شفاعت در قرآن (1)
تحقیقی که پیش رو داریم بر آن است تا مفهوم شفاعت در قرآن را از دیدگاه قرآن کریم و روایات اهل بیت(علیهم السلام) مورد بررسی قرار دهد و برای رسیدن به نتیجه مطلوب ، نظرات و آرای مختلف نیز مطرح و دیدگاه صحیح بیان شده و نظریات نادرست مورد نقد و بررسی قرار گیرد. شفاعت یکی از مباحث اساسی در موضوع معاد و عدل الهی است در حقیقت شفاعت روزنه امیدی برای انسان است تا از درگاه الهی ناامید نباشد و زمینه ارتکاب به گناه بیشتر را در او به وجود نیاورد و او را از فرو رفتن در گمراهی باز دارد. در قرآن کریم نیز به کامل ترین برنامه برای سعادت و هدایت بشر می باشد خداوند متعال در آیات بسیاری به این مهم پرداخته و ویژگی های آن را بیان نموده است. در کلام وحی، مقام شفاعت مختص ذات حق تعالی شمرده شده:( قل لله الشفاعه جمیعا) که انبیاء و اولیای الهی، ائمه اطهار علیهم السلام،ملائکه و … به عنوان شفیع از این مقام برخوردارند و با شفاعت آن هاست که گنهکار از عذاب رهایی یافته و نیکوکار به مقامی بالاتر نائل می گردد. قرآن برای شفاعت شونده شرایطی برشمرده است که از آن جمله می توان: اذن حضرت حق، ایمان و عمل صالح، پیوند و ارتباط معنوی با شفیع اشاره نمود تا آدمی مشمول الطاف الهی قرار گیرد. و عواملی مانند شرک، فسق، کفر، ظلم و ستم، تکذیب معاد و … سبب می شوند که فرد بهره ای از شفاعت نبرد. برحسب روایات فراوان (مقام محمود) که در قرآن کریم به رسول اکرم صلی الله علیه و آله وعده داده شده، همین مقام شفاعت است و نیز آیه شریفه:«و لسوف یعطیک ربک فترضی» «و همانا پروردگارت(آن قدر) به تو عطا خواهد کرد که خشنود شوی.» بنابراین با توجه به بررسی هایی که انجام شد شفاعت بزرگترین و نهایی ترین روزنه امید مومنان گنهکار است.
شفاعت در قرآن کریم
جهان آفرینش توده بی شماری از علتها و معلول هایی است ،که پدیده های جهان را مانند حلقه های زنجیر ، به هم پیوند داده است؛ یعنی ، خداوند اراده فرمود که در جهان آفرینش ،نظام خاصی برقرار باشد و هر چیزی از طریق علت خاص خود، پا به عرصه وجود گذارد؛ اگر در این جهان فیض مادی به دنبال نظام خاصی است، فیض معنوی خداوند، مانند هدایت و راهنمایی و مغفرت و آمرزش او نیز ،دارای نظام است. از این رو اراده حکیمانه خداوند، بر این تعلق گرفته که مغفرت و رحمت او در جهان دیگر نیز ،دارای نظام باشد؛ یعنی ، بخشایش او از طریق ارواح و نفوس پاک ، به افراد گنهکاری که لیاقت و شایستگی مغفرت را دارند،برسد. از آنجایی که این موضوع در قرآن و روایات ، صریحا آمده و مورد اعتقاد تمام مسلمانان نیز هست و علاقه ای که نسبت به روشن شدن حقیقت این اصل اسلامی داشتم؛ این موضوع را انتخاب نمودم. اهمیت پرداختن به این اصل اسلامی از آن جهت است که ، پیرایه هایی در طول زمان چهره منور آن را فرا گرفته است، لذا لازم است که مسلمانان و مخصوصا قشر جوان تحصیل کرده ، به حقیقت آن آگاهی یابند؛ و در نتیجه در اعتقادات خود راسخ تر و ثابت قدم تر باشند؛ و اهمیت دیگر این موضوع ،از لحاظ بعد تربیتی آن است؛ چون خوف و رجاء دو رکن اساسی تربیت هستند؛ از این جهت همانطور که قرآن انسانها را از عذاب اخروی ترسانده ، آنها را به مغفرت خداوند نیز امید وار کرده است، تا روزنه امیدی برای بازگشت انسان ، به سوی پاکیها باشد و وعده شفاعت تا حدی این هدف را تامین می کند. اما وعده شفاعتی که قرآن به انسانها داده شده است،بدون حد و مرز نمی باشد؛بلکه حدود و شرایط آن را از نظر شافع و افرادی که مورد شفاعت قرار می گیرند، در قرآن مشخص شده است، تا باعث جرات افراد بر گناه نیز نگردد. مطالب موجود در این پژوهش ، برگرفته از قرآن و کتابهای تفسیری قرآن و احادیث ائمه اطهار(ع) و دیگر کتابهایی است که در طول زمان، در مورد این اعتماد ،نگاشته شده است. موضوعات این پژوهش در هشت عنوان کلی و تعدادی عنوانهای جزئی تنظیم شده است و در انجام تحقیق، به هدفهای مورد نظری که به آن اشاره شد، دست یافتم و تا حدی حقیقت مساله را دریافتم که شفاعت، غیر از واسطه تراشی هایی است که در نظام بشری وجود دارد؛ بلکه دری از درهای رحمت الهی است که ، در جهان آخرت، به روی بندگانی که پیوند خود را با خدا و پیامبر و ائمه معصومین، قطع نکرده اند، باز می شود وآنها را از گرو گناهانی که انجام داده اند، نجات می بخشد؛ و حقیقت شفاعت جز این نیست که رحمت گسترده خداوند و مغفرت و آمرزش او از طریق اولیاء الهی، که حاملان فیض و وسائط رحمتند، به افراد گنهکاری که لیاقت آمرزش را دارند، برسد؛ هر چند این فیض می توانست بدون واسطه نیز به آنها برسد.
شفاعت در قرآن از دیدگاه فریقین
عقیده به شفاعت تا اندازه ای در میان مسلمانان رسوخ دارد که هر کجا برویم و از هر که بپرسیم این اعتقاد را از عقاید اسلامی خویش می شمارد و در اصالت آن از نظر اسلام هیچ گونه تردیدی نشان نمی دهد همه می بینیم که در مواقع راز و نیاز مسلمانها با خدا و نیز در کنار قبر پیشوایان بزرگ اسلام دلها و اندیشه های افراد گنهکار به سوی شفیعان درگاه الهی کشیده می شود و از آنان می خواهند که از پیشگاه بزرگ بخواهند تا مورد عفو رحمت الهی قرار گیرند یک چنین عقیده راسخ و پابرجا نمی تواند ساختگی و غیراصیل باشد قطعا توجه جامعه اسلامی به سوی این عقیده معلول ورود آن در قرآن مجید و احادیث اسلامی است زیرا معنی ندارد یک جمعیت بیش از یک میلیارد نفری و بخصوص دانشمندان آنها به دنبال عقیده ای بروند که هرگز در کتاب آسمانی مدارک دینی آنها وارد نشده باشد ولی گروهی از معتزله در فهم آیات مربوط به شفاعت دچار اشکلا شده اند یا این تأسف گروه وهابیت گرچه در کتاب های خود این عقیده را قبول کرده اند ولی در این عصر جدید گروه وهابیت در راس آن عبدالوهاب و پیروان آن اهل تشیع را به خاطر این عقیده کافر و مشرک می داند این گروه کج فهم و دانشمندان ساده لوح هرجا شیعه را می بیند صدای کفر و بدعت را بلند می کند باطر همین سبب برخود لازم می دانم در این مورد تحقیقی بکنم و از درگاه الی توفیق مستدعی هستم.
