برچسب: کتاب

مهدويت؛ فرجام تنازع حق و باطل

از جمله موضوعات مهم مهدويت که در قالب «مباني مهدويت» قرار مي گيرد، بحث «تنازع حق و باطل» است. نوشتار پيش رو با عنوان «مهدويت؛ فرجام تنازع حق و باطل»؛ به اين موضوع اختصاص داشته و با بيان مقدمه اي به تبيين تنازع حق و باطل و کيفيت تعامل مهدويت با آن، پرداخته است. بعد از مقدمه، نظريه و ديدگاه سه گانه اي در موضوع تنازع حق و باطل به ميان آمده است. بر اساس نظريه اول که به عنوان «نظريه تکاملي تاريخ و پيروزي حق»؛ مطرح است؛ خوش فرجامي بشر مورد بحث و بررسي قرار گرفته و با دلايل عقلي و نقلي، همراه با نظريات و اقوال انديشمندان و فلاسفه، تقرير و تثبيت شده است.
نظريه دوم که «نظريه ادواري تاريخ با ميدان داري باطل» است؛ به ادواري و دوري بودن تاريخ نظر داده است. بر اساس اين نظريه، تاريخ به مثابه موجودي زنده داراي مراحل کودکي، جواني، پيري و مرگ مي باشد و پايه اثباتي و چاشني اين نظريه، ظهور و سقوط تمدن ها است که مورد استناد صاحبان اين نظريه قرار گرفته است. نظريه سوم که «نظريه برچيدگي تاريخ و اضمحلال نسل بشر» عنوان مي گيرد؛ با نگرش افراطي، اضمحلال نسل بشر را مطرح مي کند و انسان را نسبت به آينده و فرجام تاريخ مأيوس و سرخورده کرده و به طور کلي آينده و فرجام تاريخ بشر را از اساس نفي مي کند. بعد از طرح ديدگاه هاي سه گانه و تبيين دلايل و مستندات آن ها، به اصالت ديدگاه اول پرداخته، و منجي گرايي و مهدويت به عنوان غايت سير اجتماعي بشر و نيز به عنوان نماد خوش فرجامي تاريخ با رويکرد ديني مطرح مي شود. و در نهايت مقاله به ذکر خلاصه و نتيجه به پايان مي رسد.

معرفى و نقد کتاب ((جهاد الشیعه فى العصر العباسى الاول))

نقش تشیع در بارورى فرهنگ اسلامى و شکل دهى شاکله تمدن اسلامى, برجسته و غیر قابل انکار است; تشیع خصوصا با تنوع فرقه اى خود و سه مذهب عمده اثنى عشریه و اسماعیلیه و زیدیه, نقش محورى و اساسى در تحولات سیاسى, اجتماعى و فرهنگى اواخر دوره اموى و استقرار خلافت عباسى تا پایان عصر اول خلافت داشته است. این نقش در عصر اول عباسى در قالب نهضت ها و جنبش هاى نظامى; تشکیل حوزه هاى علمى, تعالیم مخفى و سازمان دهى فرقه اى تبلور یافت; که در این میان قیام ها و نهضت هاى متوالى شیعیان زیدى, مسئله اصلى خلفاى عصر اول عباسى بود و تمام هم و توان ایشان را متوجه خود کرده بود. این حرکت ها و قیام ها نقش برجسته اى در شکل دهى به جریان هاى تاریخى عصر مذکور داشته است.
با این وصف, جاى تعجب است که پژوهشى به زبان فارسى راجع به نهضت هاى شیعى این دوره, موجود نیست و خلإ بزرگى در این مقطع مهم و طولانى تاریخ اسلام وجود دارد. کتاب جهاد الشیعه فى العصر العباسى الاول تإلیف دکترسمیره مختارلیثى از اساتید و دانش پژوهان مصرى(2) تنها پژوهش مستقل عربى در این باره است که به خاطر قوت و استحکام علمى و رعایت استانداردهاى تحقیق, در سال 1363 ه’ . ش براى جبران این کمبود و نقیصه در تاریخ اسلام, در ایران چاپ و نشر شد.
موضوع کتاب جهاد الشیعه فى العصر العباسى الاول بررسى و تجزیه و تحلیل نهضت ها و جنبش هاى سیاسى و نظامى و عقیدتى شیعیان از آغاز خلافت عباسیان تا پایان عصر اول عباسى (سال 232ه’ . ق) است, لیکن نهضت هاى شیعى از سال 100ه’ . ق به بعد را نیز به عنوان زمینه ها و بستر حرکت هاى عصر عباسى به تفصیل مورد بحث و مداقه قرار داده است.
دکتر لیثى معتقد است: مفهوم جهاد شیعه تعبیرى راستین از روح و جوهره تشیع است که این جوهره در گونه هاى مختلف جهاد مستمر نظامى, دینى, فکرى و اجتماعى شیعه تجلى یافته است, لیکن تعالیم و اندیشه هاى اعتقادى شیعه به شکل جنگ هاى مسلحانه در تاریخ تبلور یافته است.(3)
از این جهت نویسنده, محور بخش ها و فصل هاى کتاب را نهضت ها و قیام هاى شیعى در عصر مذکور قرار داده و به رغم این که ایشان حیات فکرى, دینى, علمى و اجتماعى شیعه را از صور جهاد شیعه تلقى مى کند, به فرقه هایى از شیعه که فاقد تحرک نظامى بوده, لیکن از حیات فکرى و فرهنگى برجسته اى برخوردار بوده اند, در حاشیه و در رابطه با حرکت هاى انقلابى شیعه مى پردازد.
دکتر لیثى با استفاده از حجم انبوهى از منابع(4) و با نگاهى تحلیلى و فلسفى به تاریخ و با استنادات دقیق و جامع و چینش منطقى و محققانه و با نثرى ساده و روان و جذاب, به دور از اغلاق و پیچیدگى, به بازآفرینى تحسین برانگیزى از تاریخ جنبش ها و نهضت هاى شیعى در بستر حیات سیاسى, دینى و فکرى جهان اسلام در دوره مذکور پرداخته است. وى در این کتاب در صدد است که اثبات کند جهاد شیعه, زاده آزادى رإى و عقیده در تفکر اسلامى است که توانسته است نقش برجسته اى در بارورى و تعالى تمدن اسلامى داشته باشد. شکل گیرى دولت فاطمیان و ثمرات علمى ـ فرهنگى این دولت, بخشى از این نقش مى باشد.

