برچسب: جوادالائمه

امام جواد علیه السلام پاسدار حریم وحی

حضرت امام محمدتقی علیه‏السلام در دهم ماه رجب سال 195 .ق در مدینه منوّره چشم به جهان گشود. پدر بزرگوارش حضرت رضا علیه‏السلام و مادر ارجمندش بانویی مصری تبار به نام سبیکه می‏باشد. ریحانه و خیزران از دیگر نامهای مادر امام جواد علیه‏السلام است. حضرت رضا علیه‏السلام در مورد منزلت فرزندش امام جواد علیه‏السلام و مادر مکرمه آن حضرت، به یارانش فرمود: من دارای پسری شده‏ام که همچون موسی علیه‏السلام شکافنده دریاها[ی علم [است و همانند عیسی علیه‏السلام مادری قدسیه و پاکیزه دارد.(1)

نقدی بر رویکرد انتقادی فخر رازی و ابن تیمیه به جایگاه علمی امام جواد و عسکریین علیهم السلام

بر خلاف آنچه که بسیاری، تصور می‌کنند، رویکرد یکسان و فراگیری در میان عالمان اهل سنت، به جایگاه علمی و حتی رجالی امامان معصوم (ع) وجود ندارد، اگرچه رویکرد غالب در میان آنان، تصویر فوق را تأیید می‌نماید. در این میان جایگاه علمی امام جواد، امام هادي و امام عسكري (ع) است که نخست از سوی فخر رازی در قرن ششم، مورد انتقاد قرار گرفت و ابن تیمیه حرانی آن را در قرن هشتم، پیگیری نمود. آثار محدودی همچون عبقات الأنوار، اشاره‌ای به این رویکرد انتقادی نموده‌اند، اما به هر دلیل پرداخت درخوری بدان نداشته‌اند. نوشتار پیش‌رو به بررسی این رویکرد انتقادی پرداخته و در شفاف‌سازی عناصر استدلالی آن کوشیده و استدلال آن را با فراغت از میراث مکتوب امامیه، حتی بر پایه میراث مکتوب اهل سنت، فاقد اتقان و اعتبار علمی یافته و نشان داده است.

سیره‌ی سیاسی – اجتماعی امام محمدتقی (ع) در هدایت شیعیان

امامان شیعه گرچه با سن و سال‌های متفاوت به مقام امامت نائل می‌گردیدند؛ ولی از آنجا که علم و دانش آنها خدادادی بود و از مقام عصمت برخوردار بودند با توجه به شرایط زمان خویش با بهترین شیوه شیعیان را هدایت می‌کردند. در این نوشتار برآنیم تا پس از تبیین نقش امامان (ع) در هدایت جامعه، به سیره سیاسی امام جواد(ع) ـ که در سن کودکی به مقام امامت رسید ـ در هدایت شیعیان و پیروان ولایت بپردازیم.

چهارمین دوره تاریخی امامت

بعد از شهادت امام رضا علیه السلام، امامت رسماً وارد دوره‌ای پُررنج و پُرفراز و نشیب می‌شود و دوران امامت امام جواد و امام هادی و امام عسکری علیه السلامرقم می‌خورد. در این دوره، دشواری‌ها به اوج خود رسیده است؛ خرده گرفتن بر کمیِ سن آن امام همام و ظهور واقفیه و تشدید خفقان، از مظاهر این دشواری‌ها است. امام جواد علیه السلام، در عین کمیِ سن، دارای همان ویژگی‌ها و خصوصیاتی بود که سایر ائمه علیه السلام داشتند؛ لذا مأمون احساس خطر می‌کرد و از سوی دیگر، متهم بود که امام هشتم علیه السلام را به شهادت رسانده است، پس باید با امام جواد علیه السلامبه‌گونه‌ای رفتار می‌کرد که هم ایشان را زیر نظر بگیرد و هم خود را از موضع اتهام خارج کند. بنابراین آن امام بزرگوار (ع) را با تعظیم و تکریم به بغداد دعوت کرد. امام (ع) از توطئه مأمون به‌خوبی آگاه است، پس نگرانی خود را از این سفر اعلام و سفارش‌هایی خاص می‌کند. توطئه مأمون نسبت به ازدواج امام جواد علیه السلام با دخترش ام الفضل، اوج نیرنگ سیاسی او است؛ زیرا هم از قیام‌های علویان جلوگیری و هم تظاهر به دوستی اهل‌بیت علیه السلام می‌کرد و هم امام جواد علیه السلام را با زندگی درباری مأنوس می‌کرد. بالاخره، امام جواد علیه السلام هم در راستای اهداف نیای بزرگوار خویش علیه السلام، تلاش‌های مهمی را در حوزه‌های معرفتی و سیاسی و اجتماعی صورت داد که برای دستگاه خلافت تحمل‌کردنی نبود؛ بنابراین با استفاده از یک توطئه حساب‌شده آن بزرگوار را توسط ام الفضل به شهادت رساندند. دهمین امام شیعه، امام هادی علیه السلام، پس از امام جواد علیه السلام به منصب امامت رسید. ظهور جنبش‌های علویان و اقبال گسترده مردم نشان از محوریت امام علیه السلامو فضای اجتماعی و سیاسی متمایل به او داشت که متوکل عباسی آن را برنتابید و برای قطع ارتباط آن حضرت علیه السلام با مردم، به‌خصوص یاوران او، امام علیه السلام را از مدینه به سامرا آورد و در معسکر جای داد و تضییقات سخت و گوناگونی را نسبت به آن بزرگوار علیه السلام اعمال کرد. امام علیه السلام هم علیرغم این دشواری‌ها و تنگناها، مسیر نیاکان خود را، حتی در قالب تقیه، تا سر حد شهادت ادامه داد. دوره امامت امام حسن عسکری علیه السلام هم در تداوم این دوره، به‌صورت کاملاً مشابه سپری شد.

معرفي كتاب محمدبن علی امام جواد علیه السلام 

دكتر مرضيه محمد زاده کارشناس ارشد تاریخ و تمدن ملل اسلامی و دارای دکترای مردم شناسی است. وي در دانشنامه جهان اسلام و دائره المعارف تشيع نيز به نگارش مدخل مي پردازد. كتاب او با عنوان «محمدبن علی علیه السلام امام جواد» كه در پنجمین جشنواره انتخاب کتاب سال رضوی حائز رتبه اول در بخش خاندان امام رضا (ع) شد با مقدمه دكتر احمد مهدوي دامغاني مزين شده است.