در داستان حضرت ابراهیم(ع) آمده؛ آن حضرت به دنبال حقیقت (خدا) به طبیعت رفته بود، ولی بیان نشد که چگونه باری تعالی را به عنوان خدا پیدا کرد؟ به عبارت دیگر؛ در این داستان یک جوری پرش به خدا شده است و اعتقاد به خداوندی خداوند پیدا شده است؟ در حالی که وی رفته به سراغ طبیعت؛ مانند خورشید، ماه و… .

پاسخ اجمالی

حضرت ابراهیم، هیچ گاه خدا را در طبیعت جست وجو نمی کرد، بلکه نظر به آن که یکى از شیوه هاى احتجاج و استدلال، اظهار همراهى با عقیده باطل در مراحل اولیه و سپس ردّ کردن آن در مراحل بعدی است و از سویی نیز بیدارکردن فطرت ها، فعال کردن اندیشه ها و توجّه به احساسات، از بهترین شیوه هاى تبلیغ است؛ لذا حضرتشان برای بیدارکردن قوم گمراهش از این راه استفاده نموده است.
مجادله و گفت وگوى حضرت ابراهیم با مشرکان، از باب مماشات و نشان دادن نرمش در بحث، براى رد عقیده طرف مقابل بود، نه این که آنچه گفته، عقیده قلبى او باشد؛ زیرا چنین شرکی – حتی در مراحل اولیه –  با عصمت پیامبران منافات دارد. این که همواره ابراهیم، عبارت «هذا رَبِّی» را در برابر جامعه ابراز می داشته و نه در خویشتن خویش و نیز گفتن کلمه«یا قَوْمِ»، همه نشانی از آن است که چنین استدلال هایی برای قانع کردن خودش نبوده، بلکه آن را می توان تبلیغی آرام و گام به گام برای جامعه به شمار آورد؛ به همین دلیل است که در نهایت، وقتى غروب ستاره، ماه و خورشید را می بیند، می گوید: «من از شرک شما بیزارم»، و نمی گوید از «شرک خودم»!
به علاوه در قرآن می خوانیم: «و این چنین، ملکوت آسمان ها و زمین [و حکومت مطلقه خداوند بر آنها] را به ابراهیم نشان دادیم؛ [تا به آن استدلال کند،] و اهل یقین گردد»،[۱] سپس آیه بعدی «فَلَمَّا جَنَّ عَلَیْهِ اللَّیْلُ رَاى‏ کَوْکَباً…»[۲]با حرف «فاء» آغاز می شود؛ و این یعنى آن که نتیجه آن ملکوت و یقین گذشته، استفاده از چنین استدلالی برای راهنمایی بشر بود.
موجودى که طلوع و غروب دارد، محکوم قوانین است نه حاکم بر آنها. ابراهیم(ع)، ابتدا موقّتاً پذیرش آن را اظهار می کند تا بعد با استدلال ردّ کند.[۳]
حضرت ابراهیم(ع) چند نمونه از «آفلین»(غروب کنندگان‏) را به عنوان خدا اعلام می کند سپس آن نتیجه گیری که از ابتدا در ذهنش بود را به مردم اعلام می کند که «لا اُحِبُّ الْآفِلین‏»[۴](غروب کنندگان را دوست ندارم!). به دیگر سخن؛ حضرت ابراهیم(ع) می گوید: من به دنبال خدایی هستم که افول و زوالی نداشته باشد، بر این اساس هر آنچه در طبیعت مادی است از جمله ستاره، ماه و خورشید، زوال پذیر هستند و باید به دنبال خدایی ماورای طبیعت بود.

 منبع:اسلام کوئست

پی نوشت:

[۱]. انعام، ۷۵٫

[۲]. انعام، ۷۶٫

[۳]. ر.ک: قرائتى، محسن، تفسیر نور، ج ‏۳، ص ۲۹۳ – ۲۹۴، تهران، مرکز فرهنگى درسهایى از قرآن، چاپ یازدهم، ۱۳۸۳ش.

[۴]. انعام، ۷۶٫