کتاب‌شناسي صحيفه سجاديه، برخي از ترجمه‌ها و شروح
این نوشتار بر آن است که مطالب مفیدی راپیرامون کتاب شناسی مصحف شریف صحیفه سجادیه و برخی از ترجمه ها و شرح های معتبر آن ارائه نماید.
کتاب‌شناسي تفصيلي شروح و ترجمه‌هاي صحيفه سجاديه
این مقاله بر آن است تا کتاب شناسی تفضلی ای داشته باشد از شرح هایی که بر مصحف شریف صحیفه سجادیه توسط علما نوشته شده است.
پژوهشي در نسخه شهيد اول از صحيفه سجاديه
نويسنده در اين گفتار، درباره كتاب صحيفه سجاديه از ديدگاه شهرت و تواتر، متن و روايت آن گفت‌وگو مىكند. سپس به روايت مشهور و متداول صحيفه مىپردازد و علل اختلاف روايات صحيفه را بررسى مىكند. آنگاه نسخه شهيد اول را با اجازات و مقابلههاى آن مىشناساند، اصالت آن را ثابت مىكند، راويانى را كه شهيد اول صحيفه را از آن‌ها نقل كرده و راويانى را كه صحيفه را از شهيد اول نقل كردهاند، برمىشمارد؛ و پس‌ازآن نام كسانى را مىآورد كه صحيفه را به‌صورت وجاده از نسخه شهيد اول نقل كردهاند.
نگرشي به کتاب صحيفه سجاديه
«ويليام چيتيك» دانشمند آمریکایی معاصر، صحيفه سجاديه را به زبان انگليسى ترجمه كرده و گفتارى در معرّفى امام سجاد (ع)، صحيفه سجاديه و آداب دعا در اسلام نگاشته، كه به پيوست آن ترجمه منتشرشده است. در اين مقاله ـ كه خلاصه‌ای از گفتار چيتيك آمده – توضيحاتى درباره تاريخچه كتاب صحيفه، دعاهاى امام سجاد (ع)، نسخه‌شناسی صحيفه، آثار علمى نگاشته شده حول محور آن، نقش دعا و مناجات در تربيت انسان، بينش اسلامى نسبت به دعا، وجوه مختلف درون‌مایه صحيفه و شيوه و مبناى ترجمه خود سخن گفته است.
نگاهي به کتاب نمايه‌نامه موضوعي صحيفه جامعه سجاديه
نويسنده در اين گفتار، به معرفى و نقد و بررسى كتاب «نمایهنامه موضوعى صحيفه سجاديه» مىپردازد. اصل كتاب صحيفه جامعه سجاديه، نوشته آیت‌الله سيد محمدباقر موحد ابطحى و نمایهنامه آن، نوشته گروهى از پژوهشگران است كه توسط مركز اطلاعات و مدارك علمى ايران منتشرشده است. نويسنده مقاله، توضيحاتى درباره اهميت دعا، صحيفه سجاديه، مستدركات آن، صحيفه جامعه سجاديه، پيشينه تدوين نمايههاى موضوعى و تفاوت آن‌ها با معجم لفظى مىآورد؛ و سپس روش تنظيم كتاب موردبحث خود را مىشناساند. براى اين كار، به معرفى نشانه‌ها، روش استفاده از كتاب و بالاخره ساختار كتاب مىپردازد.
نکات بلاغي در صحيفه سجاديه
نگارنده بر در این مقاله بر آن است که نکات بلاغتی را در صحیفه وا کاوی کند.
نيايش دوم صحيفه سجاديه و تلميحات قرآني و نکات بلاغي آن
نويسنده در اين مقاله، سی نكته بلاغى ازجمله تلميحات قـرآنى و حديثـى در دعاى دوم صحيفـه سجاديـه را – كه در شأن و مقام رسول خدا (ص) است – بررسى و معرفى كرده است.
نظري بر صحيفه‌پژوهي کفعمي
نویسنده در این مقاله می‌کوشد ضمن معرفی ابراهیم بن علی بن حسن کفعمی و آثارش، به بررسی تلاش‌های وی در مورد کتاب صحیفه سجادیه بپردازد. معرفی صحیفه سجادیه به خط کفعمی و بررسی ویژگی‌هایی چون سند صحیفه، تعداد ادعیه و عناوین آن‌ها و همچنین شرح لغوی کفعمی بر صحیفه ازجمله مواردی است که در این مقاله بدان‌ها پرداخته‌شده است.
مقدمه‌اي بر صحيفه سجاديه
ويليام چيتيك يكي از اسلام شناسان بزرگ غربي است كه تاكنون مطالعات زيادي درباره عرفان اسلامي انجام داده است. ازجمله كارهاي مهم وي ترجمه صحيفه سجاديه، كتاب دعاي منسوب به امام زین‌العابدین (ع) از زبان عربي به زبان انگليسي است. او مقاله حاضر را در مقدمه ترجمه انگليسي صحيفه سجاديه نگاشته است. چيتيك، ضمن توضيحي كوتاه درباره امام زین‌العابدین (ع) و نيز تبيين جايگاه دعا و مناجات در اسلام، كوشيده تا يك بحث تاريخي كوتاه درباره سندها و نسخه‌های مختلف صحيفه ارائه كند. همچنين تحليلي محتوايي نيز از ساختار ادعيه و مناجات‌های موجود در صحيفه ارائه كرده است.
