معرفی کتاب «نقد و بررسی اندیشه تکفیر»
دین اسلام، پیام آور صلح و آشتی است. با این وجود در قرون اولیه برخی مسلمانان براساس فهم غلط از اسلام، مسلمانان گناهکار را تکفیر کردند. این اندیشه تکفیر از آن روزگار تا کنون نیز ادامه داشته است. نگارنده در این کتاب مطالبی را درباره اندیشه تکفیر و دیدگاه اسلام درباره آن مطالبی را بیان داشته است.
مراتب و متعلقات ایمان
ریشه ی تمامی اختلافات در مفهوم اصطلاحی ایمان، رابطه ی ایمان و عمل است و این که آیا عمل جزء ایمان است یا بیرون از آن. در اندیشه ای اسلامی، هرچند عمل خارج از مفهوم ایمان است، اما رابطه ای تنگاتنگ با آن دارد. در ادامه این مقاله به رابطه بین عمل و ایمان و مراتب ایمان پرداخته خواهد شد.
محمد بن عبدالوهاب، تکفیری قرن دوازدهم
یکی از فرقه هایی که در مقابل اکثر مسلمانان قرار گرفته، فرقه ای موسوم به “وهابیت” است. این فرقه منسوب به مؤسّس آن، محمّد بن عبدالوهاب بن سلیمان نجدی است. این فرقه از قرن دوازده تاکنون بر جای مانده است و به تکفیر عموم مسلمانان پرداخته است. در این مقاله به زندگی نامه محمد بن عبدالوهاب و کارها و عقاید او و دیدگاه اهل سنت نسبت به وی پرداخته می شود.
ضوابط تکفیر
تکفیر افراد، شرایط و ضوابطی دارد که نمی توان بدون آنها کسی را به کفر نسبت داد.اما وهابیون بدون توجه به این دلایل و صرف اینکه کسی با عقاید آنان مخالف است به وی نسبت تکفیر میدهند. در ادامه شرایط و ضوابط تکفیر بیان خواهد شد.
دلایل وهابیان بر تکفیر
تکفیر دیگران نزد وهابیون از امور عادی و جاافتاده است که به راحتی مورد استفاده قرار می گیرد. در این مقاله مبنای برخی از از مفتیان وهابی در مسأله تکفیر را بررسی می شود تا پوچ و بی پایه بودن این فتواها مشخص شود.
شست و شوی مغزی و اسباب تکفیر
از اسباب مهم بوجود آمدن جریان های تکفیری در مصر، فشارهایی است که از سوی حکومت و دولتمردان بر هوادران و اعضای اخوان المسلمین و دیگر گروهها وارد می شد. در زندانها، با شکنجه های مختلف و با هتک حرمت باعث می شدند که زندانیان بعد از آزادی از آن به افراطی گری روی می آورند و جریان های تکفیری شکل بگیرد.
چند مرحله ای و تعدّد فرقه های تکفیر
نحوه رفتار با مشرکان و کفار در سیرۀ پیامبر (ص) مراحلی داشته است. در مکه و قبل از هجرت به طریقی بوده و بعد از هجرت و نزول احکام، روش فرق کرده است. عده ای از گروه ها معتقدند که در حال حاضر که جامعه دچار جاهلیت شده است باید به روش مکی پیامبر (ص) عمل کرد، مانند جواز ازدواج با شرک و خوردن قربانی او و … ولی برخی معتقدند باید به روش مدنی عمل کرد ـ در این راستا گروه های متعدد از هم جدا شده اند.
گونه ها و شکل های تکفیر
برای تکفیر، شکل ها و گونه هایی است که در رأس همه این گونه ها، نسبت دادن دیگری به کفر و خروج از دین است و برخی دیگر به حدّ بیرون راندن دیگری از محدوده ایمان نمی رسد، ولی از دین و ایمان او می کاهد و با برخی تهمت ها به اندازه ای بدنامش می کند که از متهم کردنش به خروج از دین کم تر نیست. در ادامه انواع و اقسام گونه های تکفیر بیان خواهد شد.
