خورشید شرق، کتابی در شناخت جناب فضل بن شاذان نیشابوری
خورشید شرق در سده سوم عنوان کتابی است از دکتر مهدی بیات مختاری در مورد شخصیت و آثار جناب فضل بن شاذان نیشابوری (متوفی 260) صحابی و دانشمند بزرگ شیعی، که به عنوان چهارمین کتاب از سلسله «بزرگان شیعه» و بیستمین کتاب از سلسله منشورات مؤسسه کتابشناسی شیعه منتشر شده است.
مبنای اصلی کتاب، پایان نامه دکترای نویسنده بوده با این مشخصات:
فضل بن شاذان نیشابوری، زندگی و آراء او. پایان‌نامه دکتری علوم قرآن و حدیث، نوشته م – بیات مختاری. استاد راهنما: آیت الله محمد‌هادی معرفت. اساتید مشاور: آیت الله مسلم داوری و حجه الاسلام محمد علی مهدوی راد. دانشگاه قم: مرکز تربیت مدرس، بهار 1385، 11 علیه السلام 2 صفحه، موجود در کتابخانه مرکزی دانشگاه قم، به شماره «160- علوم قرآن» دربخش پایان نامه‌ها.
اعتبار و تداول كتاب الغيبة نعمانى
موضوع اين نوشتار اعتبار كتاب الغيبة نعمانى و تداول آن در
ميان شيعيان است. اين مقاله نشان مىدهد كه اثبات اصالت عقيده به
دوازده امام و غيبت امام دوازدهم در احاديث معصومان عليهمالسلام، از
اهداف بنيادين نعمانى در تأليف كتاب الغيبة است. وثاقت مشايخ
نعمانى در نقل روايات اين دو موضوع، تعدّد طرق اين روايات و تأييد
آنها با ادلّه عقلى و قرآنى مذكور در اين كتاب، نشاندهنده اعتبار
احاديثى است كه نعمانى در اثبات اصالت اين دو موضوع نقل كردهاست.
افزون بر اينها، نعمانى خود تصريح نموده كه احاديثى را برگزيده و نقل
كرده كه مىتوان آنها را به معصومان عليهمالسلام نسبت داد. اعتبار احاديث
كتاب الغيبة نعمانى در اين دو موضوع، نافى نظريّه ساختگى بودن
روايات ائمّه اثناعشر و وامدارى اماميّه به واقفه در باب اخبار غيبت
است.
كاوشى در نقدهاى علامه امينى بر ابن تيميه
از زمانى كه ابن تيميه حرانى (متوفى 728 قمرى) كتاب
منهاج السنة را در پاسخ به مطالب كتاب منهاج الكرامة علامه حلى
(متوفى 726) دانشور شيعى نگاشت، گروهى از دانشمندان شيعى به
سخنان ابن تيميه پاسخهاى علمى دادند. علامه امينى (1320 ـ 1390
قمرى) نيز در مواضع متعدد از كتاب الغدير به مطالب ابن تيميه پاسخ
گفته است. نگارنده در اين گفتار، روششناسى امينى در پاسخ گويى به
ابن تيميه را بررسى مى‌كند و در چند عنوان مىآورد: بررسى صورى و
نقد محتوايى. نقد محتوايى خود به چند مبحث تقسيم مىشود: تفسير
(علوم قرآنى)، علوم حديثى، تاريخ و سيره، كلام و فقه، نكات متفرقه.
نگارنده، دوازده روش از كلمات امينى يافته و براى هر كدام نمونه هايى
از كتاب الغدير ارائه مى‌كند.
گزارشی از جلسات نقدو بررسی کتاب «مکتب در فرآیند تکامل»
كتاب «مكتب در فرآيند تكامل» بر مبناى دو هدف، توسّط دكتر حسين مدرّسى طباطبايى، تأليف شده است: 1. معرّفى تاريخ تشيّع به عنوان يك جريان عقيدتى در اسلام، به خوانندگان غربى و غير مسلمان 2. شناخت فرآيند شكل گيرى و تكامل مكتب تشيّع در سه قرن نخست اسلامى.
بخش دوم كتاب با عنوان «غلو، تقصير و راه ميانه» شامل مرورى كوتاه بر تحوّل مفاهيم غلوّ و تفويض است كه در اين نقد، بخش اعظم آن مورد بررسى قرار گرفته است. روايات استناد شده در كتاب مكتب در فرآيند تكامل، در موضوعهاى غلو، تفويض، تقصير و معناى امامت از منابع حديثى همچون الكافى شيخ كلينى، الغيبة محمّدبن ابراهيم نعمانى و اختيار معرفة الرجال شيخ طوسى استخراج شده كه در اين مقاله، به بررسى آنها پرداخته شده است.
