عدالت صحابه در ترازوی تحقیق
نوشتار حاضر به بررسی دیدگاه علمای اهل سنت در مورد صحابه پیامبر صلی الله علیه و آله میپردازد و پس از ارائه ادله چهارگانه کتاب، سنت، اجماع و عقل از نگاه آنها در مورد عدالت همه صحابه، با شیوه کاملاً علمی و با استفاده از منابع یاد شده، به نقد این دیدگاه میپردازد. سپس علت ارائه چنین دیدگاه و توجیهاتی را از طرف آنها ناچاری آنها در توجیه رفتارهای ناشایست برخی از صحابه میداند.
صوفیان و ضد صوفیان دفاع، بازنگری و رد تصوف در جهان مدرن
اصولا مخالفت با تصوف امر تازه‌ای نیست به کرات در طی تاریخ اسلام چنین مخالفتی خود را نشان داده است و از همان آغاز، در جریان شکنجه و اعدام وحشیانه حلاج، آن شهید راه عشق الهی، در سال 922 میلادی به اوج خود میرسد. با این همه برخی از خشن‌ترین انتقادات وارده بر تصوف از قدیم الایام از درون خود طبقات صوفیه برخاسته است .همانطور که در تفسیر معروف روزبهان بقلی (وفات . 1209 م) مخالفت چنین مشهود است : “و به اندرون دوزخ نظر افکندم و دیدم که بیشترین ساکنان آن ردایی مرقع برتن و کاسه غذایی در دست داشتند.” از برجسته‌ترین انتقادکنندگان قرون وسطایی ابن‌تیمیه (وفات 1328 م) است که خود او چه بسا صوفی باشد یا نباشد وی با آثاری که از خود برجای گذاشت ، منابع مستند مهمی را در اختیار بسیاری از مصلحین بعدی (اعم از پیشوایان صوفی که میخواستند پیروان خود را مطابق شریعت مقدس تربیت کنند و یا کسانیکه منکرین راسخ تصوف بودند) قرار داد. با اینکه این جریانات ضد صوفیگری در میان امت از دیرباز پیدا شده بود اما رشد اساسی چنین جریاناتی از اواسط قرن هیجدهم بود که باعث شد نه تنها از خارج جهان اسلام بدان حمله شود بلکه در اندرون خود مسلمین نیز از خود سوالاتی بکنند.این کتاب برآنست راههایی را جستجو کند که صوفیه در دو سده اخیر از جانب مقاومتهای مخالف صوفیه با آن درگیر بوده‌اند که گاه با تمام ابعاد آن و گاه نیز با بعضی از عقاید صوفیه مخالف بوده، عمل بدان را به منزله ابداعات نامقبول فاقد پایه و اساس در قرآن و سنت و به دور از اهداف رفیع، رد کرده‌اند.بسیاری از مطالعاتی که در دوره جدید درباره اسلام صورت گرفته تا حد زیادی با تلاشهای “مدرنیست‌های مسلمان و اخیرا” “بنیادگرایان” اسلامی‌متعارض مدرنیت غربی، گره خورده است و در این فرایند صوفیان سنتی اغلب کنار گذاشته شده و یا در جایگاه جداگانه‌ای خارج از این فرایند قرار گرفته‌اند.غالبا خواهیم گفت که چه تعدادی از این نواندیشان یا بنیادگرایان گهگاه در زندگی خود متصوف بوده، یا دست کم چه تماسهایی با پرورندگان و به کارآورندگان صوفی خود داشته‌اند.این ارتباط با توجه به این واقعیت که طریقه‌های صوفیه در زندگی مسلمین و در اکثریت اهل اسلام آنهمه راه یافته و تا به امروز روز ادامه داشته و در شماری از بخشهای دیگر آن بدان نمط استمرار دارند، چندان هم تعجب‌آور نیست . بررسی روابط متقابل مدافعان و معترضان تصوف که مدافعان با مساعی خودسر آن دارند که تصوف را با نوگرایی سازش دهند یا مخالفان که از پدید آوردن چنین سازش امتناع می‌ورزند، به نظر میرسد ک متضمن نتایجی باشد.این تحقیق کوششی است مقدماتی برای آنکه چیستی این دو گونه برخورد را بازجوید بی‌آنکه به هیچوقت ادعا نماید که کاری است جامع و فراگیر.