انگیزۀ مقدس در آفرینش کتاب

بسیاری از کتابهای علمای پیشین به درخواست شاگردان و اهل علم نگارش یافته‌اند؛ این مطلب از مقدمه‌های آنان بر کتابهایشان پیداست. اما برخی از کتابها بر اساس احساس مسؤولیت مؤلف برای دفاع از مذهب حقۀ اهل بیت (علیهم السلام) پدید آمده است. حکایت تألیف برخی از این کتاب ها می‌تواند درسی برای بسیاری از دوستداران اهل بیت(علیهم السلام) خصوصاً افراد اهل قلم باشد.

عیون المناظرات

عیون المناظرات:
کتابی است از ابوعلی عمر سکونی (م 717) دانشمند اشعری مسلک و صاحب کتابهایی مانند: لحن العوام فی ما یتعلق بعلم الکلام، التمییز مما أودعه الزمخشری من الاعتزال تفسیره للکتاب العزیز، مقتضب التمییز. (لحن العوام او به تحقیق سعد غراب در سالنامه دانشگاه تونس شماره 12 سال 1975 ص 111 ـ 255 چاپ شده است)
شرح حال مفصل او در کتاب هدیة العارفین (1/788) آمده است.
این کتاب را سعد غراب استاد تونس به عنوان پایان نامة خود در فرانسه به سال 1970 ارائه کرده است. وی تحقیق کتاب را بر اساس دو نسخه سامان داده که هر دو، در کتابخانه ملی تونس وجود دارد (به شماره‌های 11273 و9051).
کتاب، در سال 1976 در شمار منشورات دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تونس (الجامعة التونسیة، کلیة آداب والعلوم الإنسانیة) به چاپ رسیده که شامل متن کتاب با فهارس در 416 صفحه (300 صفحه متن + 116 صفحه فهارس) به ضمیمة 112 صفحه مطالب مرتبط به کتاب و نویسنده و محتوای اثر به زبان فرانسوی است.
متن کتاب، شامل 160 مناظره است. البته متن کتاب به ترتیب فقرات مختلف، تقسیم و شماره‌بندی شده که 416 بند را در بر دارد.

پاره‌هایی از دو کتاب قدیمی در غرر الأخبار دیلمی

حسن بن ابی الحسن محمد دیلمی از علمای قرن هشتم است.
صاحب روضات و آقا بزرگ او را معاصر فخر المحققین (م 771ق) و شهید اول (م 786ق) ذکر کرده‌اند. او در کتب خود از کتابهای علامه حلی (م 726ق) نقل کرده و ابن فهد حلی (م 841ق) از کتب او نقل می‌کند.
سه کتاب از وی تاکنون به چاپ رسیده است: ارشاد القلوب، أعلام الدین و غرر الأخبار.

