بررسی اعتقادی – سیاسی پیرامون وهابیت و نظام آل‌سعود
در بخش اول این تحقیق با ذکر عقاید خوارج، محمدبن‌حنبل، سلفیه، ابن‌تیمیه و محمدبن‌عبدالوهاب ضمن ارائه مشابهت‌های فراوان پیرامون عقاید علمای مزبور سعی شد تا وهابیت را منحصر به عقاید مؤسس آن قلمداد ننموده بلکه با ذکر داده‌های تاریخی وجود این عقاید راحتی در صدر اسلام نیز ارائه کنیم. از طرف دیگر با ریشهیابی تاریخی وهابیت و محدود نمودن این عقاید به علما و آیین‌های مزبور، تا حدودی محدود بودن این عقاید درمیان گروه اندکی از مسلمانان که بیشتر از پیروان امام احمدبن‌حنبل بوده‌اند مورد بررسی قرار گرفت. مخالفت با هریک از مؤسسان وبانیان پیشین این مذهب و عکس‌العمل شدید علمای مسلمان که دارای مذاهب سنی (همچون پیروان امام مالک، امام شافعی، و امام حنفی) و علمای شیعی می‌بودند در قبال عقاید نسبه قشری وخشک علمای وهابی، علاوه بر انزوای عقاید این مذهب در برابر افکار علمای اسلامی، هشیاری مسلمانان در برابر انحرافات بوجود آمده در دین اسلام را به وضوح آشکار می‌ساخت. ضمنا” با ذکر عقاید وهابیت چنین به نظر می‌رسد که این آیین صرفا” یک سری دستورهای فردی برای مسلمانان صادر می‌کند. و به جز حرام ساختن مکروهات و واجب شمردن مستحبات و حساس بودن نسبت به امور دینی مسلمانان، و واجب شمردن تخریب اماکن متبرکه و قبور بزرگان اسلام، در مورد امور سیاسی اسلام همچون، حاکمیت، شرایط حاکم و تشکیلات سیاسی – اداری یک نظام ساکت بوده و دارای نظریاتی نیست. در مجموع از حیث اعتقادی، این مذهب تنها دارای ساختاری منسجم در تشکیل یک حاکمیت اسلامی نیست بلکه با دقیق شدن به ساختار عقیدتی وهابیت، غیرقابل اجرا بودن این آیین نیز مشخص می‌گردد. نهایه ویژگیهای منحصر و خاص وهابیت مطابق اجتماعی ساده و بدوی می‌باشد. پیشرفت صنعت و تکنولوژی با معیارهای حاکم بر اصول این مذهب قابل توجیه نیست. پیروی از سلف صالح و مجاز قلمداد کردن آنچه فقط در زمان پیامبر موجود بوده‌است از سوی علمای این آیین، خود دلیل واضحی است براین مدعا. امروزه اگر شنیده می‌شود که در شهرهای عربستان کارخانجاتی احداث گردیده و یا بیمارستانهای مجهز در شهرهای آن ساخته می‌شود و از این قبیل… به یمن مخالفت حکام آل‌سعودبا برخی از عقاید این مذهب است. سرکوب نمودن جمعیه‌الاخوان از سوی نظام آل‌سعود بیشتر به دلیل تخیل‌گرایی وهابیت می‌باشد تا واقع‌گرایی حکام سعودی. گرچه میتوان وهابیت را مذهبی بنیادگرا دانست ولی، با بررسی دقیق این آیین تخیلی بودن و قشری‌گری وهابیت واین نوع بنیادگرایی، ثابت می‌گردد. مقایسه این نوع بنیادگرایی با بنیادگرایی متعلق به انقلاب اسلامی، به وضوح تفاوت این دو را آشکار می‌سازد. عدم پاسخ‌گویی و انعطاف در برابر مسایل جدید و معاصر از سوی آیین وهابیت نقطه ضعف عمده‌ای در این مذهب است. در بخش دوم این تحقیق چگونگی ائتلاف دینی – سیاسی میان مؤسس وهابیت و محمدبن‌سعود مؤسس سلسله پادشاهی آل‌سعود ذکر گردید. ایجاد این اتحاد میان آندو، زمینه مناسب را با استقرار حاکمیت آل‌سعود از یکطرف و تبلیغ و گستردگی عقاید وهابیت از طرف دیگر، ایجاد کرده‌است. به نظر می‌رسد از آن زمان سرنوشت وهابیت و نظام سعودی مشترک بوده