«وَ قالَ الْإِنْسانُ ما لَها»[۱] زمینی که سراسری می‌لرزد، یک وقت زلزله‌ی بم است، زلزله‌ی طبس است، زلزله‌ی قسمت‌های مختلف است ولی قسمت‌های دیگر امن است. مردم از خانه‌های خود می‌روند و در بیابان زندگی می‌کنند. فرار می‌کنند که زیر آوار نمانند، به بیابان می‌روند مصونیّت دارند. ولی آن زلزله، زلزله‌ی فراگیر است. یعنی هیچ جای امنی ندارد که شما از این‌جا بیرون بروید و وارد یک جای دیگر بشوید. «إِذا زُلْزِلَتِ الْأَرْضُ زِلْزالَها»[۲] تمام کره‌ی زمین می‌لرزد، چه لرزیدنی! «وَ أَخْرَجَتِ الْأَرْضُ أَثْقالَها»؛

 در این‌که این اثقال چیست که با زلزله‌ی سراسری کره‌ی زمین این اثقال خارج می‌شود، بیرون می‌ریزد، بعضی‌ها گفتند: این گنج‌هایی که در درون زمین است، این‌ها بیرون می‌ریزد، این دنیاپرست‌ها نگاه می‌کنند، حسرت می‌برند. می‌بینند درون زمین چه خبرها بود، این‌ها به آن گنج‌ها نرسیدند. بعضی‌ها می‌گویند: نه، «أَخْرَجَتِ الْأَرْضُ أَثْقالَها» اثقال، این موادّ مذاب است. بعضی جاها که آتشفشان می‌شود، همین موادّ مذاب درون زمین فشار می‌آورد و به صورت آتشفشان بیرون می‌آید. آن‌جا تنها زلزله نیست. این موادّ مذاب درون زمین همه جوش می‌آید، تمام زمین آتش فوران می‌کند، از همه جا آتش بیرون می‌زند. آتش فوران می‌کند و زلزله‌ی عجیب و وحشتناکی اتّفاق می‌افتد.

بعضی‌ها هم گفتند: «أَخْرَجَتِ الْأَرْضُ أَثْقالَها» اثقال زمین خود آدم‌ها هستند. این‌ها که بدن آن‌ها در آن‌جا پخش شده بود و زمین این‌ها را تحمّل می‌کرد، حالا خدای متعال اراده کرده است، این‌ها صورت قبلی را پیدا می‌کنند و زمین این‌ها را بیرون می‌ریزد.

بعضی‌ها هم گفتند: «أَخْرَجَتِ الْأَرْضُ أَثْقالَها» یعنی این اعمال ما که در درون زمین، در سینه‌ی زمین ضبط بود، به هیچ کسی نمی‌گفت، حالا زبان باز می‌کند، آنچه در صندوق سینه‌ی خود نهفته بود، این‌ها را ابراز می‌کند.  

[۱]– سوره‌ی زلزله، آیه ۲٫

[۲]– همان، آیه ۱٫