معرفی کتاب « تقريب المعارف »

تقریب المعارف عنوان کتابی است که أبوالصلاح، تقی بن نجم حلبی (374ـ447ق)،1 متکلّم و فقیه زبردست امامی در سدة چهارم و پنجم هجری، نگاشته است. وی از شاگردان برجستة سید مرتضی علم الهدى رحمه الله (355 ـ436ق)2 بوده و از شیخ طوسی رحمه الله (385 ـ460ق)3 نیز بهره مند گشته است؛ اگرچه نباید شاگردی اش در محضر شیخ طوسی زیاد بوده باشد.4
از دیگر آثارِ برجای ماندة وی ـ که بیشتر در دانش کلام و فقه امامی بوده ـ می توان به الکافي في التکلیف و البرهان على ثبوت الإیمان5 اشاره کرد؛ اما از سایر آثارش جز نامِ آنها نشانِ دیگری نیست. این آثار عبارتند از: البدایة ، تدبیر الصحة ، التلخیص، شبه الملاحدة ، شرح الذخیرة ، العمدة ، مختصر الفرائض الشرعیّة ، المرشد إلى طريق التعبّد، مسألة الشافیة و مسألة الکافیة .

معرفی منظومه غزوات

در گنجینۀ گهربار ـ امّا ناشناختۀ ـ ادب فارسی، حماسه  های دینی که به دلاوری  های مولای متقیان علی علیه السلام پرداخته  اند، فراوان ند که بسیاری از آن ها با نام عام «حملۀ حیدری» سروده و تدوین شده  اند. در این مقال به معرفی منظومه «غزوات» اثر میرزا ابوطالب فندرسکی پرداخته  ایم.
در معرفی این منظومه دو نكته قابل ذكر است: اوّل آنكه تا قبل از تصحیح این اثر، همه ادب پژوهان آن را با عنوان«تكمله حمله حیدری» اثر «باذل مشهدی» می  شناختند؛ حال آنكه اثری مستقل بوده كه سال  ها قبل از حمله حیدری سروده شده است. نکتۀ دوّم، اهمیت اثر از جهت تاریخی است؛ صحت و انطباق مطالب آن با منابع معتبر تاریخی، كم نظیر ـ بلكه بی  نظیر ـ است و به همین دلیل با بسیاری از حماسه  های دینی كه به افسانه و خرافه گرایش دارند، تفاوت دارد.

امام على بن ابى طالب علیه السّلام کتابى در خور تحسین

استاد عبدالفتاح عبدالمقصود, متولد 10 ژوئن 1912م. (20 خرداد 1291ش و 23 جمادى الثانى 1330ق) و متوفاى 1993م (1372ش, 1414ق) است.
وى در کوى (کَفَرعَشوى) از کوى هاى بسیار کهن اسکندریه چشم به جهان گشود. پس از گذرانیدن آموزش ابتدایى و متوسطه, و در ضمن کار ادارى و پس از تشکیل خانواده, به گرفتن لیسانس تاریخ اسلامى از دانشکده ادبیات دانشگاه اسکندریه نائل آمد.
سپس در بخش هاى گوناگون دولتى و خصوصى به کارهاى ادارى مختلف پرداخت, و افزون بر کارهاى ادارى و تحقیقاتى, مدتى رئیس دفتر حسن ابراهیم معاون ریاست جمهورى در امور اتحاد سوسیالیستى بود, و چندى هم رئیس دفتر امور تحریر و انتشارات آقاى محمد صدقى سلیمان نخست وزیر گردید.

کتاب علی

ترديدى نيست كه امام على عليه السلام آنچه را از رسول خدا صلى الله عليه و آله فرا مى گرفت، نگارش مى كرد . و از اين نگاشته ها ، با عناوين گوناگون در منابع حديثى و تاريخى ياد شده است . تعابيرى چون : كتاب على ، صحيفة فى قراب السيف ، صحيفة أمير المؤمنين ، كتاب رسول اللّه ، الجامعة و . . . در احاديث منقول ، بر اين امر گواهى مى دهد. بجز اين تعبيرها ، در روايت هاى ديگرى نيز از مسئله كتابت حضرت امير سخن رفته است كه نمونه اى از اين روايات عبارت اند از:

کتاب شناسی؛دلائل الصدق از محمد حسن مظفر (1376ق)

سال ها پس از آن که علامه حلی (726ق) نهج الحق را در باب امامت نوشت، فضل بن روزبهان در رد آن، کتابی با عنوان ابطال نهج الباطل نگاشت و در کتاب خود ساحت مناظره را به جدل آمیخت و با الفاظی زشت و دلایلی باطل نهج الحق را مورد حمله قرار داد. آن گاه برخی از علمای شیعه به دفاع از نهج الحق برخاستند که دلائل الصدق از آن جمله است.
در این نوشتار ضمن معرفی نهج الحق و غوری در کتاب ابن روزبهان، به معرفی ردیه های ابطال نهج الباطل پرداخته شده و از آن میان دلائل الصدق به تفصیل معرفی شده است.
در معرفی دلائل الصدق ـ که نقد بخش اصول دین کتاب ابن روزبهان است ـ با نگاهی به محتوای آن، نسخه ها، چاپ ها و ترجمه های آن شناسانده شده اند.