شفاعت در آیات و روایات (2)
شفاعت در لغت به معنای وساطت در رسانیدن نفع یا دفع ضرر به کسی یا نوعی سببیت و تاثیر است و از مباحث کلامی است.شفاعت از اموری است که برای نیل به مقاصد و احتیاجات زندگی از آن استفاده می شود. شفاعت در اصطلاح آن است که شخص آبرومندی از بزرگی بخواهد که از کیفر مجرمی بگذرد یا بر پاداش خدمتگذاری بیفزاید،(بنابراین شفیع از مولی درخواست نمی کند که از مقام عبودیت صرف نظر کند بلکه از یکی از راهها مانند متوسل شدن به صفات مولی استفاده می کند). فلسفه وجودی شفاعت همانند توبه است،یعنی تنها روزنه ی امیدی است برای گنهکاران که بدانند راه بازگشت به سوی خداوند هنوز باز است و یاس و ناامیدی بر آنان غلبه نکند، نه اینکه باعث جری شدن افراد برای انجام گناه باشد. شفاعت در میان امم پیشین و حتی در میان مشرکان وجود داشته زیرا شفاعت ریشه در عقائد دینی دارد و ماخوذ به اعتقاد داشتن به جهان دیگر است. در قرآن آیاتی به این مسئله اشاره کرده است. آنچه از تحلیل معنای شفاعت بدست می آید این است که شفاعت موجب لغو اصل علیت نخواهد شد بلکه آن را تاکید می کند و خدای سبحان مبدا نخستین هر سبب و تاثیر است و سببیت به او منتهی می شود و این شفاعت تکوینی است. و اما شفاعت تشریعی شفاعت در دنیا و شفاعت در آخرت که در عالم تکلیف و مجازات است، که بخشی آمرزش خداوند یا تقرب در دنیا را می طلبد و بخشی به پاداش و بخشی به عذاب تعلق دارد.این شفاعت بر دو قسم است،شفاعت در دنیا که شفاعت کنندگان در این قسمت کنندگان در این قسمت چند گونه اند:توبه ،ایمان ،عمل صالح ،قرآن ،ملائکه،مومنان، و قسم دیگر: شفاعت در قیامت است که شفاعت کنندگان در این قسمت عبارتند از: پیامبران،ملائکه ،شهداء،مومنین،فاطمه زهرا(سلام الله علیها) ،دانشمندان،حافظان قرآن،خویشاوندان،همسایگان،امین بودن فرد،توسل ،روزه،صلوات. و اما شفاعت مثبت که همان وساطت نیکو است که شر را از مومنی دفع یا خیری را به سوی او جلب می کند.آیات قرآن در این زمینه به چند قسم تقسیم می شوند:شفاعت برای خداست و حق مختص او می باشد و شفاعت برای فرشتگان در روز رستاخیز است. اما شفاعت منفی که بر سه قسم است، که شامل خیال های بیهوده یهود که باطل و بی اساس است و گروهی که پیوند ایمانی خود را با شفیعان روز قیامت قطع کرده اند و بنابر این از شفاعت آنان محروم هستند و بالاخره بت های مصنوعی عرب جاهلی که پست تر از آنند که درباره پرستندگان خود شفاعت کنند.آیات بسیاری در این زمینه وجود دارد.از شرایط شفاعت می توان از: اذن الهی،رضایت خدا نسبت به فرد مورد شفاعت و رضایت خدا نسبت به شفیع نام برد. شفاعت شنوندگان عبارتند از :اصحاب یمین که تعریف دقیق از آنان ارائه نشده بلکه خصوصیات جهنمیان بیان شده تا بوسیله آن تا حدودی به صفات اصحاب یمین برسیم،در مورد جهنمیان بیان شده :نماز نمی خواندند، به مسکینان طعام نمی دادند، روز قیامت را تکذیب می کردند. دیگر شفاعت شوندگان ،کسانی هستند که از خداوند عهد گرفته اند،اینان کسانی هستند که ایمان دارند ولی عمل صالح ندارند،آنان بخاطر اعمال بدشان داخل جهنم می شوند ولی طبق آیات قرآن بخاطر داشتن عهد،شفاعت می شوند و از آتش نجات می یابند. عده ای از شفاعت