْقُلُوبِ»؛[۱۲] هر کس شعائر الهى را بزرگ‏ دارد، این کار نشانه تقواى دل‌ها است.

نتیجه‌گیری

با بررسی روایات در باب اشک خوف و اشک بر امام حسین(ع)، روایتی مشاهده نشده که صراحت در برتری اشک بر امام حسین(ع) نسبت به اشک از خوف خداوند متعال داشته باشد، اما می‌توان گفت: همه اعمال انسان در راستای رسیدن آدمی به مقام عبودیّت و بندگی الهی است چنان‌که بهترین تاج افتخار برای رسول اکرم(ص) عبد بودن و بندگی ایشان است و در تشهد نماز می‌خوانیم: «أشهد انّ محمداً عبده و رسوله».[۱۳]اشک مخلصانه از خوف و خشیت خدا، یکی از مراتب عبودیت و بندگی و مقام کمال انسانی است؛ چنان‌که در روایتی از امام علی(ع) آمده است: «عبودیت و بندگی خداوند متعال، در پنج چیز است که یکی از آن پنج چیز، «گریه از ترس خداوند»[۱۴] می‌باشد.[۱۵] بنابراین، اشک برای امام حسین(ع) نیز یکی از اسباب و راه‌های رسیدن به آن کمال و مرتبه والای بندگی است.

منبع: اسلام کوئست

[۱]. مجلسى، محمد باقر، بحار الأنوار،ج ۷۹، ص ۹۱، دار إحیاء التراث العربی، بیروت، چاپ دوم، ۱۴۰۳ق.

[۲].همان، ص ۱۰۴٫

[۳]. شیخ حر عاملى، محمد بن حسن، وسائل الشیعه، ج ۱۴، ص ۵۰۴، مؤسسه آل البیت(ع)، قم، چاپ اول، ۱۴۰۹ق.

[۴]. ر.ک: نورى، حسین بن محمد تقى، مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، ج ۱۱، ص ۲۴۱ – ۲۴۷، مؤسسه آل البیت(ع)، قم، چاپ اول، ۱۴۰۸ق.

[۵]. کلینى، محمد، الکافی، محقق، مصحح، غفارى على اکبر – آخوندى، محمد، ج ۲، ص ۴۸۲، دار الکتب الإسلامیه، تهران، چاپ چهارم، ۱۴۰۷ ق.

[۶]. وسائل الشیعه، ج ۱۴، ص ۵۰۴٫

[۷]. همان.

[۸]. بحار الأنوار، ج ‏۴۴، ص ۲۸۸٫

[۹].همان.

[۱۰]. ر.ک: نمایه‌های «عزاداری امام حسین(ع)، مایه حیات جامعه»، سؤال ۳۴۸؛ «نقش عزاداری امام حسین(ع)»، ۲۳۰۲؛ «آغاز عزاداری امام حسین»، سؤال ۳۹۱۴؛ «جواز عزاداری امام حسین و روایات»، سؤال ۷۱۸۴٫

[۱۱]. وسائل الشیعه، ج ۱۴، ص ۵۰۱٫

[۱۲]. حج، ۳۲٫

[۱۳]. شهادت می دهم به درستی که محمد(ص) بنده و فرستاده خداست.

[۱۴]. «الْبُکَاءُ مِنْ خَشْیَهِ اللَّه».

[۱۵]. شعیری، محمد بن محمد، جامع الأخبار، ص ۱۷۸، مطبعه حیدریه، نجف، چاپ اول، بی‌تا؛ مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، ج ۱۱، ص ۲۴۴٫