سنت نبوی در مقابله با تروریسم
این مقاله تلاش می کند تا موضوع ترور و تروریسم را در سنت نبوی واکاوی کند. پرسش اصلی و مبنایی که باید در تمام مراحل مورد توجه باشد، این است که نسبت سنت نبی اکرم (ص) با موضوع ترور و اقدامات تروریستی چیست؟ آیا چنین اقداماتی در زمان پیامبر (ص) به دست شخص او یا به دستور ایشان صورت پذیرفته است؟ آیا صحیح است که امروزه و در متن گفتمان حقوقی _ سیاسی معاصر، رویدادها و وقایع بیش از چهارده قرن قبل را با اصول ارزشی و قواعد حقوقی موضوعه امروزی نقد و ارزشیابی کنیم؟ موارد تاریخی را که به ویژه در مورد یهودیان عهدشکن مدینه است چگونه می توان ارزیابی کرد؟
حاکمیت و التزامات حاکم و محکوم
از مسائلی که باعث ترویج و تکفیر در بین مردم می شود، مشخص نبودن گستره وظیفه مردم و حاکم در رابطه با گناهان، مخصوصاً کفر و شرک می باشد. عده ای وظیفه خود می دانند که دیگران را به خاطر انجام برخی کارها لعن کنند تا آنها را تکفیر نمایند از طرفی، تفسیرهای مختلف از متون دینی و تأویل و اجتهادات سلیقه ای که توسط افراد غیر متخصص صورت می گیرد در روند ترویج این اندیشه تأثیر زیادی دارد.
جامعه میان اعتزال و ارتباط
یکی از اندیشه های سید قطب و برخی از گروه های تکفیری، مطرح کردن مسأله جامعه اسلامی در مقابل جامعه جاهلی است. آنها جوامع مسلمین را به خاطر برخی مسائل، جامعه جاهلی می نامند و معتقدند باید از این جوامع عزلت گزید و به جامعه اسلامی هجرت کرد آنها همچنین معابد و مساجد را نیز به معابد و مساجد اسلامی و جاهلیت تقسیم می کنند که این مباحث نیز در جریان تکفیر نقش زیادی داشته است.
تضاد عقايد حنفيت با وهابيت؛ علم غيب
علم كلى به جميع ذرات جهان به صورت مستمر و لا ينقطع مخصوص خداى تعالى است و بر هيچكس جايز نيست آن را براى غير خدا قايل شود. آگاهى به برخى موضوعات غيبى براى انبيا و اوليا با نقلى كه تا زمان ما متواتر است ثابت است. پس با این وجود نسبت شرک دادن وهابیان به مومنانی که معتقدند پیامبران و اولیا به طور جزیی عالم به غیب اند بی پایه و اساس است. در ادامه به بررسی موضوع علم غیب پرداخته و نظرات وهابیان و حنفیت را مورد بررسی خواهیم پرداخت.
تروريسم بين المللي از ديدگاه اسلام
تروريسم از پديده هاي نوظهور و در عين حال، از معضلات روز جامعه ي جهاني و از مباحث مهم حقوق بين الملل و روابط بين المللي است. در تعريف «تروريسم» اتفاق نظري، حتي در ميان خود نويسندگان و انديشمندان غربي، وجود ندارد و تلاش سازمان هاي بين المللي نيز به جايي نرسيده است جز آنكه برخي مصاديق را به عنوان اقدامات تروريستي معرفي كرده اند، در حالي كه هرگونه موضع گيري متوقف بر ارائه ي مفهومي روشن و شفاف از «تروريسم» است. اسلام مانند هر نظام حقوقي ديگر، خشنونت قانوني در قالب مجازات براي جرايم و يا دفاع مشروع را تحويز مي كند، اما خشونت غير قانوني و خود سرانه را ناروا دانسته و تحت عناوين گوناگون از جمله «محاربه ، فتك ، غدر و اغتيال » با آن مقابله نموده است. نظام اسلامي علاوه بر پاي بند ي به معاهدات بين المللي در مبارزه با تروريسم، درصدد ريشه يابي عوامل اين بزه كاري و برخورد با آن برآمده است. از ديگاه اسلام ، اصولاً انسان ها محقون الدم هستند،؛ جانشان محترم است و تعرض به آنها براي هيچ كس روا نيست. مگر كساني كه بر اثر ارتكاب جرايمي مانند قتل نفس يا اهانت به انبياء و ائمه ي اطهار عليهم السلام خونشان براساس حكم شرعي و الهي هدر است . اما كشتن همين افراد هم به حكم قانون و علني است و نه غافلگيرانه و خود سرانه .