شيخ جعفر نقدی و کتاب «مواهب الواهب فی فضائل أبی­طالب7»

شیخ جعفر نقدی، محقق، و فقیه شیعی عراقی (1303-1370ق) آثار مکتوب بسیاری دارد. یکی از آن همه، کتاب «مواهب الواهب فی فضائل أبی‌طالب7» است که به تاریخ زندگانی، فضائل، شخصیت و پاسخ شبهات وارده درباره ایمان وی می­پردازد. این مقاله به معرفی مؤلف و این کتاب وی که در سن 19 سالگی آن را تألیف کرده، پرداخته است.

جایگاه محمد بن حسن صفار و کتاب بصائرالدرجات در میراث حدیثی شیعه

محمد بن حسن صفّار و کتاب بصائر الدرجات او جایگاهی مهم در منظومۀ اعتقادی شیعه امامیه به خصوص در مسأله امامت دارد. در این مقاله سعی شده است شخصیت علمی صفّار و نقش او در انتقال معارف اعتقادی بررسی شود. همچنین دو مسألۀ اساسی که راجع به صفّار و کتاب بصائر الدرجات او وجود دارد مورد پژوهش قرار گرفته است. مسأله اول: آیا نویسندۀ کتاب بصائر الدرجات، شخصی به ­نام محمد بن حسن بن فروخ است و شخصیت دیگری غیر از صفّار است یا اینکه محمدبن الحسن بن فروخ همان محمد بن الحسن صفّار است و یک شخصیت با دو عنوان در کتب رجالی معرفی شده است؟ مسألۀ دوم: آیا کتاب بصائر الدرجات تألیف صفّار است، یا چنانچه ادعا شده نوشتۀ محمد بن یحیی العطار بوده و او به شیوة استخراج، کتاب بصائر سعد بن عبدالله اشعری را با عنوان بصائر الدرجات به نام خودش تدوین نموده است. برای این منظور اساتید و شاگردان مطرح صفّار به اختصار معرفی شده­­اند. همچنین میراث مکتوب و میزان اثرگذاری او در انتقال روایات اهل بیت: و نقش او در انتقال میراث مکتوب بررسی شده است.

معرفی سه کتاب مشتمل بر مجموعة مقاله‌ها، در موضوع امام رضا علیه السلام

جنبه‌‌های برجسته و آموزه‌‌های نورافشان در متون و اخبار رسیده از امام رضا علیه السلام ، با وجود پژوهش‌‌های پرشمار، همواره نکاویده‌‌های فراوان دارد. در این مقاله، سه مجموعه معرفی می‌شود که هر کدام دربرگیرندة ده‌‌ها نوشتار و مقالة با ارزش علمی ‌بوده و به صورت کتاب، چاپ شده است. اول و دوم دو جلد مجموعه با نام «ابعاد و شخصیت و زندگی حضرت رضا علیه السلام » که در کلّ مشتمل بر 25 نوشته است. سومین مجموعه مقاله کتابی‌ست با عنوان «جستاری در ادعیه رضویه» که در یک جلد چاپ شده و شامل 25 مقاله می‌باشد. معرفی مختصری از هر پژوهش در ادامه خواهد آمد. غالباً مقالات و تحقیق‌‌هائی که در قالب همایش‌‌ها ارائه می‌شوند، کمتر مورد توجه قرار گرفته و اطلاع‌رسانی درستی در مورد آنها صورت نمی‌گیرد، و سایت‌‌های معروفی که مقالات را نمایه می‌کنند نیز به اینگونه مجموعه‌‌ها توجه ندارند، لذا هدف از این گزارش، اطلاع رسانی به جامعة علمی‌ کشور است تا از وجود چنین پژوهش‌‌هایی بی‌خبر نمانند. اگر چه گاه نکات مثبت و یا منفیِ تحقیق‌‌ها مطرح شده، ولی نگارنده به هیچ روی، رویکرد تحلیل، تمجید، و یا نقد نداشته است.