تأمین به معنای گفتن آمین بعد از قرائت سوره حمد است. طبق نظر اهل بیت (علیهم السلام) نه تنها گفتن آن در نماز مستحب نیست، بلکه موجب بطلان نماز می گردد، زیرا دلیلی بر مشروعیت آن در نماز وجود ندارد. ولی مذاهب اهل‌سنت آن را از سنت های نماز دانسته یا مستحب می دانند.

شکی نیست که نماز جزء عبادات است و اصل در عبادات، توقیفی بودن است، یعنی در مقدار و کیفیت آن باید اجازه شارع باشد و خروج از این قاعده مصداق بدعت و تشریع محرّم است.

ابن قدامه حنبلی می گوید: «عبادات توقیفی است و هیچ جزء یا شرطی از آن با قیاس یا علت تراشی ثابت نمی گردد؛ خصوصاً نماز».[۱]

یکی از اجزایی که اهل‌سنت آن را در نماز مستحب دانسته اند «تأمین» بعد از قرائت سوره حمد است که باید بر این ادعا دلیل اقامه نمایند وگرنه منجر به تشریع و بدعتی می شود که به طور قطع در اسلام حرام است. لذا پیامبر اکرم(صلی الله علیه و آله و سلم) می فرماید:

«این نماز صلاحیت ندارد که در آن چیزی از کلام انسان ها افزوده شود».[۲]

با مراجعه به روایات اهل‌سنت که در آن ها کیفیت نماز پیامبر(صلی الله علیه و آله و سلم) را بیان کرده پی می بریم که ذکری از تأمین در آنها نیامده است؛ از جمله روایت ابوحمید ساعدی است که در بیان کیفیّت نماز پیامبر(صلی الله علیه و آله و سلم) می گوید: «هرگاه که رسول خدا(صلی الله علیه و آله و سلم) به نماز می ایستاد دست های خود را تا محاذی دو شانه خود بالا می برد، آن گاه تکبیر می گفت تا این که هر عضوی از اعضایش در موضع خود به صورت اعتدال قرار می گرفت. سپس قرائت خوانده و تکبیر می گفت و هنگام تکبیر دستان خود را محاذی دو کتف خود قرار می داد. سپس به رکوع می رفت…».[۳]

در این حدیث ابوحمید ساعدی فرایض، سنن و مستحبات نماز را به طور مفصّل نقل می کند، ولی در آن نامی از تأمین به عنوان یک جزء مستحب یا سنت به میان نمی‌آورد.  با مراجعه به مصادر روایی اهل‌بیت(علیهم السلام) نیز پی می بریم که آنان به جهت حفظ سنت پیامبر از تحریف شدیداً با اضافه کردن «تأمین» در نماز مخالفت نموده شیعیان را از گفتن آن در آخر قرائت بازداشته‌اند:

۱ – کلینی به سند خود از امام صادق(علیه السلام) نقل می کند که فرمود: «هرگاه پشت سر امام جماعت مشغول نماز بودی، هنگامی که امام از قرائت حمد فارغ شد بگو: الحمدلله ربّ العالمین و آمین مگو».[۴]

۲ – نیز به سند خود از محمّد حلبی نقل می کند که از امام صادق(علیه السلام) سؤال نمودم: هنگامی که از فاتحه الکتاب فارغ شوم آمین گویم؟ حضرت فرمود: هرگز.[۵]

۳ – زراره از امام باقر(علیه السلام) نقل می کند که فرمود: «هرگز هنگامی که از قرائت فارغ شدی آمین مگو و اگر خواستی بگو: «الحَمدُ للهِ رَبِّ العَالَمِینَ».[۶]

البته گفتن «الحمدلله رب العالمین» به عنوان مستحب و ذکر مطلق است، لذا اگر این عبارت نیز به عنوان واجب و یا جزء نماز گفته شود جایز نیست.

پی نوشت ها

[۱] – المغنی، ج ۱، ص ۵۰۶٫

[۲] – صحیح مسلم، ج ۱، ص ۳۸۱٫

[۳] – سنن بیهقی، ج ۲، ص ۱۰۵، ح ۲۵۱۷ و سنن ترمذی، ح ۳۰۴٫

[۴] – وسائل الشیعه، ج ۴، ص ۷۵۲، کتاب الصلاه، باب عدم جواز التأمین فی آخر الحمد.

[۵] – همان.

[۶] – همان.