ترور از دیدگاه اسلام
پس از فروپاشی شوروی، این کشور سعی و تلاش زیادی کرد تا قدرت رقیب دیگری ـ اگرچه فرضی ـ در جهان پدید آورد. در این زمینه، نظریه پردازان سیاست زده آمریکا در عرصه روابط بین الملل، که گفته می شود همکاری گسترده و تنگاتنگی با سازمان «سیا» (CIA) دارند، درصدد برآمدند برای پیشبرد اهداف نظام سلطه، دشمنانی هرچند ساختگی بیافرینند. ساموئل پی. هانتینگتون ( SAMUEL P. HUNTINGTON ) یکی از مهم ترین این افراد به شمار می آید; او، که یکی از استراتژیست های سیاست خارجی آمریکاست، به جای دغدغه درباره مسائل تاریخی کلان، در حد یک کارشناس مسائل استراتژیک، نگران موضع گیری سیاست مداران و توان نظامی و اقتصادی کشور متبوع خود است. وی نظریه «برخورد تمدن ها» را ارائه کرد و کتابی به همین نام به رشته تحریر درآورد. او در این کتاب، تلاش می کند تمدن های شرقی از جمله تمدن اسلام را معارض و دشمن غرب جلوه دهد.1 اما دیری نپایید که محافل علمی و آکادمیک به ماهیت غیرعلمی و غیرواقعی این نظریه پی بردند و در نتیجه، مورد استقبال مراکز علمی و اندیشمندان جهان قرار نگرفت. از آن پس، نظریه پردازان آمریکایی سعی کردند این نظریه را صورت عینی ببخشند، به همین دلیل، حوادث 11 سپتامبر را طرّاحی و تروریسم سازمان یافته را در جهان هشدار دادند و همه جهان را برای مبارزه با آن فراخواندند. پس از 11 سپتامبر، هر روز شاهد ماجراجویی های جدیدی هستیم. جالب اینجاست که ترورها و خراب کاری های گسترده در سراسر جهان را بر اساس نظریه مؤلف کتاب برخورد تمدّن ها، به مسلمانان نسبت می دهند و مدعی اند که آموزه ها و تعالیم اسلامی «ترور» را توصیه و ترویج می کند. در این مقاله برآنیم تا پدیده «ترور» و «تروریسم» را در اسلام بررسی کنیم.
تحلیل و بررسی غلو و غالیان در مدرسه حدیثی کوفه
غلو، تجاوز از مرز اعتدال است که چون در مورد معتقدات دینی و مذهبی به کار رود، به معنای آن است که انسان چیزی را که به آن اعتقاد دارد بالاتر از حد معمول جلوه دهد.در لسان ائمه (علیهم السلام) و عالمان شیعه، غلو هم ردیف کفر بر شمرده شده است و غالیان گروهی ملحد به شمار می آیند، که قائل به خدایی افرادی غیر غیر از خداوند یگانه هستند. تاریخ حدیث شیعه گواه آن است که گروهی هوسران و دنیا طلب که در کسوت شیعه در آمده بودند، با استفاده از نام اهل بیت و تمسک به نام تشیع ، راه غلو در پیش گرفته و در راستای اهداف منحرف خود، به تخریب چهره تشیع و امامان شیعه پرداختند. انتساب این جریان به شیعه سبب شد تا حساسیت فوق العاده ای از سوی محدثان و راویان شیعی در مقابل این جریان شکل گیرد.این حساسیت، که گاه با افراط از سوی گروهی از محدثان دنبال می شد، موجب شد تا گروهی از ناقلان فضائل ائمه(علیهم السلام)، در معرض اتهام به غلو قرار گیرند و در مواردی به ناحق به غلو متهم شوند. در نوشتار حاضر، ضمن بیان کلیاتی پیرامون مفهوم غلو ، پیدایش غلو، رویارویی با غلو و ضرورت بحث غلو و غالیان؛ به تحلیل و بررسی غلو در مدرسه حدیثی کوفه ، به عنوان مرکز شایان توجه حضور غالیان، پرداخته شده است. شهر کوفه در زمان امام باقر و امام صادق(علیهما السلام )، به سبب حضور پرشور دوستان اهل بیت(علیهم السلام) ، مرکز نقل احادیث امامان شیعه گشت. از جمله موضوعات شایان توجه در روایات کوفیان ، نقل فضائل اهل بیت (علیهم السلام) است که با توجه به فعالیت غالیان در این دوران ، نقل