تصحيح و نقد مقدّمه كتاب نفحات الرّحمن فى تفسير قرآن
آيت الله شيخ محمّد نهاوندى (1291ـ1371 ق / 1252ـ1330 ش) از عالمان بزرگ سده چهاردهم، مجتهد، مفسّر، اصولى و فقيه است كه در خاندانى دانش‌پرور زاده شد. پدرش آيت الله ميرزا عبدالرحيم نهاوندى (1237ـ1304 ق) زاده نهاوند بود و پس از گذراندن مقدّمات به نجف رفت و در محضر بزرگانى همچون شيخ انصارى و صاحب جواهر درس آموخت و سرانجام در سال 1289 به ايران بازگشت و به دعوت حاج مولا على كنى در تهران اقامت گزيد و تا پايان عمر در مدرسه مروى به تدريس اشتغال داشت.
معرفی کتاب تفسير مصباح الهدى
نگارنده در اين گفتار، تفسير مصباح الهدى نوشته ميرزا جواد تهرانى را شناسانده، شيوه تفسيرى و درونمايه آن را مرور مى‌كند. شرح حال مختصر ميرزا جواد تهرانى نيز در اين گفتار آمده است.
نگاهی به کتاب نمایه نامه موضوعی صحیفه جامعه سجادیه
نويسنده در اين گفتار، به معرفى و نقد و بررسى كتاب «نمايه نامه موضوعى صحيفه سجاديه» مىپردازد. اصل كتاب صحيفه جامعه سجاديه، نوشته آيتاله سيد محمد باقر موحد ابطحى و نمايه نامه آن، نوشته گروهى از پژوهشگران است كه توسط مركز اطلاعات و مدارك علمى ايران منتشر شده است. نويسنده مقاله، توضيحاتى درباره اهميت دعا، صحيفه سجاديه، مستدركات آن، صحيفه جامعه سجاديه، پيشينه تدوين نمايههاى موضوعى و تفاوت آنها با معجم لفظى مىآورد. و سپس روش تنظيم كتاب مورد بحث خود را مىشناساند. براى اين كار، به معرفى نشانهها، روش استفاده از كتاب و بالاخره ساختار كتاب مىپردازد.
گزارشی از جلسات نقد و بررسی کتاب «مکتب در فرآیند»
كتاب «مكتب در فرآيند تكامل» بر مبناى دو هدف، توسّط دكتر حسين مدرّسى طباطبايى، تأليف شده است: 1. معرّفى تاريخ تشيّع به عنوان يك جريان عقيدتى در اسلام، به خوانندگان غربى و غير مسلمان 2. شناخت فرآيند شكل گيرى و تكامل مكتب تشيّع در سه قرن نخست اسلامى.
فصل اوّل كتاب با عنوان «حقوق و مسئوليّتها» شامل مرورى كوتاه بر تاريخ تشيّع تا ابتداى دوران غيبت صغرى است كه در اين نقد، بخش اعظم آن مورد بررسى قرار گرفته است. روايات استناد شده در كتاب مكتب در فرآيند تكامل، در موضوعهاى امامت، غيبت امام مهدى (ع) و… از منابع حديثى همچون المحاسن احمدبن محمّدبن خالد برقى، الكافى شيخ كلينى، الغيبة محمّدبن ابراهيم نعمانى و اختيار معرفة الرجال شيخ طوسى استخراج شده كه در اين مقاله، به بررسى آنها پرداخته شده است.
نمایه احادیث علم امام در کتاب الحجه اصول کافی
مرحوم كلينى علم الاهى امام معصوم (ع) را در كتاب الحجّه، در ذيل 93 باب و 348 حديث آورده است. اين احاديث، مستقيم يا غيرمستقيم، به علم امام (ع)، حجّيّت، عصمت و واجب‌الطاعه بودن امام (ع) اشاره دارند. حجّيّت امام (ع) در قول و فعل، رافع مشكلات و اختلافات است كه همان نور علم است.
