عربستان و وهابیت در آفریقا
منطقه شرق آفریقا از جمله مناطق مهم قاره آفریقاست که از دهه 1960 مورد توجه عربستان سعودی قرار گرفت و دولتمردان این کشور، در راستای تبلیغ آیین ضالّۀ وهابیت توجه خاصی به کشورهای اوگاندا، تانزانیا و کنیا مبذول داشتند.
عربستان سعودی و ج‍ن‍اح‌ه‍ای سیاسی
۱) ه‍دف پژوهش (ح‍داک‍ث‍ر دو خ‍ط): دس‍ت‍ی‍اب‍ی و شناخت ع‍ن‍اص‍ر ت‍ص‍م‍ی‍م‌گ‍ی‍ری در عربستان سعودی و نقش ج‍ن‍اح‌ه‍ای سیاسی در ف‍رآی‍ن‍د این ت‍ص‍م‍ی‍م‌گ‍ی‍ری از اهمیت این تحقیق است چ‍را که عربستان سعودی کشوری است با خ‍ص‍وص‍ی‍ات استراتژیک و ژئ‍وپ‍ل‍ت‍ی‍ک و با اهمیت ف‍راوان برای آم‍ری‍ک‍ا بعنوان یک س‍ت‍ون قوی در منطقه خلیج فارس. به ه‍م‍ی‍ن جهت شناخت گ‍روه‍ه‍ا و دس‍ت‍ه‌ب‍ن‍دی‌ه‍ای سیاسی در عربستان میتواند در روند ت‍ص‍م‍ی‍م‌گ‍ی‍ری‌ه‍ای ایران نسبت به این کشور موثر باشد ۲) روش ن‍م‍ون‍ه‌گ‍ی‍ری اف‍راد ن‍م‍ون‍ه از نظر ت‍ع‍داد ج‍ن‍س و غ‍ی‍ره (ح‍داک‍ث‍ر دو خ‍ط): برای ان‍دازه‌گ‍ی‍ری م‍ت‍غ‍ی‍ره‍ا ن‍م‍ون‍ه‌گ‍ی‍ری ص‍ورت ن‍گ‍رف‍ت‍ه و از روش ک‍ت‍اب‍خ‍ان‍ه‌ای استفاده شده است ۳) روش پژوهش (ح‍داک‍ث‍ر): روش پ‍ی‍م‍ای‍ش‍ی است. این روش با م‍ج‍م‍وع‍ه‌ای از اطلاع‍ات سازمان ی‍اف‍ت‍ه و م‍ن‍ظم م‍ش‍خ‍ص میشود و در چ‍ارچ‍وب ن‍ظری با توجه به ن‍ح‍وه ان‍ج‍ام پژوهش از روش ک‍ت‍اب‍خ‍ان‍ه‌ای استفاده شده است ۴) اب‍زار ان‍دازه‌گ‍ی‍ری (ح‍داک‍ث‍ر دو خ‍ط): ک‍ت‍اب‍ه‍ا، ج‍زوات، ب‍ول‍ت‍ن‍ه‍ا، روزن‍ام‍ه‌ه‍ا و م‍ن‍اب‍ع م‍ک‍ت‍وب‍ی که در این رابطه موجود است ۵) طرح پژوهش (ح‍داک‍ث‍ر دوخ‍ط): پس از بیان مساله و اه‍داف تحقیق و ف‍رض‍ی‍ه‌ه‍ا با ت‍ج‍زی‍ه و تحلیل و اس‍ت‍ن‍ت‍اج اطلاع‍ات ج‍م‍ع‌آوری شده به طرح پژوهش پ‍رداخ‍ت‍ه‌ای‍م. بررسی ت‍طب‍ی‍ق‍ی و تحلیل محتوای مطالب از اهمیت برخوردار بوده است ۶) نتیجه کلی (ح‍داک‍ث‍ر سه خ‍ط): ع‍ام‍ل‍ی که بیش از همه عوامل در ج‍ن‍اح‌ب‍ن‍دی‌ه‍ا موثر است خ‍ص‍وص‍ی‍ات ق‍ب‍ی‍ل‍ه‌ای و ع‍ش‍ی‍ره‌ای است که بر فضای سیاسی و اجتماعی عربستان سعودی ح‍ک‍م‍ف‍رم‍اس‍ت اگ‍رچ‍ه نقش ع‍م‍لا و وهابیت، طب‍ق‍ه م‍ت‍وس‍ط، ت‍ک‍ن‍وک‍رات‍ه‍ا و رق‍اب‍ت میان ان‍گ‍ل‍ی‍س و آم‍ری‍ک‍ا نیز دارای اهمیت است.