چنین راوی را در معرض اتهام به غلو قرار می داد. در بیشتر موارد مستند غالی بودن این دسته از راویان، اتهامات رجالیان است که معمولا بر اساس اجتهاد در مضامین روایات، به غلو راوی حکم کرده اند. شایان ذکر است که بررسی سخنان بسیاری از جارحان نشان از آن دارد که باورهای کلامی در داوری آنها بی تاثیر نبوده است. در این پژوهش نگارنده بر این باور است که گفته های رجالیان تنها ملاک شناخت راویان غالی نیست، بلکه تنها قرینه ای است که باید در کنار سایر عوامل مورد توجه قرار گیرد تا در مجموع شناخت دقیقی از متهمان به غلو حاصل آید.بر این اساس شناخت غالیان حقیقی مستلزم سپری کردن شش گام است: 1- شناخت مصادر معرفی راویان غالی؛2- شناخت جارحان؛3-شناخت الفاظ غلو؛4-بررسی روایات مدح و ذم راوی؛5-بررسی تالیفات و روایات متهم به غلو؛6- شناخت راوی متهم به غلو بر اساس مرویاتش. بر این اساس در پژوهش حاضر به بازشناسی متهمان به غلو در شهر کوفه، براساس مراحل فوق ، پرداخته شده است. بررسی حال رجالی منسوبان به غلو نشان می دهد که اتهام غلو در مورد همه این راویان ثابت نیست؛ به گونه ای که اتهام غلو، در مورد بیشتر متهمان به غلو در کوفه ، صرفا یک اتهام است و ثابت نمی شود. به همین دلیل چه بسا راوی متهم به غلو شده و هرگز عقائد غلو آمیز نداشته است. به این ترتیب تعامل با روایات این دسته از راویان نیازمند بررسی و تامل بیشتر است. از این رو در پایان این نوشتار ، شیوه تعامل با اخبار غالیان مورد بررسی قرار گرفته است.
پاسخ به شبهات ناصر القفاری درباره بداء
ناصر بن عبد الله القفاری در نقد عقیده شیعه نسبت به مسأله بداء شبهاتی را مطرح کرده که با بررسی دقیق معنای بدا در نزد شیعه و با بررسی شبهات مذکور می توان گفت، اغلب این شبهات به خاطر جهل به اعتقاد دقیق شیعه نسبت به بدا مطرح شده و گاهی مغالطه و غرض ورزی هم به این شبهات دامن زده است. در این مقاله به بحث و نقد شبهات قفاری در رابطه با مسأله بداء پرداخته می شود.
بررسي موانع تحقق و تحکيم وحدت امت اسلامي
تحقق وحدت اسلامي فرايندي است که در بستر مجموعه‌اي از تحولات اجتماعي، فرهنگي و سياسي شکل مي‌گيرد. براي تحقق وحدت، بايد ابتدا موانع موجود را شناسايي و سپس آنها را از ميان برداشت. در اين راستا مقاله حاضر با روش تحليلي- توصيفي به بررسي مهمترين موانع تحقق وحدت اسلامي مي پردازد. مطالعات انجام شده حاکي از اين حقيقت است که در طول تاريخ اسلام، همواره مسائل بسياري از جمله اختلافات فقهي-کلامي و مشکلات سياسي- اجتماعي و مسائل اخلاقي به عنوان موانع همبستگي مسلمانان مطرح بوده اند؛ اما با بررسي دقيقتر، به نظر مي‌رسد مهمترين مشکل تحقق وحدت در جوامع اسلامي، بي‌توجهي به اصول اخلاقي و غلبه ي اختلافات فقهي- کلامي و مشکلات سياسي- اجتماعي بر منزلت اخلاقي است. از اين¬رو، اگر حساب اختلافات عقيدتي و مسائل اجتماعي، از رفتار اخلاق مدارانه با پيروان ديگر مذاهب جدا گردد، اختلافات موجود، مانع رعايت اخلاق و رفتار مسالمت آميز با ديگر مسلمانان نخواهد شد. بنابراين پژوهش حاضر در صدد بيان اين حقيقت است که پيروان مذاهب اسلامي به رغم تمام مسائل اجتماعي و تفاوت هايي که در نگرش¬هاي مذهبي خويش دارند، مي¬توانند بر طبق معيارهاي اخلاقي مشترکي که رسول گرامي اسلام –صلي¬الله¬عليه¬و¬آله- به ارمغان آورده و براي تکميل آن مبعوث گشته است، به وحدت و زندگي مسالمت آميز دست يابند.
