در آیه ی ۱۱ سوره ی مؤمنون آمده که «مؤمنان بهشت را به ارث می برند»، ارث در اینجا چگونه معنا می شود؟

پاسخ اجمالی

تعبیری در قرآن کریم وجود دارد که مؤمنان، بهشت را به ارث می برند.[۱] در واژه ی ارث، شیء باید از شخصی به شخص دیگر منتقل شود؛ لذا استفاده آن در این آیه، پرسشی را در ذهن خواننده ایجاد می کند، اما با کمی دقت و تحقیق درباره ی آن به دست می آید که این تعبیر هیچ بُعدی ندارد.

در ذیل آیه ی مورد بحث، حدیثی نقل شده است که امام صادق(ع) می فرماید: «خداوند هیچ کس را نیافریده است، مگر این که براى او خانه‏اى در بهشت و خانه‏اى در دوزخ قرار داده است. هنگامى که بهشتیان در بهشت و دوزخیان در دوزخ جاى مى‏گیرند، منادى ندا می دهد: اى اهل بهشت! نظر افکنید. پس جملگى سر برمی آورند و به دوزخ نظر می افکنند. در این هنگام، جایگاهشان در آتش برایشان آشکار می شود، و به آنان گفته می شود: این است خانه هاى شما که اگر خدا را نافرمانى می کردید به آن درمى‏آمدید. پس اگر بنا بود کسى در آن جا از شدّت خوشحالى بمیرد، قطعاً بهشتیان در آن روز به سبب این که عذاب از آنها برگشته است از شدّت خوشحالى جان می باختند. سپس ندا می کنند: اى گروه دوزخیان! سر بردارید و به خانه هاى خود در بهشت نظر بیفکنید. آنان سربرمی آورند و خانه هاى خود را با تمام نعمت هایى که در آنها است‏ می بینند. به آنان گفته می شود: این است خانه هاى شما که اگر خدا را اطاعت می کردید به آن داخل می شدید. آن‏گاه امام (ع) فرمود: اگر چنان بود که کسى از شدّت اندوه بمیرد، قطعاً دوزخیان در آن روز از شدّت اندوه می مردند: فَیُورَثُ هَؤُلَاءِ مَنَازِلَ هَؤُلَاءِ وَ هَؤُلَاءِ مَنَازِلَ هَؤُلَاء».[۲]

محتوای این حدیث به گونه های دیگری نیز نقل شده است.[۳]

براساس این روایت معنای آیه کاملاً مشخص شده و کلمه ی ارث نیز به معنای حقیقی خود معنا می شود که مؤمنان بهشت را از آنانی که شایسته آن نبودند، به ارث می برند.

البته برخی مفسّران؛ علاوه بر این معنا، توجیهات دیگری را نیز ذکر کرده اند که کلمه ارث به معنای اصلی خود معنا شود.[۴]

علاوه بر اینها، واژه ی ارث به غیر از معنای رایج خود، در معانی دیگری نیز استعمال می شود و می توان معانی دیگری نیز برای این کلمه قائل شد. علامه طباطبائی(ره) در تفسیر خود، علاوه بر ذکر روایت فوق، می گوید: «این که مؤمنان فردوس را به ارث می برند، به معناى این است که فردوس براى مؤمنان باقى و همیشگى است، چراکه این احتمال مى‏رفت که دیگران هم با مؤمنان شرکت داشته باشند، و یا اصلاً غیر مؤمنان صاحب آن شوند بعد از آنها خداوند آن را به ایشان اختصاص داده و منتقل نموده است».[۵]

 

 

منبع:اسلام کوئست

پی نوشت:

[۱]. مؤمنون، ۱۰ و ۱۱: «أُوْلَئکَ هُمُ الْوَارِثُونَ، الَّذِینَ یَرِثُونَ الْفِرْدَوْسَ هُمْ فِیهَا خَلِدُون»؛ آنان همان وارثانند که بهشت را به ارث برند و در آن جاودان باشند.

[۲]. شیخ صدوق، ثواب الأعمال و عقاب الأعمال، ص ۲۵۸، دار الشریف الرضی للنشر، قم، چاپ دوم، ۱۴۰۶ق.

[۳]. مجلسى، محمد باقر، بحار الأنوار، ج ۸، ص ۹۱، دار إحیاء التراث العربی، بیروت، چاپ دوم، ۱۴۰۳ق.

[۴]. برای اطلاعات بیشتر ر.ک: فخرالدین رازى، ابوعبدالله محمد بن عمر، مفاتیح الغیب، ج ۲۳، ص ۲۶۳، دار احیاء التراث العربى، بیروت، چاپ سوم، ۱۴۲۰ق.

[۵]. طباطبائی، سید محمد حسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ج ۱۵، ص ۱۲، دفتر انتشارات اسلامی، قم، چاپ پنجم، ۱۴۱۷ق.