اختلاف نظر مراجع تقلید در ثبوت اول ماه، امرى نیست که تازه به وجود آمده باشد ؛ بلکه در گذشته نیز این مسئله، در نزد ایشان مورد فکر و نظر بوده است. عوامل متعددى باعث اختلاف نظر گردیده است که موارد ذیل را مى‌توان از مهم‌ترین آنها دانست:

۱ – اعتبار اتحاد افق ؛ عده‌اى بر این باورند که اگر هلال ماه، در نقطه‌اى از کره زمین دیده شود – که افق در آنجا با جاهاى دیگر تفاوت داشته باشد ولى در شب مشترک باشند – اول ماه در آن مکان‌ها ثابت مى‌شود. در مقابل این نظریه، فقهایى هستند که اتحاد در افق را معتبر مى‌دانند و معتقدند: اگر هلال ماه در شهرى دیده شود که افق آن، با شهر یا کشور دیگر اختلاف داشته باشد، اول ماه از نظر شرعى براى شهر دوم ثابت نمى‌شود. بدیهى است طبق نظر اول به طور معمول، اول ماه یک روز زودتر ثابت مى‌شود.

۲ – اعتبار حکم حاکم ؛ حجیت و نفوذ حکم حاکم میان فقیهان، نظرى مشهور است ؛ ولى برخى از آنان، حکم حاکم را در رؤیت هلال ماه معتبر نمى‌دانند.

۳ – شهادت بیّنه نزد حاکم ؛ گاه مجتهد جامع‌شرایط، از شهادت کسانى که ماه را دیده‌اند، اطمینان پیدا مى‌کنند و بر این اساس ثبوت اول ماه را اعلام مى‌دارند. چه بسا ممکن است به جهت فقدان برخى شرایط، براى مجتهد دیگرى این اطمینان حاصل نشده باشد.

اختلاف فقیهان در امور یاد شده، به جهت اختلاف در یک سرى از مبانى نظرى و اصول فکرى است که آرا و افکار متفاوتى را برمى‌تابد. نظریه‌پردازى مختلف در ادبیات و اصول فقه، برداشت متفاوت از آیات و روایات و اختلاف نظر در سند احادیث و شناخت راویان، به طور طبیعى موجب تفاوت در بعضى از فتاوا مى‌شود.

منبع:نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاهها / مؤلف: سید مجنبی حسینی/پرسش وپاسخ دانشجویی