و با هم رقم خورده‌است. از لحاظ تاثیر حاکمیت سعودی در منطقه خاورمیانه، در اوایل تاسیس این حاکمیت، کمک به تجزیه و از هم‌پاشی هرچه سریعتر امپراطوری عثمانی (مشهور به مرد بیمار اروپا) را میتوان مورد توجه قرار داد. اکتشاف نفت در شبه جزیره عربستان، اهمیت ویژه‌ای را به نقش این کشور در اقتصاد جهانی داد. طوریکه کشورهای قدرتمند جهان را به سوی خود جلب نمود. ثروت سرشار عربستان به خوبی می‌توانست در تثبیت نظام آل‌سعود از حیث سیاست داخلی و در ترویج آیین وهابیت در بین کشورهای اسلامی منطقه مؤثر باشد. حفظ و استمرار حکومت سلطنتی یکی از اهداف اولیه این نظام محسوب بوده و می‌باشد. ایجاد جامعه کشورهای عربی در دهه پنجاه و یا مجلس تعاون خلیج در دهه هشتاد دقیقا” در راستای مخالفت با نظامهای انقلابی جمال عبدالناصر در مصر و انقلاب اسلامی ایران بوده‌است. اصول اساسی حاکم بر نظام انقلاب اسلامی جای خود را در میان افکار و قلوب ملت اسلامی باز کرده و می‌کند در این شرایط وهابیت پاسخگوی تحولات و تغییرات مذهبی ناشی از انقلاب اسلامی، نمی‌تواند باشد. از اینجاست که برای حکام آل‌سعود، اهرم وهابیت، حربه چندان قابل اعتماد برای مقابله با اصول انقلاب اسلامی نیست. در عین حال نباید ثروتهای هنگفتی که در جهت تبلیغ این مذهب در میان مسلمانان جهان، هزینه می‌گردد از نظر دور داشت انقلاب اسلامی ایران اگرچه دارای اهدافی عالی و اصولی مستحکم در اعتقادات اسلامی می‌باشد و فطرتا” در میان افکار مسلمانان جهان رشد و ترویج می‌یابد، ولی، تا زمانی که ندای انقلاب اسلامی به خوبی به گوش مسلمانان جهان نرسیده‌است.
آسیب شناسی وهابیت از رویکرد امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران
نگاه سطحی به دورنمای آسیب های ناشی از تحرکات وهابیون در ایران می تواند این فرقه ضاله را به گروه فشار یا ابزار جاسوسی برخی کشورهای منطقه تبدیل کند، که بایسته است مورد توجه نهادهای اطلاعاتی امنیتی قرار گیرد، بویژه اینکه، یکی از اهداف راهبردی حامیان این فرقه تأسیس یا نفوذ بر مدارس مذهبی اهل سنت، بویژه در استان های مرزی در جهت ترویج عقاید ضد شیعی است. در ادامه ترویج و نفوذ وهابیت در ایران و آسیب های ناشی از ایران بررسی می شود.
الوهابية دین سعودی جدید
پس از اینکه محمد بن عبد الوهاب عقاید و نظرات خود را علنی نمود و به تبلیغ عقاید خود پرداخت، پادشاه آل سعود به کمک و یاری او برخاست و وی را در انتشار عقایدش یاری داد تا مذهب و دین رسمی جزیرة العرب به وهابیت تبدیل شود. نویسنده در این کتاب تعداد زیادی از وقایع و حوادث تاریخی که در تاریخ منطقه نجد سعودی در طی حدود سه قرن گذشته را بیان می دارد.
اگر بت مکه شکسته شود؟ (فلسطین چگونه آزاد می شود) (عربستان جایگزین شاه در سیاست های خاورمیانه ای آمریکا)
محور قرار دادن عربستان سعودی برای عرضه یک«طرح صلح عربی!!»و تامین صلح و ثبات مقطعی در منطقه در اجرای سیاست کلی امریکا برای شکست انقلاب اسلامی ایران است. در حال حاضر عربستان سعودی بعنوان محور سیاستهای امریکا در خلیج فارس و خاورمیانه بشمار می رود و اگر این رژیم شکسته و سرنگون شود امریکا و اسرائیل در معرض نابودی و سقوط قرار خواهند گرفت.