محروم هستند مانند: کافران ،ستمگران ،ناصبی ها، افرادی که فرزندان رسول اکرم(صل الله علیه و آله) را آزار داده اند،کسانی که نماز را سبک شمرده اند و به شفاعت اعتقاد ندارند. بنابراین شفاعت نه تنها باعث تشویق به گناه نمی شود بلکه از گناه جلوگیری می کند،در واقع شفاعت ایجاد امید می کند و باعث ایجاد رابطه معنوی با اولیاء الله می شود. آیات مربوط به شفاعت چند گونه است: آیاتی که شفاعت را بطور مطلق نفی می کند،آیاتی که فقط خداوند را به عنوان شفیع معرفی می کند،آیاتی که شفاعت را مشروط به اذن خداوند می داند،آیاتی که برای شفاعت شونده شروطی را بیان می کند. بحث شفاعت در روایات نیز فراوان مطرح شده است. از جمله گروههایی که شفاعت را تکذیب می کنند وهابیان هستند که موسس ابن مذهب محمدبن عبدالوهاب است. عقائد آنها عمدتا نفی عقائد و اعمال دیگر مسلمانان و اتهام شرک به دیگرمسلمانان است.بنابراین شفاعت را شرک می دانند و در راستای عقائد خود اماکن مقدس را مورد جمله قرار می دادند،از جمله ،مدینه،کربلا و نجف اشرف. شبهات بسیاری در زمینه شفاعت وارد شده از جمله اینکه :درخواست شفاعت از غیر خدا شرک است؛ و اعتقاد به شفاعت مایه جرات افراد می گردد؛شفاعت پارتی بازی در دستگاه خدا است،آیا شفاعت کنندگان مهربات تر از خدا هستند؛آیا شفاعت با عدالت خدا سازگار است؟ که به این شبهات در قرآن و برخی کتاب های کلامی پاسخ داده شده است.
شفاعت در آیات و روایات (1)
این تحقیق در صدد تبیین شفاعت و به طبع دو طرف آن یعنی شفاعت کنندگان و بهره مندان از شفاعت می باشد و اینکه در ابتدا اصل موضوع شفاعت و تحقیق آن را در دایره حکومت الهی و با توجه به آیات و روایات اثبات کند و چگونگی تاثیر آن را در دنیا و آخرت بیان نماید. آنچه از بررسی آیات و روایات معصومین (علیهم السلام) بدست می آید این است که شفاعت اصلی پذیرفته شده در اسلام است و آیات قرآن نیز که اشاره به شفاعت نموده اند همگی موید این مطلب می باشند و با توجه به آیات شفاعتی که در جهان هستی مطرح است یا بواسطه علل و اسباب آفرینش است که در این صورت می توان آن را شفاعت تکوینی نامید و یا به جهت جعل و وضع قوانین می باشد که شفاعت تشریعی نامیده می شود. در شفاعت تکوینی اسبابی که واسطه فیض خداوند به موجودات بوده اند شفاعت کننده می باشند و شفاعت کنندگان در شفاعت تشریعی برخی در دنیا موثر می باسند که از جمله آنها قرآن ،ایمان و عمل صالح ، پیامبران ،فرشتگان،مومنان و عقل می باشد و برخی دیگر که در قیامت شامل انسان می شوند قرآن و شاهدان و پیامبران و مومنان و فرشتگان ،علما و اهل بیت(علیهم السلام) و خدای سبحان می باشند. هر چند که در قرآن به گروههایی که از شفاعت بهره مند می شوند صریحا اشاره نشده است اما از برخی آیات می توان دریافت که گروهی از اصحاب یمین که دارای دین مرضی نزد خداوند هستند مشمول شفاعت واقع خواهند شد. آنچه از حقیقت شفاعت که تبیین آن از اهداف اصلی این تحقیق بود بدست می آید این است که بواسطه شفاعت، قابلیت قابل تکمیل گردیده و یا فاعلیت فاعل گسترش می یابد بنابراین شفاعت نیز از علل و اسباب خاص خود ناشی شده و منافاتی با عدل خداوند نداشته و سبب جرات یافتن مردم بر معاصی نمی شود.