مباني اخلاقي در صحيفه سجاديه
تبيين مبانى اخلاقى اسلامى بر اساس آموزه‌های صحيفه سجاديه، محور اصلى اين گفتار است. نويسنده پس از بيان نكات مقدّماتى در مورد صحيفه، توحيد را به‌عنوان مبناى اخلاق در صحيفه شناسانده و شش نكته را در اين زمينه برمی‌شمرد: معرفت خدا، لطف خدا بدون استحقاق مردم، خوف و رجاء، اميد به رحمت الهى، تکیه بر توفيق، توكل بر خدا. آنگاه هفت راه از راه‌های تعالى معنوى را كه در صحيفه مطرح‌شده، توضيح مي‌دهد: قرآن، ماه رمضان، تولّى و تبرّى، شفاعت، توسّل، شهود اعمال، صلوات بر محمد و آل محمد. نويسنده، تمام اين موارد را با تکیه بر متن صحيفه سجاديه توضيح داده است.
قرآن و صحيفه‌ي سجاديه، درون‌مايه‌هاي مشترک
صحيفه سجاديه، يادگار امام سجاد (ع)، کهن‌ترین و معتبرترين متن دعايي شيعيان است. کاستی‌هایی که در سلسله اسناد اين کتاب وجود دارد، پرسش‌هایی را در صحت انتساب صحيفه به امام سجاد (ع) پديد آورده است. در پاسخ به شبهات موجود راه‌های گوناگوني وجود دارد که در اين مقاله از نگاه متن شناختي و عرضه دعاهاي صحيفه به قرآن، قرینه‌ای براي درستي انتساب کتاب نشان داده‌شده است. تضمین‌ها، تلمیح‌ها و نکات تفسيري صحيفه بررسي و ناسازگاری‌های ظاهري قرآن و صحيفه نيز پاسخي درخور يافته است.
شرحي لاهوت‌انديشانه بر صحيفه سجاديه
«لوامع الانوار العرشية» شرحى است بر كتاب صحيفه سجاديه، نوشته سید محمدباقر شيرازى معروف به ملّا باشی (متوفى 1240 هـ . ق.) اين مقاله به معرفى و نقد و بررسى «لوامع» اختصاص دارد كه براى نخستين بار در شش مجلد، تحقيق و چاپ‌شده است. نگارنده گفتار، بر آن است كه نويسنده آن كتاب، به دليل دل‌بستگی فراوان به فلسفه و تصوّف، در تأويل كلمات صحيفه بر آن مبنا، راه افراط پيموده است. وى نمونه‌هایی از اين تأویل‌ها را بيان می‌دارد. همچنين نكات جالب و سودمند كتاب را بازمی‌گوید و جهات ارزشىِ آن را بازمی‌نماید.
سه «رياض» در شرح صحيفه سجاديه
نگارنده در اين گفتار، چهارکتاب در شرح صحيفه سجاديه را می‌شناساند: رياض العابدين نوشته بدیع‌الزمان قُهپايى، رياض العارفين نوشته محمد دارابى، رياض السالكين نوشته سيد على مدنى شيرازى، تعليقات شيخ محمدتقی شريعتمدارى بر رياض العارفين. سه كتاب اول، به قرن يازدهم هجرى قمرى تعلّق دارد و كتاب چهارم – كه در حاشيه كتاب دوم آمده – به زمان حاضر. در اين ميان، رياض السالكين – در هفت جلد – مبسوط‌ترین، مشهورترين و معتبرترين شرح صحيفه سجاديه است كه به‌حق، دانشنامه‌ای جامع از معارف دينى و ادبى است. ابعاد مختلف اين کتاب‌ها در اين گفتار، تبيين شده است.
شکوه تعبير و صحيفه سجاديه
این مقاله با عنوان «شكوه تعبیر در صحیفة سجادیه» رویكردی است زیبایی شناسانه به صحیفه نورانیه سجادیه كه پشتوانة ارزشمند معنوی؛ معرفتی و ادبی شیعة جعفری؛ قاموس قویم و گران‌سنگ كلمات آتش‌افروز؛ نمایشگاه حیرت‌انگیز ترکیب‌ها و اسلوب‌های نو و پرجاذبه و پهنة وسیع درآمیختن ابتهاج و ابتهال و سكوی پرواز روح تا کرانه‌های بی‌کران ملكوت تا عِندَ مَلیكٍ مقتدرٍ است. در این مقاله نخست شكوه تعبیر و ضرورت آن در دعاها و ذكرها و نیز عناصر شكوه تعبیر مطرح گردیده، سپس زبان؛ اسلوب و آفاق تعبیر در دعاها و ذكرها و تفاوت سیاقی و محتوایی روایات و مناجات به بحث گذاشته‌شده و در پایان ابعاد شكوه تعبیر در صحیفه سجادیه با ارائه مصادیقی از این كتاب ارزشمند موردپژوهش قرارگرفته است. مهم‌ترین رهیافت این تحقیق آن است كه همه آموزه‌های این اثر ماندگار آمیزه‌ای از حكمت و بلاغت است.