اکنون و آینده شیعیان عربستان سعودی
جمعیت شیعیان در عربستان را منابع مختلف بین 4 تا 15 درصد جمعیت کل کشور، تخمین می زنند، که با آغاز عربستان سعودی و ساخت دولت سعودی که بر مبنای آموزه های سیاسی محمد بن سعود و آموزه های مذهبی محمد بن عبدالوهاب شکل گرفت، تضعیف و به حاشیه رفتن این شیعیان را در پی داشت و سیاست های ضد شیعی را وارد فاز جدیدی نمود. این تبعیض ها باعث شکل گرفتن جنبش اعتراضی شیعیان قطیف و تا حدود کمتر در عوامیه و احساء گردید. در این نوشتار تلاش می شود تا با نگاهی به وضعیت کنونی شیعیان، به این پرسش پاسخ داده شود که جنبش اعتراضات شیعی به چه سمتی حرکت خواهد نمود و آینده این اقلیت چگونه رقم خواهد خورد؟
اقتصاد کشور عربستان سعودی
عربستان یکی از کشور های مطرخ در جهان اسلام است و به لحاظ قرار گرفتن قبله مسلمین در این کشور اهمیت فوق العاده ای دارد. در این مقاله سعی شده است که به جنبه های اقتصادی این کشور پرداخته شود. نویسنده در این مقاله تحت عناوینی همچون صنعت،معدن، آب و برق، کشاورزی، مل و نقل و ارتباطات و شرکت های مهم به بحث پرداخته است.
اصلاحات سیاسی در عربستان سعودی تأثیر بحران عراق بر تحولات سیاسی عربستان سعودی
کتاب حاضر ترجمه 3 مقاله تحت عناوین «آیا عربستان سعودی می‌‌‌تواند خود را اصلاح کند؟»، «بانیان عربستان سعودی» و «مسئله شیعه در عربستان سعودی» می‌باشد. مقالات مذکور توسط گروه بین‌المللی بحران (مستقر در بروکسل) تهیه و تدوین شده است. این گروه با بهره‌گیری از صدها تن از محققین غربی، عربی و بومی کشورهایی که به طور بالقوه یا بالفعل دچار بحران بوده و یا استعداد آن را دارا هستند، با استفاده از منابع علمی و مصاحبه با عناصر کلیدی در بحران (مخالفین، مقامات و مسئولین رسمی، محققین، نویسندگان، روزنامه‌نگاران و اصحاب رسانه‌ها و غیره) به مطالعه دقیق جوامع و مناطق بحران‌خیز می‌‌‌پردازد.
همگرايي استراتژيك؛ اتحاد سلفي‌هاي عربستان، هند و مصر
جنگ در افغانستان در شرایطی آغاز شد که پیروزی انقلاب ایران میان سلفی های کشور های منطقه موجی از اسلام گرایی برپا کرده بود. موجی که سران کشور های منطقه می دانستند اگر راهش را سد نکنند آن ها را هم مانند شاه ایران با خود می برد.
وهابیت در مصر
کشور مصر اگر چه یک کشور سنی مذهب به شمار می آید ولی به خاطر حضور تاریخی اهل بیت (ع)و یا سلسله های شیعی حاکم بر این کشور در ادوار گذشته و تاثیر عمیقی که بر آداب و رفتار و عقاید مردم گذاشته اند، به شدت به اهل بیت (ع) علاقه مندند، اما در دهه های اخیر وجود برخی از گروه های وهابی چون جمعیه انصارالسنه المحمدیه و یا الجمعیه الشرعیه در این کشور نفوذ کرده و سعی به یارگیری از میان جوانان دارند که در این مقاله نگاهی به این دو گروه دارد.
نقش وهابیت در کنیا
کشور عربستان سعودی از بدو استقلال کشور کنیا دارای نفوذ قابل ملاحظه ای در میان سازمان ها و موسسه های اسلامی کشور کنیا بوده است و می توان گفت بخشی از سازمان ها و موسسه های اسلامی این کشور به نوعی به عربستان وابسته می باشند. پیشینه ورود مبلغان وهابی به کشور کنیا به سال 1969 باز می گردد و پس از آنکه موسسه های رژیم سعودی در سومالی به وسیله سرهنگ زیادباره ملی اعلام شد، آنان توجه خود را به کشور همسایه سومالی، کنیا، معطوف ساختند. مقامات مذهبی عربستان سعودی در راستای اقدامات تبلیغی خود و برای توسعه آیین ضاله وهابیت در میان مردم این کشور و با سوء استفاده از فقر و محرومیت های فرهنگی و اجتماعی مسلمانان کنیا، از اولین سال های دهه 1970 میلادی به تدریج زمینه حضور گسترده خود در کنیا را فراهم ساختند.