شفاعت در اسلام
شفاعت یکی از مسائل مهم اسلامی است که تمام مسلمانان به آن در روز قیامت اعتقاد دارند و آن را یکی از مسائل مهم اسلام می شمارند و در لغت به معنی خواهشگری ، درخواست کردن ، کمک خواستن است و شفاعت را از آن جهت شفاعت می گوییم که شفیع خواهش خویش را با ایمان و عمل ناقص طرف منضم می کند و هر دو مجموعا پیش خدا اثر می کند. در 31 آیه از قرآن مجید در مورد مسئله شفاعت آمده است که آیات به دو بخش آیات مثبت و منفی تقسیم می شوند که البته آیات منفی از این جهت وجود شفاعت را برای کسانی که شرایط شفاعت را ندارند نفی می کند و همچنین شفاعت تنها برای بت پرستانی که اعتقاد به شفاعت صحیح همان شفاعت حسنه است که شفاعت حسنه نیز به دو نوع شفاعت تشریعی و تکوینی تقسیم می شود.در شفاعت تشریعی نیز به دو نوع شفاعت رهبری و مغفرت تقسیم می شود. شفاعت شامل حال کسانی می شود که شرایط را داشته باشند که مهمترین شرط شفاعت اذن خداوند است و شرایط دیگر شفاعت، عبارت است از کرنش و ستایش ، رضایت خدا نسبت به شفیعان ،رضایت خدا نسبت به فرد مورد شفاعت، توبه باز گشت و دارا بودن عهد الهی و حقوق اختصاصی است. با توجه به آیات و روایات استفاده می شود که شفیعانی در روز قیامت وجود دارند که از کسانی که شرایط شفاعت را دارند شفاعت می کنند که اولین شفیع در روز قیامت حضرت محمد(ص) است و دیگر شفیعان عبارتند از ،قرآن ،انبیاء الهی ، ائمه معصومین، فرشتگان و غیره. البته این شفیعان از کسانی که عقائد شان فاسد و از مسیر دین منحرف شده اند شفاعت نمی کنند از جمله از کافران و ظالمان، دشمنان خاندان رسالت و سستی کنندگان در نماز و غیره. شیعیان و اهل سنت به شفاعت اتقاد دارند؛ اگر چه در کم و کیف آن از نظر خوارج و وهابیت و معتزله اختلاف نظرهایی وجود دارد و شبهاتی از جمله این که شفاعت منافات با عدل الهی دارد و شفاعت کنندگان مهربانتر از خداوند هستند و شفاعت موجب تغییر سنت الهی است از سوی این گروه مطرح شده که به آنان پاسخ داده شده است.
شفاعت از نظر قرآن و نقد شبهات وارده
رساله ای که در پیش رو دارید تحقیقی است در موضوع «شفاعت از نظر قرآن و نقد شبهات وارده». ما به کمک خدا در این رساله، شفاعت را از جهات گوناگون مورد بررسی قرار داده و به نُه فصل کلی آن را تقسیم کرده ایم.