تناقضات ابن عبدالوهاب در مسئله تکفیر مسلمین
ابن عبدالوهاب برای تکفیر مسلمین ادله ای را اقامه کرده است که در این مقاله بعد از بیان ادله ابنعبدالوهاب، تناقضات موجود در آنها بیان شده و در نهایت اثبات گردیده است که این ادله با وجود هزینه های جانی و مالی برای اسلام، دچار فاحش ترین اشکال یعنی تناقض است. این تناقضات با سه عنوان مختلف (1. مقلد یا مجتهد؛ 2. جواز استغاثه به مخلوق فیما یقدر علیه؛ 3. تکفیر اجماعی یا اجتهادی) به اثبات رسیده است. مراد از تناقض این است که محمد بن عبدالوهاب در اصل معتقدات خود گرفتار تناقض شده است.
گفت و گو با اندیشه تکفیر و مخالفان آن
روی آوردن به اندیشه تکفیر عوامل گوناگونی دارد که افراد مختلف از آنها به عنوان توجیه کار خود استفاده می کنند، از قبیل فشارهای حکومتی، ادعای رجوع به قرآن و عمل به آن، ادعای عمل به سنّت، جهاد اسلامی و ادعای کفر مخالفین. عقیده حسن البنّا از تکفیر دیگران با این بهانه ها دور است و گروه جماعة المسلمین و رهبران آن کار را به تکفیر کشاندند.
تکفیر و سیره سلف صالح
مسأله تکفیر، که این روزها پدید آمده است، در میان سلف، جز گروه خوارج طرفداری نداشت. تنها خوارج بودند که طرفداران علی علیه السّلام و احیانا عثمان را کافر دانسته و می کشتند، و منطق آنان، این بود، هر کس با ما نیست مخالف ما است و مخالف ما کافر است و باید کشته شود!
عوامل روانی تکفير
تمایل به خشونت، حس قیام به زدودن منکرات از جامعه، انحصارگرایی، اقتدار گرایی،جذابیت تکفیر به لحاظ مبرریت آن، واکسینه کردن خودیها، حذف رقیبان، توجیه عقب ماندگیها و ارضای روحیه جهادگری، پای فشاری برعقاید خود، تعصبات قومی وعربی، نوع تلقی اهل سنت از پیامبر (ص) و صحابه، ماجراجویی و جبران مافات، اینها همه عوامل روانی هستند که برخی از مسلمانان افراطی را به تکفیر دیگران وامی دارند. این نوشته بر آن است تا هر کدام از این عوامل را مورد بررسی و تبیین قرار دهد.
تکفیر گذشته، حال، آینده
پیشینة تکفیر در جهان اسلام، به صدر اسلام بازمی گردد. در طول تاریخ اسلام شاهدیم که یکی از زمینه های تکفیر، پیدایش و تطور مکاتب ظاهرگرا است که برخی مسلمانان را دچار تعصب ناروا و عشق و علاقه کورکورانه گرداند سلفیه که پدیده ای سخت و خشونت گرا است، از دل جنبش های ظاهرگرا برخاسته و مدعی انحصارطلبانه مسلمانی بوده و همه را جز خود مشرک می خواند. این مقاله به بررسی تکفیر، پیشینه تکفیر و سیر تاریخی تکفیر خواهد پرداخت.
تکفیر از دیدگاه ابن تیمیه
همواره در بین مسلمانان اختلاف نظر در مسائل اعتقادی و فقهی وجود داشته و در این میان گروهی به خاطر اینکه آراء و نظرات گروه دیگر موافق با او نیست اقدام به تکفیر گروه دیگر کرده و بدون اینکه قاعده و قانون مشخصی در این مورد داشته باشند به تعارض و کشتار یکدیگر پرداخته و حکم اعدام برای یکدیگر صادر کرده اند. در این میان ابن تیمیه به عنوان پشوای جماعت تکفیری شناخته شده و وهابیون هم از آثار و عقاید او پیروی می کنند.در این مبحث موضوع تکفیر و نگاه ابن تیمیه به این موضوع مورد بحث و بررسی قرار خواهد گرفت.