نقش بنیادگرایی (وهابیت) در آس‍ی‍ای م‍رک‍زی و ق‍ف‍ق‍از
۱- ه‍دف پ‍ژوه‍ش: ارای‍ه ت‍ص‍وی‍ری واق‍ع‍ی و درک ص‍ح‍ی‍ح از پ‍دی‍ده ب‍ن‍ی‍اد گرایی (وهابیت) و اص‍ول‍گ‍رای‍ی اسلامی در دهه اخیر و اینکه ح‍رک‍ت‍ه‍ای اسلامی در آس‍ی‍ای م‍رک‍زی، از ک‍ج‍ا س‍رچ‍ش‍م‍ه گ‍رف‍ت‍ه و ن‍ه‍ای‍ت‍ا به ک‍ج‍ا خواهد رس‍ی‍د ۲- روش ن‍م‍ون‍ه گ‍ی‍ری اف‍راد ن‍م‍ون‍ه از نظر تعداد ج‍ن‍س و غیره: از ک‍ل‍ی‍ه کشورهای آس‍ی‍ای م‍رک‍زی و همچنین از ب‍ع‍ض‍ی از ج‍م‍ه‍وری‍ه‍ای خود م‍خ‍ت‍ار مسلمان ن‍ش‍ی‍ن در ف‍دراس‍ی‍ون روس‍ی‍ه و همچنین جمهوری آذرب‍ای‍ج‍ان – اف‍ع‍ان‍س‍ت‍ان – پ‍اک‍س‍ت‍ان – عربستان – ت‍رک‍ی‍ه – روس‍ی‍ه و ایران اسلامی بعنوان نقش پ‍ذی‍ران و یا نقش ده‍ن‍دگ‍ان م‍طال‍ب و یا م‍وض‍وع‍ات‍ی مشخص درج شده است ۳- روش پ‍ژوه‍ش: این نوشتار با دی‍دی جامعه ش‍ن‍اخ‍ت‍ی و روان ش‍ن‍اخ‍ت‍ی تهیه شده و برای روش‍ن‍ت‍ر شدن م‍وض‍وع‍ات و عناوین تحقیق، از روشهای تاریخی به م‍ف‍ه‍وم ت‍ح‍ل‍ی‍ل‍ی آن، هم ب‍ه‍ره ب‍رداری گردیده و در پ‍اره‌ای م‍وارد نیز به ت‍وص‍ی‍ف و یا ت‍ح‍ل‍ی‍ل سیاسی، اجتماعی، مذهبی پرداخته شده است ۴- ابزار ان‍دازه گ‍ی‍ری: از ابزار آم‍ار و ری‍اض‍ی برای س‍ام‍ان‍ده‍ی ت‍ح‍ل‍ی‍ل و ت‍ف‍س‍ی‍ر داده‌ه‍ا ب‍ه‍ره ب‍رداری شده است ۵- طرح پ‍ژوه‍ش: بنیادگرایی (وهابیت) در دهه اخیر در مناطق آس‍ی‍ای م‍رک‍زی و ق‍ف‍ق‍از از ب‍ه‍ت‍ری‍ن مسایل مطرح در س‍طح منطقه و یا ب‍ی‍ن‌ال‍م‍ل‍ل بوده است. با توجه به گستردگی م‍وض‍وع ریشهیابی و ت‍ب‍ی‍ی‍ن ویژگیهای اساسی و دس‍ت‍ه ب‍ن‍دی‍ه‍ای داخلی این حرکت به عنوان پ‍دی‍ده‌ای ری‍ش‍ه‌ای و ج‍ری‍ان‌س‍از که تحولات و دگ‍رگ‍ون‍ی‍ه‍ای‍ی در آس‍ی‍ای م‍رک‍زی و ق‍ف‍ق‍از بوجود آمده و همچنین ش‍ن‍اخ‍ت ج‍ای‍گ‍اه جمهوری اسلامی ایران در این ج‍ری‍ان‍ات ام‍ری ض‍روری است ۶- ن‍ت‍ی‍ج‍ه کلی: جهان اسلام در یک رویکرد مذهبی – دینی چ‍ش‍م به ه‍وی‍ت اصلی خود دارد. ج‍ن‍ب‍ش‍ه‍ای اسلامی با ب‍رخ‍ورداری از پ‍ش‍ت‍وان‍ه وس‍ی‍ع م‍ردم‍ی – ف‍ک‍ری و فرهنگی در س‍راس‍ر س‍رزم‍ی‍ن‌ه‍ای آس‍ی‍ای م‍رک‍زی و ق‍ف‍ق‍از، با ت‍م‍س‍ک به اسلام، به عنوان تنها راه ح‍ل م‍ش‍ک‍لات جوامع اسلامی م‍ی‌ن‍گ‍رن‍د. ه‍ر چ‍ن‍د که دارای وی‍ژگ‍ی‍ه‍ا، ش‍ع‍اره‍ا و خ‍واس‍ت‍ه‌ه‍ای مشترک و م‍ت‍ض‍ادی هستند، بویژه آن که این ج‍ن‍ب‍ش‌ه‍ا در برخی از اق‍ش‍ار و طب‍ق‍ات اجتماعی، ری‍ش‍ه داشته و در آینده، دگ‍رگ‍ون‍ی‍ه‍ای ب‍زرگ‍ی را بوجود خواهند آورد.