شفاعت از نظر فریقین
در این پژوهش، به اثبات شفاعت پرداخته شده و دیدگاه‌های شیعه و اهل سنت در این زمینه و نیز شبهه های وهابیت در باره شرک بودن اعتقاد به شفاعت معصومین(ع) مطرح گردیده و به این شبهه ها پاسخ داده شده است. نویسنده در پنج فصل، ابعاد گوناگون این موضوع را بررسی نموده و شرایط شفاعت و فلسفه آن و دلایل امکان شفاعت را بیان کرده است. در فصل اول، ضرورت شفاعت از منظر عقل و نقل بررسی گردیده و امیدواری به رحمت خدا و فطری بودن شفاعت بیان شده است. آن گاه مفهوم لغوی، اصطلاحی و عرفی شفاعت و تاریخچه طرح شفاعت و انکار آن تبیین گردیده و دلایل وهابی‌ها درباره منع درخواست شفاعت بیان شده است. در فصل دوم، اقسام شفاعت در قرآن کریم توضیح داده شده و رابطه مغفرت و شفاعت، فلسفه شفاعت و زمان آن پژوهش شده است. فصل سوم، ضمن بررسی ایرادهای عمده در مسأله شفاعت؛ به طرح سؤال هایی مانند این که آیا شفاعت باعث تشویق به ارتکاب گناه است یا خیر و یا سازگاری وعدم سازگاری شفاعت با عدل الهی و سئوال هایی از این نمونه پرداخته و به این سؤال ها پاسخ داده است. در فصل چهارم، به بررسی آیه های نفی کننده و اثبات کننده شفاعت، شرایط شفاعت شوندگان اختصاص یافته است. فصل پنجم به نقد و بررسی شفاعت از منظر شیعه و اهل سنت پرداخته و آیه ها و روایات مربوط به آن تبیین گردیده است. انتقادات وهابیت در مردود دانستن اعتقاد به شفاعت و نیز تجزیه و تحلیل مطالب مطرح شده در این زمینه، بخش دیگری از نکات این فصل است.
شفاعت از نظر عقل، قرآن و سنّت (ترجمه به زبان اردو)
نوشتار حاضر، ترجمه کتاب شفاعت از نظر عقل، قرآن و سنت تألیف آیت‌الله جعفر سبحانی به زبان اردو است، که ابعاد مختلف شفاعت و ادله عقلی و نقلی مبتنی بر آن و شبهه‌های وارد شده از برخی علمای اهل سنت در این موضوع را ارزیابی می‌کند. نویسنده سعی دارد ضمن بیان حقیقت شفاعت، آثار تربیتی شفاعت، دیدگاه‌های دانشمندان شیعی و سنی درباره امکان شفاعت، اقسام و شرایط آن، نتیجه شفاعت و اشکال‌های مهم وارد شده بر مفهوم و امکان شفاعت را تجزیه و تحلیل قرآنی و روایی کند. وی معتقد است اعتقاد به شفاعت نه تنها باعث تجری برگناه نمی‌شود، بلکه سبب می‌شود گناهکاران به بخشش امیدوار شده و راه بازگشت به خدا را پیش گیرند و بدین سبب موجبات آمرزش الهی را فراهم سازند. نگارنده در ادامه نظریات منکران شفاعت را نقد کرده و آیات قرآنی مربوط را برای رد دیدگاه‌های آنان شرح می‌دهد. وی افراد بت‌پرست، ظالمان، صاحبان سایر ادیان و همچنین کسانی که پیوند خویش را با اولیای پاک الهی قطع کرده‌اند، مشمول شفاعت ندانسته است. بحث درباره حقیقت شفاعت و رابطه آن با رحمت گسترده الهی، نتیجه وقوع شفاعت، نقد دیدگاه‌های معتزله در شفاعت، شرایط شفاعت شوندگان و شفاعت‌کنندگان با اذن الهی، شرک نبودن طلب شفاعت از پیامبر اسلام و اهل بیت(ع) به دلیل اذن داشتن آنان از سوی خداوند برای شفاعت خلایق و اموری مانند نماز، سجده‌های طولانی، آموختن قرآن، انجام فرایض دینی، دوستی با اهل بیت(ع) و اهل ایمان و خدمت کردن به مردم که موجبات شفاعت را در قیامت برای انسانها فراهم می‌کند، از دیگر مندرجات مهم کتاب مزبور به شمار می‌آید، که نویسنده از منظری قرآنی و روایی به تحلیل آنها پرداخته و ایرادهای وارد شده برخی علمای اهل سنت در این باره پاسخ داده است.