عربستان سعودی: نگاه به یمن
عربستان از دیرباز برای کشور یمن مشکلاتی ایجاد کرده است و این مشکلات از زمانی که یمن دارای نفت شد، شدیدتر گشت. عربستان طبق ادعای یمن، سه استان نفت خیز یمن بنامهای «عسیر»، «نجران» و «جیزان» را به اشغال خود در آورده است و همچنین ادعای مالکیت بر بخشهای وسیع و نفت خیز دیگر یمن را هم دارد. در مقاله حاضر به گوشه ای از توطئه های عربستان در مقابل یمن پرداخته میشود.
عربستان سعودی از نمایی نزدیک
عربستان کشوری است که در آن طوایف گوناگونی با سلیقه های متفاوت زیر ایین نام پدید آمده اند. در مقاله حاضر محتوای کتاب لاسی با عنوان «پادشاهی» ترجمه و تلخیص گشته است. لاسی در کتاب خودذابتدا به پشت پرده جنگ های بی رحمانه آل سعود برای تسخیر این کشور میپردازد و سپس به بررسی تناقضات عربستان در رویکرد به سنت و مدرنیته، اشاره میکند و در ادامه درباره تروریست پرور بودن رژیم سعودی مطالب مستندی را ارائه میدهد.
سیاست خارجی عربستان 2001 – 2012
در این پژوهش تلاش شده است تا عوامل موثر بر سیاست خارجی عربستان سعودی میان سال های 2001 تا 2012 مورد بررسی قرار گیرد. این پژوهش با این پرسش آغاز گردید که چه عواملی بر سیاست خارجی عربستان سعودی در میان سال های 2001 تا 2012 تأثیرگذار بوده اند؟ در پاسخ به این سوال عنوان شده است که عربستان سعودی از وهابیت، حج و حرمین شریفین در رابطه با کشورهای اسلامی، از نفت و ژیوپلیتیک در رابطه با غرب، به عنوان ابزاری هایی در سیاست خارجی در جهت گسترش نفوذ و افزایش امنیت خود در فاصله میان سال های (2001 تا 2012 ) بهره جسته است.
دین و سیاست در قرن بیست و یکم با تاکید بر عربستان سعودی
در این کتاب ظهور نسل جدید نیروهای جهادی وهابی، جهادیون منتقد خاندان حاکم عربستان، روزنامه نگاران لیبرال، لیبرال های جهادی شده، سلفی های حکومتی یا لیبرال شده، جایگاه اقلیت شیعه و تکوین حقوق زنان در بستر لرزان ساخت اجتماعی-سیاسی عربستان مورد بحث و بررسی قرار گرفته است. تحلیل گفتمان وهابیت رسمی و منازعه روحانیون ذی نفوذ آن با دولت سعودی از جمله زوایای دیگر این کتاب است. نویسنده داستان کشمکش قدرت و مقاومت در فضای واقعی و جهاد نمادین در صفحات وبلاگ ها اتاق های گفتگو و نشر الکترونیکی سعودی را روایت می کند. به عبارت بهتر موضوع کتاب نبرد کهنه حاکمان و محکومان است در عصر فرهنگ مجاز واقعی. از منظری دیگر ایناثر روایت کشمکش ” دین رسمی ” با ” دینداری های غیر رسمی ” است در یکی از رژیم های سلطنتی دوران پسامدرن. مضاوی الرشید نویسنده این کتاب به آینده نظر دارد و زمینه های ثبات یا تغییر وضعیت موجود را می کاود. وی دانش آموخته کمبریج و پروفسور انسان شنناسی دین در دپارتمان الهیات و مطالعات دینی کینگر کالج لندن است.
دولت، جامعه مدنی، دموکراسی و آینده اسلام گرایی در خاورمیانه
در اکثر کشورهای خاورمیانه ای، نظیر مصر، ترکیه، الجزایر، اردن، سودان، تونس، یمن و فلسطین، گروه های سیاسی اسلام گرا به قوی ترین نیروهای مخالف تبدیل شده اند و در برخی از این کشورها بیش ترین آرا را در جریان مبارزات انتخاباتی و پارلمانی کسب کرده اند. بحث پیرامون جامعه مدنی در خاورمیانه به دنبال تحولات سیاسی اوایل دهه 1980 به بعد شروع شد که در ادامه توضیحات بیشتری در این زمینه بیان خواهد شد.