فعالیت وهابیت در جهان
وهابیت در بیشتر کشورهای اسلامی فعالیت تبلیغی دارند و خطرناکتر این است که برای تبلیغ از طرفندها و روشهای جدید استفاده می‌کنند. آنها با تحریک اهل سنت و جذب آنها به خود و مطرح کردن اقوال شاذ به عنوان نظر شیعه، عوام گرایی و تبلیغ عرفی، سرمایه گذاری در خدمات خیریه، دعوت چهره به چهره و دیگر راههای کار آمد تبلیغی برای جذب مردم به خود استفاده می‌کنند.در این مقاله روشهای تبلیغی وهابیت در جهان بررسی شده است.
عوامل مؤثر در تبلیغ وهابیّت(2)
اعراب بسیار به مسئله قومیت اهمیت می دهند همین مسئله یکی از عواملی شده تا وهابیت راحت تر بتواند در بین اعراب و کشورهای عرب منطقه نفوذ کند. از دیگر وسائل نفوذ وهابیت را میتوان به در دست داشتن منابع عظیم نفت و گاز اشاره کرد. غربیان نیز با آگاهی از مسئله قومیت و به وسیله کشور عربستان و گروه وهابی توانسته اند اهدافشان را در منطقه که ایجاد تفرقه و ناامنی در کشورهای مسلمان است پیاده کنند. در ادامه بیشتر به مسئله قومیت و عوامل موثر در تبلیغ وهابیت اشاره خواهد شد.
عوامل مؤثر در تبلیغ وهابیّت(1)
هرچند دولت های استعماری در پیداییش فرقه وهابیت و همچنین استمرار و گسترش این تفکر بسیار تاثیر گذار بوده است امّا عواملی دیگری نیز وجود داشته است که در این مو ضوع نقش مهم وحیاتی را ایفا نموده است. موقعیت جغرافیای یکی از عوامل مهم و اساسی در گسترش اندیشه و تفکر وهابیت به شمار می آید زیرا با پدیدار شدن این جریان در سر زمین وحی و نزدیکی با حرمین شریفین، مرکز اصلی جغرافیای جهان اسلام، زمینه ای مناسبی را برای تبلیغ و ترویج اندیشه ای وهابیان فراهم کرده بود. منابع سرشار طبیعت و ثروت عظیم نفت سرزمین عربستان که بخشی عظیم آن صرف تلاش هایی برای تبلیغ وهابیت در جهان اسلام و فراسوی ان می شود از عوامل مهم وحیاتی گسترش جریان وهابیت به حساب می آید که اگر این دو عامل فوق نبود وهابیگری به صورت جنبش فرقه گرایانه کم اهمیت و ناپایدار به تاریخ سپرده می شد. امّا عواملی دیگری نیز مانند ضعف فرهنگی، دینی و اقتصادی سر زمین خاستگاه وهابیت، سر دادن شعار های جذاب و مذهبی، اشتراک قومی و فرهنگی با کشور های منطقه، عملکرد برخی مسلمانان نا آگاه و افراطی و… از دیگر عواملی است که می توان در پیشرفت و گسترش جریان وهابیت نقش داشته باشند.