وهابیت و جلوه های شرک در شیعه ( شفاعت و توسل)
رساله حاضر، تحت عنوان « وهابیّت و جلوه های شرک در شیعه» می باشد که در آن سعی شده، چهره واقعی وهابیّت به همگان نشان داده شود، و همچنین به بررسی علّت مناقشه وهابیّت بر سر مسأله شفاعت و توسّل پرداخته است. وهابیّت، یکی از فرق اهل سنّت می باشد که در فقه پیرو مذهب حنبلی اند، و در عقاید و بعضی فروع، بر روش ابن تیمیه رفتار می کنند. ریشه این فرقه، از قرن 8 ه . ق توسط ابن تیمیه شروع شد و در قرن 12 ه. ق توسط محمّدبن عبدالوهاب و با همکاری استعمار و آل سعود نهادینه شد. وهّابیان توحید را به گونه ای سطحی تفسیر می کنند که جز خودشان، همه مسلمانان کافر و مشرک هستند. محل نزاع بین آن ها و دیگر فرقه های اسلامی، در ناحیه توحید الوهی ( عبادی) است و از این جهت، همه اعمال مسلمانان را از جمله شفاعت، توسل، زیارت قبور و … را عبادت غیر خدا می دانند. شرک در نزد آن ها، عبارت است از شریک قایل شدن برای خداوند و استقلال دادن به غیر خداوند، پس طلب شفاعت از غیر خداوند صحیح نیست و فقط باید از خدا صورت گیرد و توسل به ارواح طیّبه اولیاء الهی، موجب خروج از عبودیّت و رفتن به سوی شرک است. در این اثر که مشتمل بر سه بخش می باشد، در بخش اوّل، تاریخچه وهابیّت و علّت پیدایش آن، مرز توحید و شرک، وهابیّت جدید و اقدامات آن در سطح جهانی بازگو شده است، و در بخش دوم و سوم به بحث و بررسی درباره مسألة شفاعت و توسل که وهّابیِّان در این دو مورد به خطا رفته و فراوان شبهه افکنی کرده اند، پرداخته شده است. در ابتدا این دو مقوله، در لغت و اصطلاح تعریف، و فلسفه، انواع، ضرورت، شرایط آن ها بیان شده، و از دیدگاه قرآن، سنّت و سیره مسلمین به اثبات رسیده اند. در ادامه، دیدگاه وهّابیّت ذکر شده، که آن ها برای انکار هر کدام از شفاعت و توسّل، دلایلی مطرح و به آیاتی استدلال نموده اند. و در پایان به این دلایل و گزیده ای از مهم ترین شبهات آن دو، به طور مفصّل، از طریق عقل، قرآن و سنّت پاسخ داده شده است. مطالب این رساله، برگرفته از کتاب های اعتقادی شیعه و اهل سنّت، در زمینة ردّ شبهات وهّابیّت، همچنین کتاب های تاریخی، روایی، تفسیری، ادعیه، فرهنگ لغات، نشریات، روزنامه ها و اینترنت می باشد. کتاب های فراوانی در رابطه با ردّ شبهات وهّابیّت و تاریخچة آن نوشته شده، ولی در این تحقیق سعی شده نسبت به دیگر منابع که به همه مصادیق شرک، به طور اجمال پرداخته اند، به طور اختصاصی و جامع به همه جوانب شفاعت و توسّل بپردازد، و در پاسخ گویی، به آیات و روایات استناد داده شود. و سعی شده در حد امکان، در شبهات به نوشته های خود محمدبن عبدالوهاب و ابن تیمیه تکیه شود، بنابراین می توان گفت کلیه مطالب این پژوهش مستند است. همچنین در باب سنت، روایات شیعه و اهل سنت به طور جداگانه بیان شده است و به طور کلّی، هر آن چه در این پژوهش آمده، به طور همه جانبه در منبعی یافت نشد.