افسون زدگی مجدد سیاست صحوی ها؛ از منازعه تا همکاری
اسلام در عربستان سعودی به شدت متاثر از تفکر وهابیت است تفکری ظاهر گرا و منجمد که از همان آغاز بسیار پرحاشیه و متعصبانه عمل می کرد. از ابتدا تلاش حکام سعودی این بود که مردم را از سیاست به دور نگه دارند و علمای وهابی نیز در این راه کمک شایانی کردند. در این مقاله ابعاد مختلف اسلام سیاسی، اسلام مناسکی، نقش رسانه در این نوع اسلام، کیفیت حمایت دولت سعودی از علمای صاحب افتاء وبه طور کلی وضعیت دین در عربستان سعودی مورد بحث و بررسی قرار می گیرد اما آنچه به طور خاص در این مقاله بدان پرداخته می شود وضعیت و ابعاد مختلف صحوه است به خصوص جریان سیاسی که صحوی ها آن را به وجود آوردند و شخصیت های مهم صحوی در عربستان سعودی.
دهه انقلابی (1989- 1979) در عربستان سعودی
در این مقاله، نویسنده به بررسی جنبش هایی که در عربستان سعودی در دهه 1979 تا 1989 شکل گرفت و تأثیراتی که انقلاب اسلامی ایران و مدرنیزاسیون بر این جنبش ها گذاشته است، می پردازد.
نقش عربستان‌سعودی در منطقه خاورمیانه (پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران)
بطورکلی استفاده رهبران عربستان‌سعودی از عوامل و فاکتورهای سیاسی – اقتصادی خویش ، نقش محوری آنان را در روند تحولات منطقه تحکیم بخشیده است . اما پاره‌ای از اختلاف نظرها در میان برخی از کشورهای عربی حاشیه جنوبی خلیج‌فارس ، نکته‌ای است که تا حدی این مساله را خدشه‌دار میکند. اختلافات ارضی و مرزی در میان شش کشور عضو شورای همکاری میتواند بعنوان عامل بالقوه تهدید و آتش زیرخاکستر موجب اختلال شورا و نگرانی در نگرش امنیتی رهبران سعودی گردد. چراکه بعد از خاتمه جنگ ایران و عراق، چه بسا ممکن است دامنه این اختلافات بواسطه منافع اقتصادی معتنابه موجود در جزایر مورد اختلاف گسترش یابد و بدنبال این دعاوی، روابط عربستان‌سعودی با برخی از این کشورها دچار چالش خواهدشد و در این میان دعاوی احتمالی عراق با عربستان‌سعودی ; خصوصا” پس از پایان جنگ ایران و عراق، قابل تامل می‌باشد. همچنین، آینده نقش عربستان‌سعودی در رابطه با حفظ امنیت در منطقه خلیج‌فارس بدون توجه به ویژگیهای کشوری که تمامی کرانه‌های شمالی آن را در اختیار دارد و پرجمعیت‌ترین و قدرتمندترین کشور منطقه است ، نمی‌تواند کامل باشد. ایران به عنوان کشوری که دارای طویل‌ترین مرزهای موجود در خلیج‌فارس است ، با موقعیت ژیوپولیتیکی خاص خویش باعث گردیده تا نقش جدایی ناپذیری با سرنوشت خلیج‌فارس پیدا نماید. این نقش تاریخی و استراتژیک اثرات خود را به شکلی اجتناب ناپذیر بر استراتژی منطقه‌ای عربستان‌سعودی برجای خواهد گذارد و احتمالا” رهبران سعودی در آینده بر سر مسائل منطقه ناچار تنش‌هایی با ایران خواهند داشت ، زیرا از یکطرف تامین واقعی امنیت منطقه خلیج‌فارس جز با همکاری کشورهای منطقه تحقق نخواهد یافت . از طرف دیگر، تلاش هرچه بیشتر عربستان برای تحکیم و توسعه موضع خود بالاجبار مغایر با همکاری مورد نظر خواهدبود. بنابراین نقش آینده عربستان‌سعودی در منطقه خلیج‌فارس منوط به انتخاب یکی از دو راه مورد بحث است : یکی کوشش برای برتری جویی نسبی، دیگری همکاری با کلیه کشورهای ساحلی خلیج‌فارس بویژه ایران، بدون تردید تحولات بین‌المللی و رویدادهای سیاسی در منطقه در انتخاب یکی از دو راه مزبور بی‌اثر نخواهدبود.
تشکیلات مذهبی عربستان
بررسی و شناخت عربستان و همچنین تشکیلات مذهبی آن، از اهمیت خاصی برخوردار است که در این مقاله به بررسی سازمان های مذهبی در کشور عربستان می پردازد.
تروریسم نخستین صادرات عربستان به جهان
بسیاری از مردم تصور می کنند که نفت، نخستین صادرات خاندان حاکم بر عربستان سعودی است در حالی که واقعیتی که تلاش می شود پنهان نگه داشته شود، از حقایق دیگری حکایت دارد.