بررسی و نقد باب دوم از کتاب اصول مذهب الشیعه الامامیه
کتاب « اصول مذهب الشیعة الامامیة الاثنی عشریه» رساله دکتری آقای ناصربن عبدالله قفاری است که به عنوان بهترین تحقیق دانشگاه محمدبن سعود عربستان معرفی شده و در سال 1414 ق. در سه جلد چاپ و نشر یافته و مهمترین ردّیه بر مذهب شیعه می باشد. رساله ای که اکنون در دست دارید به بررسیونقدباب دوم این کتاب اختصاص دارد. در این رساله پس از مقدمه به بیان کلیات پرداخته و توضیح داده شده که صرف وجود یک حدیث درمنابع حدیثی شیعه به معنی پذیرش و اعتقاد به محتوای آن نیست. در بخش دوم رساله ابتدا به بحث از توحید و شرک در عبادت و بیان ملاک های هرکدام پرداخته و سخنان آقای قفاری که تصور کرده توسل یا زیارت و استغاثه و… منافی با توحید هستند نقادی شده و سازگاری آن ها را با توحید بیان کرده ایم. در بخش سوم، توحید در ربوبیت و جایگاه ائمه علیهم السلام در تدبیر جهان بحث شده و در بخش چهارم ذیل عنوان توحید در اسماء و صفات از تأویل قرآن و تشبیه و تنزیه بحث شده و میزان اعتبار ظواهر دینی در اعتقادات مورد بررسی قرار گرفته، آن گاه در بخش پایانی رساله از ایمان و ارکان آن و شهادت ثالثه، عذاب نشدن شیعیان، مصحف فاطمه سلام الله علیها و… بحث شده است. در همة مباحث ابتدا عقیده شیعه تبیین و سپس سخنان آقای قفاری نقل، و آنگاه جواب نقضی و حلّی به نوشته های او داده شده است. این رساله نشان داده است که نوشته آقای قفاری از دقت و اعتبار لازم برخوردار نبوده و کاملاً مغرضانه و با هدف توهین به مذهب شیعه به رشته تحریر درآمده است.
بررسی مبانی معرفتی وحدت امت اسلامی در آیات و روایات
وحدت اسلامي، از ارزش هاي بنياديني است که سهم عظيمي از معارف و آموزه هاي اسلامي را به خود اختصاص داده و همواره در طول تاريخ پر فراز و نشيب اسلام، بر مباني خود استوار بوده است. از آنجا که تحقق هر ايده و انديشهاي بايد مبتني بر مباني نظري باشد، براي ايده وحدت نيز مي توان از مجموع منابع ديني، اساسي اسلامي به دست آورد. هر چند در آموزه هاي اسلامي به صورت مدوّن، به تبيين آن پرداخته نشده است. چنانچه تأکيد آموزه هاي اسلامي بر رعايت معيارهاي اخلاقي و عملي در رفتار با مسلمانان، گوياي اهميت وحدتي است که بر مباني اصولي مشترک مذاهب استوار است. «وحدانيت خدا، رسالت پيامبر-ص-، اعتقاد به قرآن، قبله ي واحد، محبت اهل بيت-ع- و پايداري در مقابل دشمن مشترک» از جمله برجسته ترين اصول مشترک اعتقادي و ارزشي است که تمام مسلمانان جهان نسبت به آن اتفاق نظر دارند و وحدت اسلامي همواره، بر اين مباني استوار بوده است. ايده مقاله حاضر که به روش تحليلي- توصيفي به نگارش در آمده، اين است که مهمترين راهکار تحقق و تحکيم وحدت اسلامي، توجه و تأکيد بر مباني فکري مشترک ميان مسلمانان است که بي ترديد تأکيد بر آن و پرهيز از افتراقات، بستر مناسبي جهت ايجاد تقريب مذاهب فراهم خواهد آورد.
اطاعت مطلق از حاکم
وهابیت که خود را پیرو احمد بن حنبل می‌دانند به سه دلیل آیه اولوا الامر، روایت رجال فاجر و حجیت عمل صحابه، اطاعت از اولوالامر را واجب می‌دانند. در این مقاله عقیده وهابیت به اطاعت مطلق از حاکم مورد بررسی قرار می گیرد.