شفاعت از منظر وهابیّت ونقد آن
یکی از اعتقادات عموم مسلمانان ومعتقدان به ادیان مسئله ی شفاعت است یعنی روز قیامت اولیای الهی در حق گروهی ازگناه کاران شفاعت کرده وآنان رااز عقاب جهنم نجات می دهند. در میان مسلمانان وهابیان معتقدند که تنها می توان از خدا طلب شفاعت کرد واگر کسی از خود شافعان طلب شفاعت کند مشرک است. ولی عموم مسلمانان قائلند این حقی راکه خداوند برای شافعان قرار داده می توان از آنها طلب نمود البته با اعتقاد به این که: اصل این حق از آنِ خداست واولیا بدون اذن او شفاعت نمی کنند. در ادامه عقاید شیعیان و وهابیون پیرامون شفاعت بررسی خواهد شد.
شفاعت از منظر حکمت متعالیه و ابن تیمیه
مساله شفاعت یکی از مباحث مهم و جنجال برانگیز در کلام اسلامی و مبحث معاد است که همواره ذهن متکلمان و انیشمندان دین را به خود مشغول ساخته است. این موضوع از آن منظر مهم و در خور توجه است که از سویی با مساله توحید و از سوی دیگر با عدل الهی ارتباط نزدیک و تنگاتنگی دارد. عده ای به دلیل عدم فهم درست و یا مغرضانه اشکالاتی را در مورد اصل شفاعت مطرح نموده اند و عده ای دیگر چون ابن تیمیه حرانی دمشقی که وهابیت بیشترین تاثیر را از او گرفته است هر چند از اساس منکر شفاعت نیست و خود به صورت خاصی از شفاعت معتقد است، اما طلب شفاعت از اولیای الهی را شرک می داند او معتقد است که شفاعت حق مختص خداست و طلب شفاعت عبادت است و به همین دلیل کسانی که از پیامبر و ائمه طلب شفاعت می کنند مشرک هستند. از طرف دیگر صدرالمتالهین شیرازی بر اساس اصول و مبانی فلسفی به اثبات عقلی شفاعت همت گمارده است. در حکمت متعالیه صدرالمتالهین، اصل تشکیک قاعده امکان اشراف و تقدم و تاخر که به تشکیکی باز می گردد نقش رکن اثبات عقلی شفاعت را ایفا می کنند. در هر حال محور اصلی نوشتار، پی گیری این مساله است که آیا اساسا می توان شبهات شفات را بر پایه ملاحظات عقلی و اصولی و قواعد فلسفی پاسخ گفت و علاوه بر نقل از مبانی عقلی مدد جست؟ ما در این پژوهش سعی نمودیم که با درک حقیقت شفاعت، ثابت کنیم که این موضوع با توحید منافاتی ندارد و طلب شفاعت از اولیای الهی بر اساس ادلیه عقلی و نقلی درست است و از طرف دیگر هدفمان این بوده که با کاربردی نمودن آموخته های فلسفی و مرتبط ساختن آن با آموزه اهی کلامی و مبانی عقیدتی، به رفع شبهاتی که در مورد شفاعت مطرح گردیده بپردازیم.
شفاعت از دیدگاه قرآن و فریقین
این رساله به نام شفاعت از دیدگاه قرآن و فریقین نام گذاری شده است و شامل چهار بخش می باشد.در بخش اول در رابطه با معنای لغوی شفاعت و همچنین کاربردهای شفاعت در قرآن صحبت شده است. بخش دوم در رابطه با اثبات شفاعت و آیات نافی شفاعت صحبت به میان آمده است.در بخش سوم فلسفه و چگونگی شفاعت مورد بررسی و تحقیق قرار گرفته شده است.و در بخش پایانی پرسش ها و شبهات مربوط به شفاعت مورد تحقیق قرار گرفته شده است.
شفاعت از دیدگاه قرآن و سنت (2)
شفاعت از دیدگاه قرآن و سنت نویسنده: مریم ملکیدانشگاه: مرکز مدیریت حوزه های علمیه قممقطع: سطح دوسال: 1385استاد راهنما: آقای محسن محمدی فشارکی