تأثیرات دوسویه وهابیت و القاعده در خاورمیانه ( با تأکید بر عربستان )
موضوع القاعده و چگونگی توسعه آن از وهابیت و همچنین عملکرد آن یکی از موضوعاتی است که در سالهای اخیر در محافل مختلف سیاسی – دینی، بحث برانگیز بوده و فضای جامعه بین‌الملل را نسبت به رفتار آنان در مواجه با کشورها، دولتها و اندیشه‌های مختلف متأثر ساخته است. در این تحقیق ضمن بررسی برای پاسخگویی به این سوال سعی گردیده تا از فرضیه این پژوهش پیرامون سیاستها، عملکرد و رفتار عربستان سعودی با استفاده از ابزاری و دوگانه از علمای وهابی در صدور فتوا که موجب تسریع نفوذ اسلام رادیکالی در قالب القاعده میشود ارزیابی مناسبی بدست آید، تحقیق حاضر با پرداختن به اندیشه ابن‌تیمیه بعنوان ریشه‌های فکری وهابیت شکل یابی حکومت وهابی با وحدت محمد بن عبدالوهاب و آل‌سعود در مهمترین حوزه جغرافیایی اسلام و نقش قدرتهای استعماری وقت در تشکیل حکومت مورد توجه قرار داده و در نتیجه ایجاد دولت وهابی با تفکر افراطی، توسعه‌طلبی و روشنفکری اخوان‌المسلمین بعنوان پشتوانه فکری مذهبی – سیاسی و جامعه عربستان بعنوان تأمین‌کننده نیازهای مالی می‌باشد و همچنین نقش فتواهای علمای وهابی سعودی در تشویق به رفتار جهادی موجب گردید در تسریع نفوذ اسلام رادیکالی و افراطی القاعده مؤثر باشد و نتیجه اقدامات آنان پیامدهای مثبتی برای مسلمانان به دنبال نداشته و موجب وهن اسلام گردیده است.
تاثیرات انقلاب اسلامی ایران بر روابط دولت – ملت عربستان سعودی و پیامدهای آن بر روابط دو کشور
همانطور که از عنوان پایان‌نامه پیداست ، این پایان‌نامه به بررسی تاثیرات انقلاب در دو بعد (داخل، دولت) کشور عربستان و تاثیر آن بر روابط دو کشور میپردازد. برای آشنایی بیشتر خواننده با این کشور، فصل اول را به کلیات پیرامون کشور عربستان سعودی اختصاص داده‌ایم که در آن از مباحث جغرافیایی، سیاسی، اجتماعی و روابط دو کشور قبل از انقلاب صحبت به میان آمده است . بخش دیگری را به عواملی که زمینه‌سازی انقلاب اسلامی در آن کشور شد، اختصاص دارد، این عوامل (داخلی – خارجی) روی هم رفته انقلاب اسلامی را در کشور عربستان سعودی مطرح ساخت . در بخش دیگر تاثیرات انقلاب اسلامی ایران در داخل کشور عربستان سعودی مورد بررسی قرار می‌گیرد که معین شد انقلاب اسلامی ایران با توجه به ماهیتیش در آن کشور تاثیراتی را در پی داشته است که از مصادیق آن می‌توان از شیعه، حج، قیام کعبه، وهابیت صحبت به میان آورد. انقلاب اسلامی ایران باعث تحریک و تشویق شیعیان منطقه شرقی، تبدیل حج از یک مراسم عبادی به یک مراسم عبادی – سیاسی، نضج و تقویت وهابیت ، و وقوع قیام کعبه 1400 ه. ق در کشور عربستان سعودی شد. در بخش دیگر واکنشهای عربستان سعودی در قبال انقلاب اسلامی نشان داده میشود که این عکس‌العملها نشان دهنده ابهت و عظمت انقلاب اسلامی و ترس آنها از انقلاب اسلامی بوده است . از واکنشهای آن می‌توان به تشکیل شورای همکاری خلیج فارس ، مساعد در شروع جنگ ایران و عراق و کمک به عراقی در طول جنگ ، توطیه نفتی علیه ایران و کمک به مخالفان جمهوری اسلامی ایران اشاره کرد. در بخش دیگر تاثیرات و پیامدهای انقلاب اسلامی در رابطه با روابط بین دو کشور اشاره میکند ک این مواضع گیریهای جمهوری اسلامی ایران و عکس‌العملهای متقابل آنها در فاصله این سالها و روابط نه چندان یکنواختی را در برداشت که همه اینها متاثر از وجود انقلاب اسلامی ایران بوده است . با طرح شعارهای صدور انقلاب از طرف مقامات سیاسی کشور و از طرفی سو تفاهم از این مساله و تبلیغات غرب شاهد روابط تیره‌ای بین دو کشور هستیم. اما با موضع‌گیری منطقی و مسالمت‌آمیز مبنی بر صدور انقلاب و رفع سو تفاهیم موجود، شاهد روابط حسنه‌ای بین دو کشور هستیم.