توفيق و تسديد الاهى در عصمت، نقش خاصّى دارد كه از طريق افاضه علم است و عصمت بدون علم ممكن نيست و چون امام واجب الطاعه است، پس لازم است ريشه و اساس علم نزد او باشد. احاديثي كه به نحوى، بر علم الاهى امام دلالت دارند، در قالب جدول، شامل 364 رديف، محتواى حديث، نحوه دلالت و نشانى حديث (شماره باب، صفحه، شماره حديث) ارائه شده است. دلالت حديث بر علم امام (ع) با علائم اختصارى: الف: احاديث مستقيم، ب: اشاره به علم امام (ع) ج: احاديث غيرمستقيم، ج/:1 حجيت امام (ع)، ج/:2 عصمت امام (ع)، ج/:3 وجوب اطاعت امام (ع) ابواب 93 گانه در موضوع علم امام (ع) به ترتيب شماره باب، عنوان و تعداد احاديث مربوط، ارائه شده است. مدخلهاى اصلى اين نمايه عبارت‌اند از: ويژگيهاى امام (ع) به طور كلّى، ويژگيهاى امام (ع) از ديدگاه علم، ويژگيهاى علم امام (ع) در پيوند با امامت او، ويژگيهاى علم امام (ع) به طور كلّى، منابع علم امام (ع) و حيطه علم الاهى امام (ع).
کتاب شناسی گزیده ی آثار دانشمندان اهل تسنّن
در اين گفتار، توضيحاتى پيرامون 27 كتاب از آثار دانشمندان اهل تسنّن كه آثارى مستقلّ درباره ی امام مهدى (ع) به زبان عربى است، آمده است. تمام اين آثار، مشهور، و نسخههاى آن (خطّى يا چاپى) شناخته شده و موجود است. اين گفتار، بر اساس كتاب «اهل البيت فى المكتبة العربيّة» نوشته ی محقّق طباطبايى كتابشناس برجسته و فقيد معاصر (1348ـ 1416 هجرى قمرى) فراهم آمده است. مترجم در مقدّمه‌اى كوتاه، شرح حال مختصر نويسنده و توضيحات كوتاه در باره ی كتاب يادشده آورده است. كتابهايى همچون اربعين حديث نوشته ی ابونعيم اصفهانى، البرهان فى علامات مهدى آخرالزّمان نوشته ی متقى هندى، العرف الوردى فى اخبار المهدى نوشته ی جلال‌الدّين سيوطى، عقدالدّرر فى اخبار المهدى المنتظر نوشته ی يوسف بنيحيى شافعى، القول المختصر في علامات المهدى المنتظر نوشته ی ابنحجر هيتمی ، از جمله كتابهاى است كه در اين گفتار، شناسانده می شود.
کافی در آینه پژوهش
اهميت واعتبار كتاب كافى نوشته ثقة الاسلام محمد بن يعقوب كلينى، جمعى از دانشوران شيعى را بر آن داشته كه پژوهش هايى در باره آن عرضه كنند. در اين مقاله، شش تحقيق معرفى و نقد و بررسى میشود.موارد شماره 1 و 2 و 6، معرفى كلّى از كتاب كافى و مؤلّف آن را در بر دارند. كتاب شماره 2، به چهار مبحث مهمّ پيرامون اصول كافى می پردازد (امام مهدى(ع)، تقيه، بداء، قرآن). كتاب شماره 5، شرح ملا خليل قزوينى (دانشمند شيعى قرن يازدهم هجرى) بر كافى را مىشناساند. و كتاب شماره 4، شيوه صحيح املاى رجال و راويان كتاب كافى را می نماياند. كتاب 1 تا 4 به زبان عربى، و كتاب 5 و 6، به زبان فارسى است.
نگاهی به کتاب «نهایة التحصیل فی شرح مسائل التفصیل»
« نهاية التحصيل في شرح مسائل التفصيل»، شرحى است مبسوط بركتاب «وسائل الشيعه»، اثر مشهور شيخ حرّ عاملى، كه بيش از 35800 حديث در ابواب فقهى را با نظم و دقّتى شگفت تدوين كرده است .اين شرح، نوشته شيخ يوسف بَحرانى حُويزى از شاگردان شيخ حرّ عاملى است كه درباره وى، اطلاعاتى بسيار اندك در دست است. در اين مقاله، گزارشى می خوانيم از تنها نسخه خطّى اين شرح، كه شناسايى شده است.
طالع بینی
آیا طالع بینی و ادعای منجمان در پیش‌گویی امور درست است؟ علم سونوگرافی جدید نیز مگر چنین ادعایی در مورد جنسیت جنین ندارد؟
گرسنگی و سوء تغذیه
در اسلام بر ارزش گرسنگی بسیار تأکید شده است ولی در علم تغذیه گفته می شود اگر مواد غذایی مختلف به بدن انسان نرسد، بدن دچار بیماری می شود و کمبود هر ماده به بیماری ای خاص می انجامد. این تقابل چگونه قابل حل است؟